Geneza i ewolucja strefy euro

Podstawowe znaczenie dla utworzenia współczesnej unii gospodarczej i waluto-wej (UGW) w Unii Europejskiej miały prace Komitetu ds. Badań nad Unią Gospo-darczą i Walutową, tzw. komitetu Delorsa (od nazwiska przewodniczącego Komisji Wspólnot Jacquesa Delorsa), który został powołany w Hanowerze decyzją Rady Eu-ropejskiej z 28 czerwca 1988 r. Powierzono mu zadanie polegające na opracowaniu całkowitej koncepcji unii gospodarczej i walutowej oraz działań, które będą prowa-dziły do jej sukcesywnej realizacji. J. Delors swoje propozycje zawarł w dokumencie, który nazwano raportem komitetu Delorsa³.

Propozycje, które opracował J. Delors, zostały opublikowane w kwietniu 1989 r.

W jego raporcie zostały określone warunki, niezbędne do urzeczywistnienia UGW i konieczne zmiany instytucjonalne. Zawarto w nim też postulaty działań dochodze-nia do pełnej UGW⁴. Podkreślono także, że unia gospodarcza oraz unia walutowa mają stanowić dwie integralne części jednej całości i powinny być wprowadzone

3 S. Bukowski, Teoretyczne podstawy i realizacja unii monetarnej krajów członkowskich Wspólnot Europejskich.

Szanse i zagrożenia dla Polski, Monografie nr 66, Politechnika Radomska, Radom 2003, s. 100.

4 K. Gawlikowska-Hueckel, A. Zielińska-Głębocka, Integracja europejska. Od jednolitego rynku do Unii Walu-towej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004, s. 262.

7. Jeśli nie euro, to co?

163 w życie w tym samym czasie. Komitet Delorsa uznał, że tworzenie UGW powinno być procesem podzielonym na kilka jasno zdefi niowanych etapów. Przyjęto, że takich eta-pów będzie trzy. Raport nie określił ścisłych terminów ich realizacji ani precyzyjnych warunków przejścia z jednego etapu do drugiego⁵.

Zgodnie z raportem do zadań pierwszego etapu należeć miało wzmocnienie ko-ordynacji polityki ekonomicznej i monetarnej państw Wspólnot w celu osiągnięcia zbieżności wyników gospodarczych. W sferze ekonomicznej w ciągu tego etapu dzia-łania miały koncentrować się na zakończeniu budowy jednolitego rynku wewnętrz-nego, wzmocnieniu polityki konkurencji, reformie i zwiększaniu zasobów funduszy strukturalnych, koordynacji polityki budżetowej. Natomiast w sferze pieniężnej i kur-sowej działania w ramach pierwszego etapu miały dążyć do stworzenia we Wspólno-tach jednolitego rynku kapitałowego, wzmocnienia koordynacji polityki pieniężnej w następstwie liberalizacji obrotu usługami ubezpieczeniowymi, bankowymi i pa-pierami wartościowymi, rozszerzenia autonomii banków narodowych, włączenia walut wszystkich państw członkowskich do europejskiego mechanizmu kursowego i objęcia ich jednakowymi regułami odnośnie do wahań kursów. Etap ten wiązał się również z potrzebą ratyfi kowania nowego traktatu, który zawierałby wszelkie posta-nowienia dotyczące unii gospodarczej i walutowej⁶. Drugi etap miał rozpocząć się dopiero po wejściu w życie znowelizowanego traktatu. W okresie tym miały być kon-tynuowane działania na rzecz zbliżania wyników gospodarczych państw członkow-skich Wspólnot. Miał też powstać Europejski System Banków Centralnych (ESBC) w celu przygotowania warunków przekazania narodowych kompetencji w sprawach polityki pieniężnej i kursowej na szczebel Wspólnot. Etap ten miał być okresem przej-ściowym, przygotowującym do etapu trzeciego. Etap trzeci miał być etapem fi nalnym w procesie tworzenia unii gospodarczej i walutowej. Przejście do tego etapu ozna-czać miało nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych, prowadzące do zastą-pienia walut narodowych wspólną walutą, oraz przeniesienie kompetencji w sferze polityki pieniężnej i kursowej na Europejski System Banków Centralnych, a w sferze gospodarczej przekazanie kompetencji w podejmowaniu wiążących decyzji w spra-wie defi cytów budżetowych oraz sposobu ich fi nansowania organom Wspólnot.

Pod koniec grudnia 1989 r. Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu pierw-szego etapu budowy unii gospodarczej i walutowej 1 lipca 1990 r. Na termin ten zde-cydowano się m.in. pod presją rysującej się perspektywy zjednoczenia Niemiec. Tym samym zjednoczenie RFN i NRD przyspieszyło cały proces. Drugim nieobojętnym czynnikiem były przemiany w Europie Środkowej i Wschodniej.

Na nadzwyczajnym spotkaniu Rady Europejskiej w październiku 1990 r. w Rzy-mie postanowiono, że inauguracja drugiego etapu nastąpi 1 stycznia 1994 r. Ozna-czało to różnicę jednego roku między terminem początku drugiej fazy realizacji pro-gramu tworzenia unii gospodarczej i walutowej a momentem inauguracji jednolitego rynku wewnętrznego we Wspólnotach, wyznaczonym na 1 stycznia 1993 r.

5 J. Borowiec, Unia ekonomiczna i monetarna. Historia, podstawy teoretyczne, polityka, Wyd. Akademii Eko-nomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2001, s. 30.

6 S. Bukowski, Teoretyczne podstawy..., op. cit., s. 101.

164

W połowie grudnia 1990 r. w Rzymie odbyła się konferencja międzyrządowa w sprawie unii gospodarczej i walutowej. Celem negocjacji toczonych przez państwa Wspólnot w ramach tej konferencji było przede wszystkim szczegółowe określenie treści drugiego i trzeciego etapu realizacji unii gospodarczej i walutowej. Prowadzo-ne Prowadzo-negocjacje zakończyły się zatwierdzeniem przez Radę Europejską, obradującą 9 i 10 grudnia 1991 r. w Maastricht porozumienia o unii gospodarczej i walutowej, stanowiącego fragment Traktatu o Unii Europejskiej, który został podpisany 7 lutego 1992 r. również w Maastricht. Traktat ten wszedł w życie 1 listopada 1993 r. po raty-fi kacji przez dwanaście państw Wspólnot.

Na mocy traktatu z Maastricht wprowadzono do traktatu rzymskiego o utworze-niu EWG poprawki i uzupełnienia dotyczące unii gospodarczej i walutowej:

• główne założenia unii,

• defi nicję subsydiarności,

• liberalizację reguł krajowych odnoszących się do przepływu kapitału oraz płatności bieżących,

• harmonizację prawa państw w dziedzinie podatków obrotowych, akcyz i innych form opodatkowania pośredniego.

W traktacie określono także dwa ostatnie etapy utworzenia UGW⁷:

• kryteria spójności (zbieżności, konwergencji), jakie muszą spełniać przyszli jej uczestnicy,

• zasady i instrumenty jednolitej polityki pieniężnej i kursowej, narodowych polityk budżetowych oraz funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego,

• zakres harmonizacji polityki gospodarczej,

• mechanizm podejmowania decyzji w kwestiach dotyczących UGW.

Na mocy tego traktatu każde państwo należące do Unii Europejskiej posiada pra-wo i obowiązek wejścia do etapu fi nalnego UGW, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Da-nii, wobec których zastosowana jest klauzula opt-out⁸.

Pierwszy etap realizacji UGW trwał do końca 1993 r. W okresie tym państwa Wspólnot Europejskich zapewniły swobodę przepływu kapitału, zacieśniły współpra-cę między bankami centralnymi. Podwojono także zasoby funduszy strukturalnych.

Zgodnie z traktatem z Maastricht już na początku drugiego etapu tworzenia UGW państwa UE podjęły zobowiązanie dotyczące koordynacji polityki pieniężnej oraz rozpoczął działalność (1 stycznia 1994 r.) Europejski Instytut Walutowy (European Monetary Institute – EIW)⁹. Na siedzibę Instytutu wybrano Frankfurt nad Menem.

7 Unia Europejska. Przygotowania Polski do członkostwa w UE, red. E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, IKiCHZ, Warszawa 1996, s. 307-308.

8 Dania i Wielka Brytania wynegocjowały specjalne ustępstwa, które pozwoliły na przyjęcie traktatu z Maastricht i zastosowanie wobec tych państw specjalnej klauzuli, tzw. klauzuli opcyjnej. Dzięki niej kraje te mają prawo do samodzielnego podjęcia decyzji dotyczącej uczestnictwa w strefie euro.

9 Bundesrat Bericht der Bundesregierung über die Integration der BRD in die EU, Zeitraum 1.I.-31.XII.1994, s. 21.

7. Jeśli nie euro, to co?

165 Był on zalążkiem Europejskiego Banku Centralnego. EIW jako instytucja przejścio-wa nie posiadał żadnych realnych uprawnień, jego zalecenia nie miały mocy wiążą-cej. Do zadań Instytutu należało przygotowanie przejścia do trzeciego etapu budowy unii gospodarczej i walutowej tj. rozwijanie instrumentów i opracowanie niezbędnej procedury potrzebnej do prowadzenia polityki pieniężnej i kursowej na szczeblu po-nadnarodowym, opracowanie zasad działalności narodowych banków centralnych w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych, nadzorowanie technicznego przygotowania emisji wspólnego pieniądza.

W latach 1994-1998 kontynuowano również koordynację narodowych polityk go-spodarczych, a w szczególności proces dochodzenia do zbieżności podstawowych wskaźników gospodarczych. Na podstawie wskaźników ujętych w Protokole do traktatu z Maastricht miała nastąpić kwalifi kacja państw członkowskich UE do pełnego uczest-nictwa w unii gospodarczej i walutowej. W protokole do traktatu przyjęto następujące kryteria konwergencji, warunkujące uczestnictwo państw w trzecim etapie UGW¹⁰:

• kryterium stabilności cen: stopa infl acji na rok przed przejściem do trze-ciego etapu nie może przekroczyć o więcej niż 1,5 punktu procentowego średniej stopy infl acji w trzech państwach UE o najniższej infl acji (infl acja określona za pomocą wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych);

• kryterium defi cytu budżetowego: defi cyt sektora rządowego w roku poprze-dzającym ocenę gotowości do pełnego uczestnictwa w UGW nie powinien przekraczać 3% wartości produktu krajowego brutto mierzonego w cenach rynkowych;

• kryterium długu publicznego: udział zadłużenia publicznego w roku po-przedzającym ocenę gotowości przejścia do trzeciego UGW nie powinien przekraczać 60% PKB;

• kryterium stóp procentowych: średnia nominalna, długookresowa stopa procentowa (mierzona na bazie dziesięcioletnich obligacji skarbowych) w roku poprzedzającym ocenę nie powinna być wyższa o więcej niż 2 punk-ty procentowe od średniej stopy procentowej w trzech państwach UE o naj-niższym poziomie infl acji;

• kryterium udziału w europejskim mechanizmie kursowym: kraj aspiru-jący do przystąpienia do trzeciej fazy UGW powinien przynajmniej przez dwa lata poprzedzające badanie respektować normalny przedział wahań kursów walut w ramach europejskiego mechanizmu kursowego oraz nie

10 Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego 1 grudnia 2009 r. kryteria te znalazły się w Traktacie o funk-cjonowaniu Unii Europejskiej oraz w Protokole nr 13 w sprawie kryteriów konwergencji. Kryteria zbieżno-ści podzielić można na kryteria konwergencji realnej i kryteria konwergencji nominalnej. Powszechnie znanymi i najczęściej przytaczanymi są ww. kryteria nominalne, gdyż to spełnienie właśnie ich jest absolut-nie absolut-niezbędne by państwo mogło ubiegać się o przyjęcie euro. Osobną kategorią warunków przystąpienia do strefy euro są kryteria konwergencji realnej. Ich głównymi założeniami są: konieczność zgodności usta-wodawstwa państwowego z regulacjami zawartymi w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego, a także nieza-leżność polityczna banku centralnego danego państwa wnioskującego o akcesję do strefy euro. Są to także warunki niezbędne do zapewnienia spójności funkcjonowania całej strefy euro.

166

dopuścić do dewaluacji swej waluty wobec walut innych państw człon-kowskich Unii¹¹.

Spełnienie tych kryteriów miało wskazywać na dojrzałość kraju do udziału w obszarze jednowalutowym i ograniczyć dostęp państw, które niezbyt dużą wagę przywiązywały do dyscypliny w polityce pieniężnej i budżetowej. W czerwcu 1995 r.

w celu przyspieszenia utworzenia UGW zwołano w Luksemburgu posiedzenie mini-strów fi nansów państw UE. W trakcie spotkania uznano za niezbędne zredukowa-nie defi cytów budżetowych w państwach członkowskich UE, co miało bezpośredni związek z ograniczeniem infl acji. Wykazano, że niektóre rządy odkładają realizację tych zaleceń ze względów politycznych. Do połowy 1995  r. tylko 3 z 15 państw (Niemcy, Luksemburg i Irlandia) wywiązały się z przyjętych kryteriów dotyczących przyjęcia wspólnej waluty. Raport przedstawiony w Luksemburgu zawierał dwa obligatoryjne zobowiązania przejścia do trzeciego etapu UGW, dotyczące defi cytu budżetowego oraz długu publicznego¹².

Rada Europejska w grudniu 1995 r. na posiedzeniu w Madrycie potwierdziła, że trzeci etap UGW rozpocznie się 1 stycznia 1999 r. Postanowiono również, że przy-szła waluta nazywać się będzie euro¹³, a nie ECU, tak jak przewidywał traktat z Ma-astricht. Został również zaakceptowany i przyjęty ostateczny scenariusz wprowadza-nia euro w życie oraz ustalono nominały banknotów i monet nowej waluty¹⁴.

W połowie grudnia 1996 r. w Dublinie Rada Europejska przyjęła Pakt na rzecz sta-bilności i wzrostu, będący swoistym kodeksem postępowania państw członkowskich UE w zakresie spełniania budżetowego kryterium zbieżności. Pakt ten miał zapew-niać dyscyplinę fi skalną i stabilność cen na terenie UGW. Rada Europejska stwierdzi-ła, że większość państw UE nie spełniła warunków udziału w pełnej UGW – dlatego też wobec tych krajów zastosowano przejściowe odstępstwa od zasad ogólnych obo-wiązujących w ramach unii gospodarczej i walutowej. W Dublinie uzgodniono także ogólne zasady nowego mechanizmu stabilizowania kursów ERM II (Exchange Rate Mechanism II) między euro a walutami państw członkowskich Unii nienależącymi do strefy euro. Na szczycie Rady Europejskiej w Amsterdamie w lipcu 1997 r. zasady funkcjonowania nowego europejskiego mechanizmu kursowego – ERM II – zostały zatwierdzone. Miał on zacząć funkcjonować wraz z rozpoczęciem etapu fi nalnego UGW. Podstawą funkcjonowania współczesnego europejskiego mechanizmu kurso-wego jest założenie, że kurs rynkowy między euro a walutami państw UE nienależą-cymi do strefy euro ma mieścić się w granicach ± 15% od bilateralnego kursu cen-tralnego, przy możliwości indywidualnego określenia dopuszczalnego pasma wahań.

ERM II opiera się na następujących elementach:

11 U. Grüber, M. Kleber, Grundlagen der Volkswirtschaftslehre, 2 Auflage, Verlag Vahlen, München 1994, s. 308.

12 J. Głuchowski, Międzynarodowe stosunki finansowe, PWE, Warszawa 1997, s. 62-63.

13 H. Müller, Euro die neue Währung in der Praxis, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1997, s. 12.

14 L. Oręziak, Euro jako waluta Unii Gospodarczej i Walutowej i jej rola na rynku finansowym, SGH-IGŚ, War-szawa 1997, s. 1.

7. Jeśli nie euro, to co?

167

• systemie monitorowania zbieżności polityki gospodarczej państw należą-cych do ERM II,

• autonomicznej i nieograniczonej pomocy EBC na rzecz ustalonego kursu wymiennego waluty narodowej do euro,

• współpracy z EBC w zakresie polityki kursu walutowego.

Przy kwalifi kacji państw do UGW zostały uwzględnione wyniki gospodarcze państw UE osiągnięte w 1997 r. Jeśli chodzi o stabilność cen w 1997 r., wszystkie kraje poza Grecją osiągnęły poziom infl acji niższy od 3,2% w skali rocznej, spełniając tym samym pierwsze z kryteriów konwergencji. Te same kraje odnotowały w 1997 r.

defi cyt budżetowy równy lub mniejszy 3% PKB. Również wszystkie kraje oprócz Grecji sprostały kryterium długoterminowych stóp procentowych, mając stopę pro-centową niższą od 7,8%. Najmniej korzystnie w 1997 r. przedstawiało się kryterium długu publicznego. Jedynie cztery państwa (Francja, Finlandia, Luksemburg i Wielka Brytania) miały wskaźnik niższy od 60% PKB. W ośmiu krajach UE mieścił się on w granicach 60-80%, w trzech natomiast przekraczał 100% PKB. W Grecji wynosił 108,7%, we Włoszech 121,6%, zaś w Belgii 122,2%¹⁵. Aby osiągnąć poziom wskaź-nika określony traktatem z Maastricht, większość państw UE musiała w stosunko-wo krótkim czasie uzdrowić sstosunko-woje fi nanse publiczne¹⁶. W europejskim mechanizmie kursowym przez dłużej niż wymagane dwa lata uczestniczyły waluty 10 państw. Funt brytyjski i korona szwedzka nie należały do systemu, natomiast marka fi ńska i lir wło-ski zostały włączone pod koniec roku 1996, przez co funkcjonowały w nim krócej niż przewidywał traktat. Najkrócej natomiast jego członkiem była waluta grecka, która przystąpiła do systemu w marcu 1998 r., na kilka dni przed udzieleniem przez Ko-misję Europejską rekomendacji. W przypadku Finlandii i Włoch Komisja Europejska uznała, że kryterium udziału w mechanizmie kursowym zostało spełnione, ponieważ waluty tych państw po włączeniu do systemu funkcjonowały bez większych zakłóceń.

Bardzo ważnym zobowiązaniem, którego państwa członkowskie UE musiały dotrzymać przed wejściem do fi nalnego etapu UGW, było dostosowanie krajowe-go ustawodawstwa, łącznie ze statutem banku centralnekrajowe-go, do zasad określonych w traktacie z Maastricht. Dostosowanie to obejmowało przede wszystkim ustawowe wyłączenie możliwości wpływania rządu, parlamentu i innych organów państwo-wych na decyzje banku centralnego dotyczące kształtowania polityki pieniężnej.

Ponadto państwa członkowskie zobowiązane zostały do wprowadzenia do statutów banków centralnych zapisów określających, że celem polityki pieniężnej jest osią-gnięcie stabilności cen¹⁷. Przeprowadzenie zmian w statutach narodowych banków centralnych ukierunkowane było na ujednolicenie celów polityki pieniężnej

po-15 Belgia i Włochy zakwalifikowały się mimo to do strefy euro, choć w ich przypadku wielkość długu publicz-nego znacznie przekraczała dopuszczalną wielkość 60%. Było to możliwe ze względu na sformułowanie w traktacie z Maastricht, przewidujące możliwość zaakceptowania państw, których wskaźnik długu publicz-nego przekraczał uzgodniony poziom, jeśli w odpowiednim tempie zbliżał się do tej wartości.

16 K. Kołodziejczyk, Geneza wspólnotowej waluty Euro, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2000, s. 115.

17 Ibidem, s. 113.

168

szczególnych banków (nie mogły się one różnić od priorytetów EBC). Zmiany te były istotne, gdyż do czasu rozpoczęcia trzeciego etapu UGW poszczególne banki centralne nastawione były na realizację odmiennych zadań, w zależności od prowa-dzonej przez rząd polityki gospodarczej. Na przykład, celem polityki pieniężnej Bun-desbanku było utrzymanie stabilności cen, banków Danii i Austrii – stabilność kursu walutowego, a banku Włoch – ochrona realnej wartości oszczędności. W statutach banków centralnych dokonano wymaganych zmian, które weszły w życie z chwilą rozpoczęcia etapu fi nalnego UGW. Belgia, Niemcy, Hiszpania i Grecja uczyniły to w grudniu 1997 r. Portugalia wydała w tym celu dwa rozporządzenia (z września 1997 r. i ze stycznia 1998 r.), natomiast pozostałe kraje, tj. Francja, Irlandia, Wło-chy, Luksemburg, Holandia, Austria i Finlandia dostosowały statuty swoich banków centralnych w marcu 1998 r. Państwa, które zdecydowały się na pozostanie poza obszarem euro, nie były zobowiązane do przeprowadzenia zmian legislacyjnych tak długo, dopóki nie przystąpią do fi nalnego etapu unii gospodarczej i walutowej. Takie prawo miały banki Danii i Wielkiej Brytanii ze względu na klauzulę opcyjną w trak-tacie z Maastricht. Szwecja, która nie uzyskała takiej klauzuli, przeprowadziła od-powiednie zmiany w statucie banku narodowego w marcu 1998 r.

Ostatecznie skład członkowski strefy euro określono na podstawie raportu Ko-misji Europejskiej opublikowanego 25 marca 1998 r., w którym Komisja Europej-ska stwierdziła, że 11 krajów sprostało kryteriom zbieżności. Podobne stwierdzenie znalazło się w raporcie EIW także z marca 1998 r. Na podstawie tych dokumentów, a także stanowiska Rady Unii i Parlamentu Europejskiego, Rada Europejska na po-siedzeniu w Brukseli 2-3 maja 1998 r. zadecydowała, że 11 z 15 państw Unii Euro-pejskiej: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksem-burg, Niemcy, Portugalia, Włochy spełniło warunki konieczne do przyjęcia wspólnej waluty¹⁸. Do pełnego uczestnictwa w UGW nie zakwalifi kowano Grecji ze względu na dużo wyższy niż przyjęty w Maastricht defi cyt budżetowy, infl ację oraz niespełnie-nie wymagań dotyczących udziału w europejskim mechanizmie kursowym. Szwecja z kolei nie stała się pierwotnym członkiem strefy euro ze względu na znikome popar-cie dla wspólnej waluty ze strony społeczeństwa oraz rządu tego kraju. Natomiast Dania i Wielka Brytania skorzystały z przyznanej im na mocy traktatu z Maastricht klauzuli dającej im prawo do samodzielnego podjęcia decyzji w kwestii uczestnic-twa w UGW. Oba kraje nie przystąpiły do Eurosystemu. Wyłączenia przyznane Danii i Wielkiej Brytanii mają charakter stały, ale oba państwa zachowały jednak możli-wość wejścia do strefy euro w późniejszym okresie pod warunkiem, że będą wówczas spełniać warunki konieczne do przyjęcia wspólnej waluty¹⁹.

Funkcjonujący od 1 stycznia 1994 r. do 31 maja 1998 r. Europejski Instytut Wa-lutowy wykonał wszelkie merytoryczne i techniczne przygotowania do efektywnego funkcjonowania banku centralnego Unii. Europejski Bank Centralny został powołany 1 czerwca 1998 r., jako jednostka centralna Europejskiego Systemu Banków

Central-18 L. Oręziak, Euro nowy..., s. 42.

19 M. Proczek, Polityka monetarna w strefie euro, „Bank i Kredyt” 2008, nr 6, NBP, s. 4.

7. Jeśli nie euro, to co?

169 nych (EBC plus narodowe banki centralne państw członkowskich UE). Trzeci etap UGW rozpoczął się zgodnie z planem 1 stycznia 1999 r. i trwał do 31 grudnia 2001 r.

1 stycznia 1999 r. rozpoczął swoją statutową działalność EBC. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem. EBC jest całkowicie niezależny od instytucji i organów UE oraz rządów jej państw członkowskich. O niezależności EBC decydują takie elemen-ty, jak długa kadencja osób zasiadających we władzach, ich faktyczna nieodwołal-ność, a także samodzielność fi nansowa Banku. Narodowe banki centralne państw strefy euro stały się od 1 stycznia 1999 r. integralną częścią EBC. Przewodnia rola EBC w Europejskim Systemie Banków Centralnych wyraża się m.in. w tym, że²⁰:

• ESBC kierowany jest przez organy EBC;

• ESBC nie posiada osobowości prawnej, ma ją natomiast EBC i narodowe banki centralne;

• obowiązkiem narodowych banków centralnych jest wypełnianie wytycz-nych EBC;

• EBC stwierdza, czy narodowe banki centralne działają zgodnie z celami ESBC;

• EBC odpowiada za wykonywanie zadań ESBC;

• EBC w ramach swych kompetencji może wystąpić do Europejskiego Try-bunału Sprawiedliwości w sytuacji, gdy narodowe banki centralne nie wy-wiązują się z wykonywania zadań związanych z realizacją wspólnej polityki pieniężnej;

• EBC ma wyłączne prawo do wydawania pozwolenia na emisję banknotów oraz monet;

• EBC określa zasady operacji walutowych realizowanych przez narodowe

• EBC określa zasady operacji walutowych realizowanych przez narodowe