Dostęp do wyników głosowań, wyjaśnień do głosowań, oświadczeńoświadczeń

Rada Unii Europejskiej osobno regulowała i reguluje dostęp do specjalnej kate-gorii swoich dokumentów, jaką są wyniki głosowań, związane z nimi wyjaśnienia, a także oświadczenia państw członkowskich wpisane do protokołu oraz części proto-kołów z nimi związane. Podstawowe postanowienia dotyczące dostępu do dokumen-tów Rady znajdowały się zawsze w osobnym dokumencie, który od 2001 r. stanowi załącznik do regulaminu Rady. Regulacje dotyczące dostępu do wyników głosowań, wyjaśnień i oświadczeń zawsze stanowiły część regulaminu posiedzeń Rady, ale ni-gdy nie zostały połączone z podstawowymi regulacjami dotyczącymi dostępu. Wydaje się, że dostęp do dokumentów jest wypełnieniem zobowiązań wobec obywateli Unii Europejskiej, natomiast regulacje dotyczące dostępu do wyników głosowań, wyja-śnień i oświadczeń zaspokajają w pierwszej kolejności żądania niektórych rządów krajów członkowskich, które w ten sposób zapewniają swoim obywatelom możliwość wglądu w działalność swojego przedstawiciela. Już na pierwszy rzut oka widać, że regulacje te stanowiły dla Rady pewien kłopot. Problemem było pogodzenie

stano-54 Punkt 38 i 39 Porozumienia międzyinstytucjonalnego pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej a Komisją Europejską w sprawie lepszego stanowienia prawa. Porozumienie międzyinstytucjo-nalne z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa, Dz. Urz. UE 2016 L 123/1.

55 European Ombudsman, Decision of the European Ombudsman setting out proposals..., op. cit.

56 Opinion of the Council of the European Union to the own-initiative inquiry 01/2/2017/AB..., op. cit.

4. Dostęp do dokumentów Rady Unii Europejskiej

99 wisk różnych krajów. Chcąc jednocześnie zaspokoić słuszne żądania państw o bar-dziej liberalnym prawodawstwie o dostępie do informacji, Rada wchodziła w konfl ikt z interesami krajów o mniej liberalnym nastawieniu do tego prawa. Z tego też powo-du regulacje te od samego początku tworzyły skomplikowany system indywipowo-dualnych przypadków, w których dostęp odbywa się pod pewnymi szczególnymi warunkami.

Ujawnianiem wyników głosowań po raz pierwszy zajęła się Rada Europejska pod-czas swojego spotkania w Edynburgu 1992 r. Postanowiła wtedy, że jawne mają być wyniki głosowań w Radzie Unii Europejskiej, jeżeli na jej posiedzeniu odbywają się formalne głosowania. A jeśli z tymi głosowaniami były związane wyjaśnienia, to one również mają być ujawnione. W 1993 r. w regulaminie⁵⁷ Rady te proste postanowie-nia zamieniono w bardzo warunkowy system udostęppostanowie-niapostanowie-nia dokumentów.

Na początku należy wyjaśnić, że procedura ujawnienia wyników głosowań do-tyczyła tylko tych przypadków, w których Rada działała jako prawodawca. Wiązało się to z koniecznością uściślenia, które to są sytuacje. Zgodnie z dołączoną do regu-laminu defi nicją Rada działała jako prawodawca, gdy uchwalała wiążące państwa członkowskie lub podmioty z nich pochodzące akty prawne w formie rozporządzeń, dyrektyw, decyzji w ramach określonych w traktatach procedurach legislacyjnych (art. 43 i 189b i 189c traktatu o Wspólnocie Europejskiej w wersji po zmianach, jakie wprowadził traktat z Maastricht). Rada nie działała jako prawodawca, jeżeli uchwa-lała decyzje wewnętrzne, administracyjne, budżetowe, zatwierdzała umowy mię-dzyinstytucjonalne lub umowy międzynarodowe lub przyjmowała akty niewiążące.

W przypadku ujawniania wyników głosowania jawne stawały się także wyjaśnienia do głosowania dołączone do protokołu przez dany kraj członkowski, o ile oczywiście te wyjaśnienia nie naruszały interesu Rady.

O tym, jak drażliwa była kwestia udostępniania wyników głosowań czy szerzej mówiąc protokołów z posiedzeń Rady, świadczy także wydany w październiku 1995 r.

kodeks postępowania⁵⁸ w przypadkach udostępniania protokołów i wpisanych do nich oświadczeń. W kodeksie przyjęto, że Rada każdorazowo zatwierdzając swój protokół z posiedzenia będzie decydowała, czy ujawnić odniesienia do dokumentów, które były przedmiotem jej obrad i które odnosiły się do jej działań prawodawczych.

Regulacje o dostępie do informacji zawarte w regulaminie Rady z 1993 r. zobo-wiązywały także do ujawniania wyników głosowań w Radzie, jeśli Rada przyjmowała wspólne stanowisko w procedurze współdecydowania lub jeśli w tej samej procedu-rze członek Rady brał udział w obradach komitetu pojednawczego. Osobno uregu-lowano w regulaminie Rady dostęp do wyników głosowań w Radzie w przypadku podejmowania decyzji w II lub III fi larze Unii Europejskiej (tzn. dotyczące wspól-nej polityki zagraniczwspól-nej i bezpieczeństwa oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych). Wyniki udostępniano na wniosek jednego państwa, o ile wszystkie pozostałe jednogłośnie na to się zgadzały.

57 Council decision of 6 December 1993..., op. cit.

58 Code of conduct on public access to the minutes and statements in the minutes of the Council acting as legislator, 2 October 1995, dokument Rady 10204/95.

100

Traktat z Amsterdamu, ustanawiając na poziomie Unii Europejskiej powszechne prawo dostępu do informacji, przyczynił się także do zmiany postanowień o dostęp-nie do wyników głosowań, wyjaśdostęp-nień do nich oraz oświadczeń dołączonych do pro-tokołu. W samym traktacie zmieniono postanowienia dotyczące samej Rady (w nowej numeracji art. 207 ust. 3 traktatu o Wspólnocie Europejskiej) nakazując, żeby Rada w swoim regulaminie określiła, w jakich sytuacjach działa jako prawodawca. Miało to ułatwić podejmowanie decyzji odnośnie ujawniania jej dokumentów. Z tego powo-du Rada Unii Europejskiej w 1999 r., po wejściu w życie traktatu amsterdamskiego, zmieniła swój regulamin⁵⁹. Postanowienia określające, kiedy Rada działa jako prawo-dawca w zasadzie nie zostały zmienione (przeniesiono je z załącznika do artykułu 6), jedynie zrezygnowano z podawania odniesień do procedur legislacyjnych, w których Rada działa jako prawodawca. Zmiany dotyczące ujawnienia wyników głosowań zo-stały zwarte w znowelizowanym regulaminie Rady. Po raz kolejny postanowienia te stanowiły skomplikowany system indywidualnie regulowanych przypadków.

W regulaminie Rady z 1999 r. postanowiono, że jawne są te wyniki głosowań, wy-jaśnienia do głosowań i oświadczenia krajów członkowskich dołączone do protoko-łów, które wiążą się z działaniami Rady jako prawodawcy (w trzecim sprawozdaniu⁶⁰ Rady ze stosowania decyzji o dostępie do dokumentów Rady można znaleźć infor-mację, że wyniki tych głosowań były udostępniane automatycznie, bez oczekiwania na wnioski od obywateli). Powtórzono także wcześniejsze ustalenia, że jawne będą wyniki głosowań wtedy, gdy Rada przyjmuje wspólne stanowisko lub jej reprezentant głosuje w komitecie pojednawczym w procedurze współdecydowania lub gdy przyj-muje wspólne stanowisko w procedurze współpracy. Nowością regulaminu z 1999 r.

było rozszerzenie zasady dostępu do wyników głosowania i wyjaśnień do nich na konwencje uchwalane w ramach III fi laru Unii Europejskiej (odnoszące się do policji i współpracy sądowej w sprawach karnych). Jednak już oświadczenia i fragmenty protokołów z posiedzeń odnoszące się do tych głosowań miały być jawne na wnio-sek członka Rady, o ile Rada lub COREPER wyraziły na to zgodę. W regulaminie wyraźnie też stwierdzono, że nie będą ujawniane wyniki głosowań wstępnych i nad dokumentami przygotowawczymi.

W 1999 r. w nieznacznym stopniu zmieniono także zakres dostępu do wyników głosowań w Radzie nad aktami prawnymi związanymi z II i III fi larem Unii Euro-pejskiej. O ich ujawnienie mógł poprosić dowolny członek Rady, ale na ujawnienie musiała zgodzić się cała Rada lub COREPER jednomyślnie. Wyniki głosowania także w innych przypadkach były ujawniane na wniosek członka Rady za zgodą COREPER lub samej Rady.

Kolejna nowelizacja⁶¹ tych zasad, która miała miejsce w 2002 r., złagodziła wa-runki dostępu do oświadczeń i fragmentów protokołów związanych z działaniami

59 Council decision of 31 May 1999 adopting the Council’s rules of procedure, OJ 1999 L 147/13.

60 Council of the European Union, Third report on the implementation of Council Decision 93/731/EC on access to Council documents (1998-1999), Brussels, 22 December 2000, s. 3, dokument Rady 13275/00.

61 Decyzja Rady z dnia 22 lipca 2002 r. w sprawie przyjęcia regulaminu Rady (2002/682/WE, Euratom), Dz. Urz. UE 2002 L 230/7.

4. Dostęp do dokumentów Rady Unii Europejskiej

101 w obszarze policji i współpracy sądowej w sprawach karnych. Od tego czasu dostęp do tych dokumentów stawał się automatyczny i nie był uzależniony od żądania ich udostępnienia przez reprezentanta jednego z krajów członkowskich (art. 9 ust. 1).

Rozszerzono także uprawnienia żądania dostępu do ujawnienia wyników głosowań w Radzie nad aktami prawnymi związanymi ze wspólną polityką zagraniczną i bez-pieczeństwa (dawny II fi lar Unii Europejskiej) oraz nad wspólnymi stanowiskami, wtedy gdy Rada podejmuje decyzje w obszarze policji i współpracy sądowej. Oprócz członka Rady ujawnienia głosowania mógł zażądać także członek COREPER. Jednak nadal ujawnienie objaśnień do głosowania, oświadczeń i fragmentów protokołów z nimi związanych zależało od inicjatywy członka Rady.

Ostatnia kluczowa zmiana zasad udostępniania wyników głosowań nastąpiła w 2009 r. na skutek wejścia w życie traktatu lizbońskiego, który podzielił akty uchwa-lane przez Radę Unii Europejskiej na ustawodawcze i nieustawodawcze. Podział ten jest trudny⁶² do zrozumienia dla zwykłego obywatela, ale wyjaśnia się częściowo, gdy zastosować do niego zasady jawności i dostępu do dokumentów. W świetle nowych postanowień dostęp do dokumentów, w tym do wyników głosowań, oświadczeń wpi-sanych do protokołów, fragmentów protokołów z nimi związanych, jest pełny w przy-padku aktów ustawodawczych, natomiast nie jest w pełni gwarantowany w przypad-ku aktów nieustawodawczych. W regulaminie⁶³ Rady stwierdzono, że jawne są te wyniki głosowań, oświadczenia i fragmenty protokołów, które odnoszą się do aktów nieustawodawczych prawnie wiążących lub pierwszych obrad nad ważnymi projek-tami aktów prawnych. Nie mogą to być jednak dokumenty związane z akprojek-tami we-wnętrznymi Rady, aktami administracyjnymi lub budżetowymi, aktami dotyczącymi stosunków międzyinstytucjonalnych lub międzynarodowych lub aktami niemającymi charakteru wiążącego. Nie zmieniły się natomiast postanowienia dotyczące dostępu do wyników głosowań nad aktami związanymi z politykami zewnętrznymi (dawną wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa).

* * *

Przeprowadzona powyżej analiza zmian w regulacjach dotyczących dostępu do dokumentów Rady Unii Europejskiej pozwala stwierdzić, że w latach 90. XX w. na-stąpił istotny przełom w polityce jawności tej instytucji. Z instytucji zupełnie nie-jawnej stała się instytucją działającą częściowo jawnie, co więcej, daje się wyraźnie zauważyć także tendencję do systematycznego choć powolnego poszerzania zakresu udostępnianych dokumentów. Można także zauważyć w niektórych przypadkach po-luzowanie reguł udostępniania dokumentów, jak choćby tych z wynikami głosowań.

62 M. Svobodová, On the concept of legislative acts in the European Union law, „The Lawyer Quarterly” 2016 No. 4, s. 256-267.

63 Decyzja Rady z dnia 1 grudnia 2009 r. dotycząca przyjęcia regulaminu wewnętrznego Rady (2009/937/UE), Dz. Urz. UE 2009 L 325/35.

102

Nie zmienia to jednak faktu, że w niektórych kwestiach Rada Unii Europejskiej pozostaje fortecą niejawności, broniącą interesów swoich członków za cenę braku jawności procesu decyzyjnego, w tym także legislacyjnego. Powodów jej stanowi-ska w tej sprawie należy upatrywać w potrzebie zapewnienia efektywności procesu decyzyjnego oraz w konieczności pogodzenia rozbieżnych interesów państw człon-kowskich. Zapewnienie przestrzeni do swobodnej wymiany poglądów, ścierania się interesów i dochodzenia do kompromisów jest tym, co według niej przeważa nad społecznym żądaniem jawności tych procedur. Praktyka pokazuje jednak, że obywa-tele Unii Europejskiej z takim podejściem się nie godzą. Liczne procesy, w których unijne instytucje sądownicze przyznawały rację obywatelom lub podmiotom praw-nym z państw członkowskich, świadczą o tym, że prawo do tajemnicy jest naduży-wane. Należy także przypomnieć, że stroną społeczną nie rządzi zwykła ciekawość, a raczej prawo do sprawowania demokratycznej kontroli nad unijnymi instytucjami.

Świadomość bycia obserwowanym i sprawdzanym, powinna powodować większą odpowiedzialność w podejmowaniu decyzji. Jest to bardzo ważny mechanizm, bez którego demokracja nie może dobrze funkcjonować.

Wyroki sądowe zmusiły Radę Unii Europejskiej do udostępnienia dokumentów, których ujawnić nie chciała. Wymusiły także inny sposób procedowania z wnioskami.

Przede wszystkim orzecznictwo wyraźnie piętnuje udzielanie automatycznie nega-tywnej odpowiedzi na wnioski o dostęp do pewnego typu dokumentów. Trybunał i sąd stoją na stanowisku, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, ważyć interes publiczny w ujawnieniu z interesem publicznym utrzymania tajemnicy. Na zakres jawnych dokumentów wpływ miał także Europejski Rzecznik Praw Obywatel-skich. Nie jest on władny zmusić instytucji do ujawniania dokumentów, może jedynie działać jak mediator. Pełni jednak niezaprzeczalnie ważną rolę w nagłaśnianiu za-chowań unijnych instytucji, które budzą obywatelski sprzeciw.

Dostęp do dokumentów Rady, pomimo wyraźnych działań mających na celu odtaj-nienie jej działalności, nadal nie jest pełny. Kluczową kwestią jest podział działalno-ści Rady na ustawodawczą i nieustawodawczą. Teoretycznie można byłoby uznać, że część ustawodawcza działalności Rady jest już w pełni transparentna. Niestety, ostat-nie doostat-niesienia świadczące o tym, że instytucje unijne, w tym Rada, przeniosły główny ciężar dyskusji nad brzmieniem aktów prawnych poza formalne procedury procesu le-gislacyjnego, jest bardzo niepokojącym sygnałem. Można odnieść wrażenie, że dostęp do dokumentów wyraźnie przeszkadza Radzie w jej codziennej pracy. Niepokój doty-czący prawa dostępu do dokumentów Rady Unii Europejskiej wiąże się także z klin-czem, uniemożliwiającym nowelizację rozporządzenia 1049/2001. Taki stan trawa już prawie siedem lat i nic nie wskazuje na to, żeby w najbliższym czasie uległ zmianie.

Jeszcze bardziej niepokojące jest przyzwolenie na niejawność działalności Rady w sferze nieustawodawczej. W traktacie lizbońskim zagwarantowano obywatelom dostęp do dokumentów administracyjnych instytucji, które wcześniej były wyłączone spod zakresu stosowania tego prawa, tj. Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Banku Centralnego oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Tym bardziej dziwi,

4. Dostęp do dokumentów Rady Unii Europejskiej

103 że pozwala się Radzie na utajnianie dokumentów administracyjnych, budżetowych oraz tych związanych z relacjami pomiędzy unijnymi instytucjami i dotyczącymi spraw międzynarodowych.

Jeszcze gorzej wygląda sytuacja w dziedzinie jawności procesu przyjmowania ak-tów w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wielkim osiągnię-ciem stało się w tej dziedzinie ujawnienie wyników głosowań w niektórych sprawach z tego obszaru. Natomiast sam proces stanowienia prawa w tym obszarze nadal po-zostaje poza obywatelską kontrolą.

Bibliografia

Augustyn M., Monda C., Transparency and Access to Documents in the EU: Ten Years on from the Adoption of Regulation 1049/2001, „EIPAscope” 2011, No. 1.

Bauhr M., Grimes M., What is Government Transparency? New Measures and Relevance for Quality of Government, „QOG Working Paper Series” 2012, No. 16.

Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Polityka jawności i przejrzystości Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem dostępu do dokumentów publicznych, „Informacje BSE” 1991, nr 731.

Bunyan T., Secrecy and openness in the European Union: the ongoing struggle for the freedom of information, 2002, http://www.statewatch.org/secret/freeinfo/index.html

Code of conduct concerning public access to Council and Commission documents, OJ 1993 L 340/41.

Code of conduct on public access to the minutes and statements in the minutes of the Council acting as legislator, 2 October 1995, dokument Rady 10204/95.

Council decision of 14 August 2000 amending Decision 93/731/EC on public access to Council documents and Council decision 2000/23/EC on the improvement of information on the Coun-cil’s legislative activities and the public register of Council documents (2000/527/EC), OJ 2000 C 239/9.

Council decision of 20 December 1993 on public access to Council documents (93/731/EC), OJ 1993 L 340/43.

Council decision of 29 November 2001 amending the Council’s Rules of Procedure (2001/840/EC), OJ 2001 L 313/40.

Council decision of 31 May 1999 adopting the Council’s rules of procedure, OJ 1999 L 147/43.

Council decision of 6 December 1993 adopting the Council’s Rules of Procedure, OJ 1993 L 304/1.

Council Decision of 6 December 1996 amending Decision 93/731/EC on public access to Council documents (96/705/EC, ECSC, Euratom), OJ 1996 L 325/19.

Council decision of 6 December 1999 on the improvement of information on the Council’s legisla-tive activities and the public register of Council documents (2000/23/EC), OJ 2000 L 9/22.

Council decision of 9 April 2001 on making certain categories of Council documents available to the public (2001/320/EC), OJ 2001 L 111/29.

Council of the European Communities, Treaty on European Union, Offi ce for Offi cial Publications of the European Communities, Luxembourg 1992.

104

Council of the European Union, Third report on the implementation of Council Decision 93/731/

EC on access to Council documents (1998-1999), Brussels, 22 December 2000, dokument Rady 13275/00.

Council regulation (EEC, Euratom) No 354/83 of 1 February 1983 concerning the opening to the public of the historical archives of the European Economic Community and the European Ato-mic Energy Community, OJ 1983 L 45/1.

Curtin D., Leino-Sandberg P., Openness, Transparency and the Right of Access to Documents in the EU. In-depth analysis for the PETI committee, European Parliament, Brussels 2016.

Decyzja Rady z dnia 22 lipca 2002 r. w sprawie przyjęcia regulaminu Rady (2002/682/WE, Eura-tom), Dz. Urz. UE 2002 L 230/7.

Decyzja Rady z dnia 1 grudnia 2009 r. dotycząca przyjęcia regulaminu wewnętrznego Rady (2009/937/UE), Dz. Urz. UE 2009 L 325/35.

Edinburgh European Council. Edinburgh, 11 and 12 December 1992, „Bulletin of the European Communities” 1992, No. 12.

European Council in Copenhagen, 21-22 June 1993. Conclusions of the Presidency, „Bulletin of the European Communities” 1993, No. 6.

European Ombudsman, Access to documents relating to Council preparatory bodies when discus-sing draft EU legislative acts, 10.03.2017, https://www.ombudsman.europa.eu/pl/cases/caseope-ned.faces/pl/75850/html.bookmark

European Ombudsman, Decision of the European Ombudsman closing his inquiry into complaint 1170/2009/KM against the Council of the European Union, 19.12.2011, https://www.ombud-sman.europa.eu/pl/cases/decision.faces/en/11131/html.bookmark

European Ombudsman, Decision of the European Ombudsman setting out proposals following her strategic inquiry OI/8/2015/JAS concerning the transparency of Trilogues, 12.07.2016, https://

www.ombudsman.europa.eu/cases/decision.faces/en/69206/html.bookmark

European Parliament resolution on public access to Parliament, Council and Commission docu-ments (implementation of Regulation (EC) No 1049/2001 in the year 2002), P5_TA(2003)0413.

Frost A., Restoring faith in government: transparency reform in the United States and the European Union, „European Public Law” 2003, No. 1.

Héritier A., Composite democracy in Europe: the role of transparency and access to information,

„Journal of European Public Policy” 2003, No. 5.

Hillebrandt M.Z., Curtin D., Meijer A., Transparency in the EU Council of Ministers: An Institutional Analysis, „European Law Journal” 2014.

Judgment of the Court, C-58/94, Netherlands/Council, EU:C:1996:171.

Judgment of the Court of First Instance, T-194/94, Guardian Newspapers, EU:T:1995:183.

Judgment of the Court of First Instance, T-174/95, Svenska Journalistförbundet, EU:T:1998:127.

Judgment of the Court of First Instance of T-14/98, Hautala, EU:T:1999:157.

Judgment of the Court of First Instance, T-188/98, Kuijer, EU:T:2000:101.

Judgment of the Court of First Instance T-211/00, Kuijer, EU:T:2002:30.

Komisja Europejska, Wniosek rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, Bruksela, 30.04.2008, COM(2008) 229.

4. Dostęp do dokumentów Rady Unii Europejskiej

105

Komisja Europejska, Wniosek w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmie-niające rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, Bruksela, 21.03.2011, COM(2011)137.

Nentwich M., Falkner G., The Treaty of Amsterdam: Towards a New Institutional Balance, „Europe-an Integration Online Papers” 1997, No. 15.

Norris P., Representation and the democratic defi cit, „European Journal of Political Research” 1997, No. 2.

Opinion of the Council of the European Union to the own-initiative inquiry 01/2/2017/AB. Annex on access to documents relating to Council preparatory bodies when discussing draft EU legi-slative acts, 26.07.2017, https://www.ombudsman.europa.eu/showResource?resource- Id=1503925436919_REPLY_201700213_20170726_154930.pdf&type=pdf&download=tru-e&lang=en

Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej a Komisją Europejską w sprawie lepszego stanowienia prawa. Porozumienie międzyinstytucjonal-ne z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa, Dz. Urz. UE 2016 L 123/1.

Public access to institutions’ documents. Communication to the Council, the European Parliament and the Economic and Social Committee, OJ 1993 C 156/5.

Report on the implementation of the Council Decision on public access to Council documents, July 1996, dokument Rady 8330/96.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie impasu w kwestii prze-glądu rozporządzenia (WE) nr 1049/2001, P7_TA(2013)271.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 kwietnia 2016 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów (art. 116 ust. 7 Regulaminu) w latach 2014-2015, P8_TA(2016)202.

Rozporządzenie (WE) nr  1049/2001 Parlamentu Europejskiego i  Rady z dnia 30  maja 2001  r.

w sprawie publicznego dostępu do dokumentów  Parlamentu Europejskiego, Rady i  Komisji, Dz. Urz. UE 2001 L 145/43.

Second report on the implementation of Council Decision 93/731/EC on public access to Council documents, 19 June 1998, dokument Rady 6715/2/98 REV 2 COR 1.

Siune K., The Danes said NO to the Maastricht Treaty. The Danish EC Referendum of June 1992,

„Scandinavian Political Studies” 1993, No. 1.

Skarga wniesiona w dniu 18.09.2015 – De Capitani/Parlament (T-540/15), Dz. Urz. UE 2015 C 398/57.

Svobodová M., On the concept of legislative acts in the European Union law, „The Lawyer Quarter-ly” 2016, No. 4.

The European Council. Birmingham, 16 October 1992, „Bulletin of the European Communities”

1992, No. 10.

White paper on Denmark and the Maastricht Treaty, October 1992, http://aei.pitt.edu/45350/1/

White paper on Denmark and the Maastricht Treaty, October 1992, http://aei.pitt.edu/45350/1/