STRUKTURA UŻYTKOWANIA ZIEMI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM
5. Gmina Kobierzyce jako przykład harmonijnego połączenia funkcji rolniczej z rozwojem gospodarczym i procesami suburbanizacji
Gmina Kobierzyce to jedna z najdynamiczniej rozwijających się gmin w województwie dolnośląskim, położona w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia. Ze względu na szybkie tempo jej rozwoju procesy przekształceń społecznych, funkcjonalnych i przestrzennych są w niej szczególnie wyraźnie widoczne (Grykień 2008).
Kobierzyce leżą na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych Europy Środkowej.
Przez teren gminy przebiega: autostrada A-4 (E-40), która łączy Niemcy, poprzez tereny południowej Polski z Ukrainą; droga międzynarodowa 35 (E-261) Gdańsk – Poznań – Wrocław – Praga oraz droga międzynarodowa 8 (E-67) Warszawa – Wrocław – Wiedeń. Realizowana jest autostradowa obwodnica Wrocławia, połączona węzłami komunikacyjnymi z tymi trasami. Doskonałe położenie geograficzne pomogło władzom lokalnym przyciągnąć wielkich inwestorów.
Gmina Kobierzyce położona jest na obszarze Równiny Wrocławskiej, która jest dość płaską krainą rolniczą. Równina Wrocławska, głównie ze względu na zróżnicowanie glebowe, dzieli się na 3 regiony. Obszar gminy Kobierzyce znajduje się na Równinie Kąckiej, na której osady glacjalne i fluwioglacjalne pokrywa less. Za jego sprawą wytworzyły się żyzne gleby brunatne i czarnoziemy (Kondracki 2002). W rezultacie gmina Kobierzyce posiada bardzo wysoki wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który wynosi 104,1. Na terenie gminy Kobierzyce przeważają gleby dobre i bardzo dobre. Daje to duże możliwości i stwarza dobre warunki do uzyskiwania wysokich efektów w produkcji rolniczej (Waloryzacja… 1993). Udział gruntów szczególnie cennych tj. w klasach I-III wynosi 85,5%.
Warunki naturalne jednoznacznie predysponują gminę Kobierzyce do rozwoju intensywnej produkcji roślinnej. Jednocześnie tak duża ilość dobrych gleb stanowi pewne utrudnienie dla rozwoju przemysłowego gminy. Kontrowersje wywoływały plany lokalizacji na jej terenie wielkiego kompleksu handlowo-produkcyjnego „Centrum Bielany”, gdyż pod jego budowę miały być wykorzystane obszary pokryte glebami najwyższych klas bonitacyjnych.
Wśród wszystkich gmin powiatu wrocławskiego gmina Kobierzyce i gmina Jordanów Śląski maja największy udział użytków rolnych w powierzchni ogólnej gminy. Blisko 90% powierzchni gminy zajmują tereny zieleni powierzchniowo czynnej, z czego jedynie niecałe 400 ha, czyli ok. 3%
powierzchni gminy stanowią lasy, a pozostałe 87% (ok. 13 tys. ha) to grunty orne, łąki i pastwiska. Na 10% składają się tereny zainwestowane obiektami kubaturowymi, drogami, liniami kolejowymi oraz wody płynące i stawy (Grykień 2005). W gminie Kobierzyce w przeciwieństwie do powiatu, województwa, czy kraju, wzrósł udział powierzchni użytków rolnych w powierzchni ogólnej z 82,8%
Struktura użytkowania ziemi w województwie dolnośląskim 149
do 87,5%. Udział pozostałych gruntów i nieużytków w powierzchni ogólnej zmalał z 14,7% do 11,9%, gdy w powiecie wrocławskim, województwie dolnośląskim i kraju odsetek ten wzrasta (Zmiany… 2007).
W 2007 r. w gminie Kobierzyce zarejestrowanych w systemie REGON było 1166 podmiotów gospodarczych. Większość z nich, bo 1129 podmiotów (97%) należało do sektora publicznego, a 37 podmiotów (3%) do sektora prywatnego. Było wśród nich: 109 spółek handlowych, w tym 33 spółki (30%) z udziałem kapitału zagranicznego, 70 spółek cywilnych, 7 spółdzielni, 25 fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz 889 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (Województwo… 2008).
Na terenie gminy Kobierzyce znajduje się specjalna strefa ekonomiczna „Podstrefa Wrocław-Kobierzyce”. Są to położone w gminie Kobierzyce tereny inwestycyjne o powierzchni ponad 280 hektarów. Obszar ten jest zarządzany przez Wrocławski Oddział Agencji Rozwoju Przemysłu S.A.
i stanowi część Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Na terenie Podstrefy znajdują się inwestycje następujących firm koreańskich: - LG.Philips LCD - LG Electronics - Heesung Electronics - LG Chem - LG Innotek - Dong Yang Electronics - Lucky SMT - Ohsung Display. Podstrefa Wrocław - Kobierzyce jest przeznaczona jedynie dla dużych inwestorów, a więc zgodnie z Ustawą o Specjalnych Strefach Ekonomicznych jej teren może zostać udostępniony tylko tym firmom, które stworzą przynajmniej 500 nowych miejsc pracy lub zainwestują minimum 40 milionów euro.
Na terenie gminy Kobierzyce zlokalizowany jest Centrum Bielany (pełna nazwa: Centrum Bielany Inter Ikea Centre Polska S.A. Bielany Park Handlowy). Jest to wielki kompleks handlowo-produkcyjny, położony na południowy-zachód od Wrocławia. Powstał on we wsi Bielany Wrocławskie w 1998 r. Korzystne położenie spowodowało lokalizację na jego terenie wielkich zagranicznych i polskich firm handlowych i produkcyjnych, które dały zatrudnienie tysiącom mieszkańców głównie z gminy Kobierzyce i miasta Wrocław (ryc. 4).
Ryc. 4. Widok układu komunikacyjnego „Węzeł Bielański” oraz kompleksu handlowo-produkcyjnego
„Centrum Bielany”.
Źródło: www.wrocław.hydral.com.pl; autor G. Kilian.
Na obszarze Centrum Bielany znajdują się m.in.: brytyjski supermarket Tesco, szwedzka Ikea, niemiecki market budowlano-ogrodniczy Obi, a także Euro Agd, Świat Dywanów Topwert, Meble Polonia, Meble Kler, Mebel Rust i inne placówki handlowe. Zlokalizowane są tam również firmy prowadzące działalność produkcyjną: Cadbury Wedel Polska, fabryka syropów skrobiowych Cargill, Paola S. A. (producent soków i syropów, który posiada 24% udział w rynku tych produktów), Sonko Healthy Food Production S. A. z jedną z najnowocześniejszych w Europie linii produkcyjnych do
Stanisław Grykień 150
pakowania ryżu oraz produkcji pieczywa lekkiego i in. Obecnie powierzchnia Centrum Bielany wynosi 80 tys. m2.
W Bielanach Wrocławskich w 2007 r. działało 316 podmiotów gospodarczych (dane uwzględniają również osoby prowadzące gospodarstwa rolne). Ich liczba znacznie wzrosła w stosunku do 1998 r., kiedy powstało Centrum Bielany (ryc. 5).
Ryc. 5. Podmioty gospodarcze w Bielanach Wrocławskich według sekcji PKD w 1998 i 2007 r.
Źródło: Urząd Gminy w Kobierzycach.
Z perspektywy lat można pokusić się o stwierdzenie, że dzięki prawidłowo prowadzonej polityce przestrzennej w gminie Kobierzyce udało się uniknąć wielu konfliktów przestrzennych.
Wszystkie wsie posiadają uchwalone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Pomimo dużej ekspansji szeroko rozumianej aktywizacji gospodarczej utrzymana została zasada minimalizacji negatywnych oddziaływań terenów przemysłowo-handlowych na tereny zabudowy mieszkaniowej.
Nie udało się jednak uniknąć pewnych negatywnych skutków ekspansji inwestycyjnej. Chodzi tu przede wszystkim o realizację kilku inwestycji w zakresie mieszkalnictwa, głównie w Bielanach Wrocławskich, o zbyt dużej intensywności zabudowy. Obok zabudowy typowo jednorodzinnej pojawiła się zabudowa wielorodzinna nie do końca przystająca do zabudowy o charakterze podmiejskim czy też wiejskim, zarówno w skali działek jak i obiektów.
6. Podsumowanie
Główną przyczyną zróżnicowania przestrzennego form użytkowania ziemi jest specyfika warunków przyrodniczych różnych rejonów, która determinuje możliwość ich wykorzystania przez człowieka. Istotnym czynnikiem jest także poziom nauki i techniki oraz przywiązanie do tradycyjnych sposobów gospodarowania gruntami. Duże znaczenie mają także, istniejące w przeszłości i obecnie stosunki społeczno-własnościowe oraz polityka gospodarcza.
W efekcie rozwoju cywilizacyjnego następują ciągłe zmiany w użytkowaniu ziemi. Związane są one przede wszystkim z rozwojem sieci osadniczej oraz działalności gospodarczej człowieka.
Współcześnie coraz większe znaczenie odgrywa racjonalne gospodarowanie przestrzenią. Wskazuje się na konieczność zachowania biologicznej równowagi w środowisku przyrodniczym oraz jego zasobów, ponieważ to one stanowią podstawę rozwoju społeczno-gospodarczego.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
A C D F G H I J K M N O
sekcje
1998 2007
Struktura użytkowania ziemi w województwie dolnośląskim 151
W ostatnich latach obserwuje się w województwie dolnośląskim konsekwentne odralnianie znacznych powierzchni gruntów i przeznaczanie ich na inne cele. Jest to proces typowy, wynikający z rozwoju cywilizacyjnego, ale musi być prowadzony z wielką rozwagą. W 2007 r. powierzchnia gruntów leśnych wzrosła do 601860 ha. Powolny wzrost ich udziału w strukturze użytkowania ziemi jest zjawiskiem z wielu powodów pozytywnym. Pozostałe grunty i nieużytki obejmowały 20,2%
powierzchni województwa dolnośląskiego w 2007 r.
W województwie dolnośląskim właściwe gospodarowanie ziemią jest istotne, gdyż duże jego obszary należą do terenów o najlepszych glebach w Polsce. Wystarczy wskazać, że gminą o najwyższym wskaźniku jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce jest gmina Żórawina, położona w powiecie wrocławskim (108,6 punktów). Wysoki wskaźnik bonitacji stwarza potencjalnie bardzo korzystne warunki dla prowadzenia działalności rolniczej. Przykład gminy Kobierzyce wskazuje, że właściwie prowadzona polityka przestrzenna umożliwia pogodzenie funkcji rolniczej z rozwojem społeczno-gospodarczym.
Literatura
Grykień S., 2005, Struktura użytkowa terenu, [w:] Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa wrocławskiego, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, s. 219-229.
Grykień S., 2008, Gmina Kobierzyce – harmonijne łączenie funkcji rolniczej z aktywizacją gospodarczą i procesami suburbanizacji, [w:] Gospodarka Przestrzenna, Jezierska-Thöle A., Kozłowski L., (red.), Wyd. Nauk. UMK, Toruń, s. 309-318.
Grykień S., 2009, Zalesienia gruntów rolnych w powiecie kłodzkim w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich, [w:] Problemy zagospodarowania, ochrony i monitoringu krajobrazów strefy przygranicznej w świetle procesów integracji europejskiej, Wrocław (w druku).
Kondracki J., 1998, Geografia regionalna Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
Panorama powiatów województwa dolnośląskiego 2000, Urząd Statystyczny, Wrocław, 2001.
Powszechny Spis Rolny 2002, www.stat.gov.pl
Ranoszek E., Ranoszek W., 2004, Park Krajobrazowy "Dolina Baryczy": przewodnik przyrodniczy, Wyd. Gottwald, Milicz.
Rocznik Statystyczny 2008, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Rocznik Statystyczny Województwa Wrocławskiego 2004, Urząd Statystyczny, Wrocław, 2004.
Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kobierzyce, Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A., 2002.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin, IUNG, Puławy, 1993.
Województwo dolnośląskie, stan i perspektywy rozwoju, Urząd Statystyczny, Wrocław, 2000.
Województwo dolnośląskie 2006, podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2006.
Zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kobierzyce, Studio Projektowe „Region” s. c., Wrocław, 2007.
Summary
Land use is the human modification of natural environment into built environment such as fields, pastures, forests, industrial estates and settlements. Land use and land management practices have a major impact on natural resources including water, soil, nutrients, plants and animals. Wrong land use decisions lead to the disadvantages results for large segments of the local population and destruction of valuable ecosystems. Because of that land use should have integrated and holistic dimension.
Area of Dolnośląskie Voivodeship amount to 19 947 km2, what account for 6,4% of total territory of Poland. Arable land in voivodeship occupied 991324 ha, that is 50,0% of its area. We can observe consequent decline of arable land in last years. Area of forests in 2007 amount to 601860 ha and it was 30,1% of whole voivodeship territory. Positive aspect is slow increase of forests in the region. Wastelands account for 20,2% of Dolnośląskie Voivodeship area.
DOLNY ŚLĄSK. STUDIA REGIONALNE
Władysław Hasiński