Analiza potencjalnej atrakcyjności województwa dolnośląskiego dla lokalizacji przemysłu zaawansowanych technologii

Wybrane cechy, zaprezentowane we wcześniejszej części opracowania, pogrupowano w bloki tematyczne, opisujące najistotniejsze komponenty lokalizacyjne przemysłu zaawansowanych technologii:

1. Kapitał ludzki:

- x1 - udział ludności z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie ludności, - x2 - ludność w wieku produkcyjnym względem ogółu ludności (%).

- x7 - podmioty gospodarcze sekcji J (pośrednictwo finansowe) i K (obsługa nieruchomości) na 10 000 mieszkańców,

- x8 - podmioty sekcji J i K w ogólnej liczbie zarejestrowanych podmiotów GN.

5. Stan i czystość środowiska przyrodniczego:

- x9 - wydatki na ochronę środowiska na 1 mieszkańca,

- x10 - obszary o szczególnych walorach przyrodniczych w relacji do ogólnej powierzchni jednostki (%).

Do określenia potencjalnej atrakcyjności obszaru województwa dolnośląskiego w ujęciu powiatowym dla lokalizacji przemysłu wysokiej technologii posłużono się wskaźnikiem syntetycznym. Procedurą badawczą, którą wykorzystano w analizie była metoda wskaźników przyrodniczych Perkala. Jest to jedna z metod taksonomicznych, której celem jest zagregowanie zespołu cech wyjściowych we wspólny wektor określany jako wskaźnik wielkości ogólnej (Wi), będący średnią arytmetyczną znormalizowanych wartości cech. Wynikiem obliczeń jest uporządkowanie województw zgodnie z funkcją porządkującą (Wi) zależną od zespołu wszystkich

Beata Namyślak, Andrzej Łukasik 128

cech. W tym przypadku najwyższa wartość wskaźnika (Wi) będzie charakteryzować powiat o najwyższej atrakcyjności dla lokalizacji przemysłów wysokiej techniki, najmniejsza zaś – region o najniższym poziomie atrakcyjnści. Dodatkową zaletą tej metody jest możliwość określenia stopnia proporcjonalności rozwoju jednostek. W tym celu oblicza się tzw. wskaźniki resztowe (Ci).

Poszczególne wartości wskaźników (Ci) ukazują wielkość danej cechy w stosunku do pozostałych cech charakteryzujących daną jednostkę. Wartość dodatnia świadczy o nadmiernym rozwoju danej cechy, a wartość ujemna o niedoborze cechy względem harmonijnego rozwoju jednostki (m.in.

Kostrubiec 1965, Namyślak 2007).

Warunkiem niezbędnym do zastosowania tej metody jest korelacja dodatnia pomiędzy cechami tworzącymi zespół cech. Z tego powodu odrzucono cechy związane ze stanem i czystością środowiska naturalnego (cecha x9 - udział powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych, prawnie chronionych, w powierzchni ogólnej i cecha x10 - wydatki na ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca), ponieważ były one skorelowane ujemnie ze wszystkimi lub ze znaczną grupą pozostałych cech.

Obliczenia zmierzały do ustalenia kolejności powiatów według poziomu ich atrakcyjności dla lokalizacji przemysłów high-tech. W tym miejscu należy jednak dodać, że w innej skali odniesienia, np. w skali całego kraju, uzyskane noty dla dolnośląskich powiatów mogłyby prezentować się inaczej – słabiej lub korzystniej, co wymagałoby innej interpretacji. Przyjęto zatem założenie, że pojęcia:

wysoki, średni czy niski poziom atrakcyjności, o których będzie mowa dalej, odnoszą się tylko do skali województwa dolnośląskiego.

Rycina 6. Przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika potencjalnej atrakcyjności dla przemysłu high-tech (Wpa) w powiatach województwa dolnośląskiego.

Źródło: opracowanie własne.

Przestrzenne zróżnicowanie syntetycznego wskaźnika potencjalnej atrakcyjności dla rozwoju przemysłu high-tech (Wpa) w województwie dolnośląskim przedstawia rycina 6, zaś na rycinie 7.

wartości Wpa uporządkowano liniowo. W celu łatwiejszej interpretacji uzyskanych wyników, jednostki zagregowano w cztery grupy według wartości wskaźnika (Wpa). Do podziału elementów na podzbiory zastosowano metodę naturalnych prześwitów (Jenk’s Natural breaks) i przyjęto następujące przedziały klasowe:

- Wpa > 0,9 - obszary o potencjalnie wysokiej atrakcyjności (liderzy atrakcyjności) dla lokalizacji przemysłu zaawansowanej technologii,

- 0,9 ≥ Wpa > 0,4 - obszary o wyróżniającej się atrakcyjności dla lokalizacji przemysłu zaawansowanej technologii,

0 20 40 60 kmkm

Wskaźnik potencjalnej atrakcyjności dla przemysłu high-tech:

- poniżej 0,15 - 0,15 - 0,4 - 0,4 - 0,9 - powyżej 0,9

0 20 40 60

Uwarunkowania rozwoju oraz rozmieszczenie podmiotów gospodarczych… 129

- 0,4 ≥ Wpa > 0,15 - obszary przeciętne pod względem atrakcyjności dla lokalizacji przemysłu zaawansowanej technologii,

- Wpa ≤ 0,15 - obszary o niskiej atrakcyjności dla lokalizacji przemysłu zaawansowanej technologii.

Liderem bezapelacyjnie został Wrocław, który cechował się najwyższymi wartościami wszystkich rozpatrywanych komponentów składowych. Wielkość wskaźnika (Wpa) była zdecydowanie najwyższa i wyniosła (0,91).

Obszarami wyróżniającymi się pod względem atrakcyjności dla lokalizacji przemysłu zaawansowanej technologii były pozostałe miasta na prawach powiatów (Legnica – 0,64, Jelenia Góra – 0,51) oraz powiat wałbrzyski (0,42). W jednostkach tych, na stosunkowo dużą wartość ogólną wskaźnika syntetycznego, znaczny wpływ miało dobrze rozwinięte otoczenie okołobiznesowe, szkolnictwo wyższe oraz w miarę korzystny kapitał ludzki. Wysoka pozycja powiatu wałbrzyskiego świadczy o pozytywnych efektach przemian restrukturyzacyjnych, jakie dokonały się w gospodarce tego obszaru.

Jednostkami o przeciętnej potencjalnej atrakcyjności dla rozwoju high-tech (według wszystkich analizowanych cech) okazały się: powiat bolesławiecki, dzierżoniowski, głogowski, jeleniogórski, kamiennogórski, kłodzki, lubański, lubiński, oławski, świdnicki, wołowski, wrocławski, zgorzelecki, złotoryjski. Natomiast obszarami najmniej atrakcyjnymi były: powiat górowski, jaworski, legnicki, lwówecki, milicki, oleśnicki, polkowicki, strzeliński, średzki, trzebnicki oraz ząbkowicki.

Rycina 7. Potencjalna atrakcyjność powiatów województwa dolnośląskiego dla lokalizacji przemysłu zaawansowanych technologii z uwzględnieniem poszczególnych składowych.

Źródło: opracowanie własne

Beata Namyślak, Andrzej Łukasik 130

Drugim zestawem wskaźników przyrodniczych Perkala są tzw. wskaźniki resztowe.

Wskaźniki te uzyskuje się odejmując wartość wskaźnika (Wi) od zestandaryzowanej wartości cechy.

Na podstawie otrzymanych wskaźników a także sumy bezwzględnych wartości wskaźników resztowych dla każdego z województw (Di) można wnioskować o stopniu proporcjonalności rozwoju województw według analizowanych cech. Najlepszą metodą prezentacji uzyskanych wartości są wykresy kołowe. Jeśli linia na wykresie przyjmuje kształt zbliżony do koła, znaczy to, że region cechuje względnie proporcjonalny rozwój według analizowanych czynników. Im linia przyjmuje bardziej nieregularne kształty, tym bardziej nierównomierny jest rozwój danego województwa pod względem omawianych cech.

Uzyskany zbiór wyników jest różnorodny. Najniższe wartości (Di) - poniżej 0,2, posiadało aż 23 powiatów. Zbiorowość tą tworzyły następujące jednostki (według rosnącej wartości): powiat oławski, wołowski, bolesławiecki, lubański, lwówecki, strzeliński, zgorzelecki, średzki, kłodzki, wałbrzyski, legnicki, oleśnicki, jaworski, ząbkowicki, złotoryjski, milicki, polkowicki, miasto Legnica, kamiennogórski, górowski, głogowski, dzierżoniowski, świdnicki.

Powiatami, cechującymi się większą nierównomiernością w rozwoju analizowanych cech były: trzebnicki, jeleniogórski, miasto Jelenia Góra, lubiński. Wartość wskaźnika Di dla tych obszarów wahała się w granicach: 0,2 < Di < 0,4.

Kolejną jednostką o dużym zróżnicowaniu pod względem przyjętych determinant był powiat wrocławski, gdzie wartość wskaźnika Di wyniosła prawie 0,46. Natomiast najmniej proporcjonalny rozwój, według ośmiu badanych cech wykazywał Wrocław, dla którego wartość przyjętego wskaźnika była zdecydowanie najwyższa: Di = 1,09.

Na rycinie 8. przedstawiono powiat o najbardziej równomiernej strukturze (powiat oławski) oraz powiat o najbardziej nierównomiernej strukturze według analizowanych cech (miasto–powiat Wrocław).

Rycina 8. Relacje między wartościami cech mierzone wielkością wskaźników resztowych. Przykład powiatu o najbardziej równomiernej (oławski) i najmniej równomiernej (m. Wrocław) strukturze

według analizowanych cech.

Źródło: opracowanie własne.

Powyższe obliczenia prowadzą do wniosku, że nie istnieje silna zależność między atrakcyjnością powiatów dla lokalizacji przemysłów high-tech a stopniem proporcjonalności rozwoju powiatów według analizowanych cech. Nie można stwierdzić, np. że najbardziej równomierny rozwój cechuje powiaty o niskim poziomie atrakcyjności, i odwrotnie, najmniej proporcjonalny rozwój dotyczy powiatów o wysokim poziomie atrakcyjności. Współczynnik korelacji (r) między tymi dwoma zagadnieniami wynosi r = (+0,31).

Uwarunkowania rozwoju oraz rozmieszczenie podmiotów gospodarczych… 131

5. Rozmieszczenie podmiotów zaliczanych do przemysłów wysokiej techniki w województwie