Jeśli nie euro, to co?*
7.4. Polska a strefa euro
Wejście Polski do Unii Europejskiej na mocy traktatu akcesyjnego oznaczało jed-nocześnie, że stała się ona członkiem unii gospodarczej i walutowej jako członek z tzw. derogacją od ogólnych zasad obowiązujących w jej ramach. Jest zatem zobo-wiązana i jednocześnie ma prawo do przyjęcia wspólnej waluty po uprzednim speł-nieniu omówionych wcześniej warunków konwergencji nominalnej i realnej, a także warunków proceduralnych, które polegają na tym, że35:
• uwarunkowania włączenia waluty narodowej do ERM II wypracowuje wspólnie Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny;
• waluta narodowa powinna uczestniczyć w ERM II nie krócej niż dwa lata, podczas których powinny zostać spełnione kryteria konwergencji nominal-nej i realnominal-nej;
• Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny przedstawiają Radzie ECOFIN raporty dotyczące konwergencji danego państwa członkowskiego oraz stopień jej trwałości;
• Rada ECOFIN na wniosek Komisji Europejskiej, po konsultacjach z Par-lamentem Europejskim, podejmuje decyzję o uchyleniu derogacji danego państwa członkowskiego w przypadku pozytywnych wyników konwergen-cji nominalnej i realnej.
Nie ma zatem wyznaczonego traktatowo terminu przyjęcia euro przez Polskę.
Obecnie strategia integracji Polski ze strefą euro związana jest z czterema wyzwania-mi. Pierwsze to ukierunkowanie polityki gospodarczej Polski na spełnienie warunków trwałej konwergencji nominalnej i realnej. Głównym ich celem jest to, aby państwa
34 Ibidem, s. 342.
35 R. Poliński, Problemy strefy euro, Wyd. Naukowe Frel, Warszawa 2015, s. 79-80.
178
wstępujące do fi nalnego etapu UGW charakteryzowały się podobną stabilną sytuacją gospodarczą. Dodatkowo istotne jest, aby osiągnięty przez poszczególne państwa po-ziom zbieżności gospodarczej był trwały, aby nie okazał się on jedyne zjawiskiem przejściowym36. Jeżeli chodzi o konwergencję realną to przede wszystkim ważne jest określenie konstytucyjnych i innych formalnoprawnych warunków uczestnictwa Pol-ski w strefi e jednowalutowej (w tym zmiana polPol-skiej konstytucji). Drugie wyzwanie polega na wzmocnieniu działań instytucjonalnych podstaw polskiej gospodarki, trze-cie zaś na opracowaniu ram narodowego planu wprowadzania euro, w tym aktualne-go rachunku korzyści i kosztów członkostwa Polski w Eurolandzie. Czwarte zadanie związane jest natomiast ze stabilizacją sytuacji współczesnej strefy euro przez wzmocnienie instytucjonalne, reformę zarządzania gospodarczego i ochronę stabilności fi -nansowej jako mechanizmów zapobiegających lub co najmniej łagodzących kryzysy.
Najważniejsze zadania do realizacji w celu uchylenia derogacji w Polsce można zatem podzielić na pięć obszarów:
• obszar decyzyjno-koordynacyjny,
• obszar makroekonomiczny,
• obszar legislacyjny,
• obszar administracyjno-techniczny,
• obszar komunikacji społecznej.
Wprowadzenie euro w Polsce wymaga jeszcze wielu przygotowań. Ważne są za-równo zmiany gospodarcze, proceduralne, jak i polityczne, zwłaszcza mające na celu zmianę ustawodawstwa oraz porozumienia rządzących, ale także społeczne. Te ostat-nie powinny wiązać się szczególostat-nie z dostępem do rzetelnej edukacji ekonomicznej w postaci przekazywania fachowej wiedzy na temat przyjmowania i funkcjonowania euro oraz jego wpływu na gospodarkę państwa.
* * *
Powstanie wspólnego obszaru walutowego w UE jest największym osiągnięciem, a także najbardziej zaawansowanym etapem integracji gospodarczej i walutowej w najnowszej historii. Euro pełni rolę waluty międzynarodowej, tzn. bierze udział w obrocie międzynarodowym i ma szersze znaczenie niż waluty pełniące funkcję pieniądza tylko na obszarze, na którym są emitowane. Proces ten nie jest jednak peł-nowymiarowy i zakończony.
W każdym przypadku państwo kandydujące do strefy euro powinno indywi-dualnie rozważać swoją sytuację ekonomiczną, która powinna być silna, stabilna i trwała. Z drugiej strony i tak jest ona przedmiotem corocznej analizy pod kątem spełniania kryteriów konwergencji. Spełnienie tych kryteriów oznaczać powinno,
36 J. Żabińska, Realizacja kryteriów konwergencji warunkiem uczestnictwa Polski w strefie euro, [w:] Polska w strefie euro, red. B. Kubska-Maciejewicz, A. Stępniak, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Pozna-niu, Poznań 2005, s. 38-39.
7. Jeśli nie euro, to co?
179 że w długim okresie korzyści przyjęcia wspólnej waluty przeważą nad kosztami.
W tym przypadku najpoważniejszym zagrożeniem dla gospodarki krajowej byłoby zastosowanie nieoptymalnego kursu konwersji. Warto zaznaczyć, że bardzo istot-nym aspektem przy ocenie korzyści i szans jest ich warunkowy charakter względem czynników natury zarówno ekonomicznej, politycznej, jak i społecznej. Wszystkie zagrożenia powinny być zatem jasno zakomunikowane i społeczeństwu, i przed-siębiorcom w celu możliwie wczesnego przygotowania się do nich. Dlatego istot-nym czynnikiem w procesie przygotowania gospodarki i społeczeństwa do wprowa-dzenia euro w Polsce jest zbudowanie ogólnonarodowego konsensusu, co stanowi warunek sprzyjający skutecznemu przeprowadzeniu tego procesu37. Ważnym czyn-nikiem pełnego uczestnictwa w strefi e euro dla Polski jest także analiza bieżącej sytuacji gospodarczej, fi nansowej i politycznej w Eurolandzie.
W najbliższej przyszłości waluta euro wydaje się być bezpieczna, gdyż państwa członkowskie z dużym bagażem doświadczeń związanych z procesem integracji eu-ropejskiej, ale też ze współczesnym kryzysem, raczej nie dopuszczą do popełnienia następnych błędów, mogących zagrozić funkcjonowaniu Eurolandu. Wprost prze-ciwnie, wszelkie nowe wprowadzane w życie reformy świadczą o tym, że wspólna waluta powinna być niebawem jeszcze bardziej popularna i wykorzystywana na całym świecie.
Bibliografia
Borowiec J., Unia ekonomiczna i monetarna. Historia, podstawy teoretyczne, polityka, Wyd. Akade-mii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2001.
Borowiec J., Wilk K., Integracja Europejska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2005.
Bukowski S., Teoretyczne podstawy i realizacja unii monetarnej krajów członkowskich Wspólnot Europejskich. Szanse i zagrożenia dla Polski, Monografi e, Radom 2003.
Bundesrat Bericht der Bundesregierung über die Integration der BRD in die EU, Zeitraum 01.01.-31.12.1994.
Euro na świecie, http://ec.europa.eu/economy_fi nance/euro/world/index_pl.htm
Gawlikowska-Hueckel K., Zielińska-Głębocka A., Integracja europejska. Od jednolitego rynku do Unii Walutowej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004.
Głuchowski J., Międzynarodowe stosunki fi nansowe, PWE, Warszawa 1997.
de Grauwe P., Unia Walutowa, PWE, Warszawa 2005.
Grüber U., Kleber M., Grundlagen der Volkswirtschaftslehre, 2 Aufl ., Verlag Vahlen, München 1994.
Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro, http://ec.europa.eu/economy_fi nance/publications/
publication6730_pl.pdf
Kołodziejczyk K., Geneza wspólnotowej waluty Euro, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
37 Raport na temat pełnego…, op. cit., s. 343.
180
Komar A., Europejska Unia Walutowa, PWE, Warszawa 1993.
Międzynarodowa rola euro III, http://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/ euro_III.pdf
Müller H., Euro die neue Währung in der Praxis, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1997.
Niedziółka D., Unia gospodarczo-walutowa i jej pieniądz euro, WSCiL, Warszawa 2008.
Oręziak L., Euro jako waluta Unii Gospodarczej i Walutowej i jej rola na rynku fi nansowym, SGH--IGŚ, Warszawa 1997.
Oręziak L., Międzynarodowa pozycja euro, [w:] EURO od A do Z, Narodowy Bank Polski, Warsza-wa 2003.
Poliński R., Problemy strefy euro, Wydawnictwo Naukowe Frel, Warszawa 2015.
Proczek M., Polityka monetarna w strefi e euro, „Bank i Kredyt” 2008, nr 6, NBP.
Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczpospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2009.
Unia Europejska. Przygotowania Polski do członkostwa w UE, red. E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, IKiCHZ, Warszawa 1996.
Werwińska J., € jak euro, ODDK, Gdańsk 2002.
Żabińska J., Realizacja kryteriów konwergencji warunkiem uczestnictwa Polski w strefi e euro, [w:]
Polska w strefi e euro, red. B. Kubska-Maciejewicz, A. Stępniak, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2005.
Część metodyczna
Wybrana literatura
Centrum Informacji o Euro, http://euro.nbp.pl/
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, http://www.nbp.pl/aktualnosci/wiadomo-sci_2014/20141120_raport_wyzwania_integracji_ze_strefa_euro.pdf
Międzynarodowa rola euro III, http://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/euro_III.pdf Poliński R., Problemy strefy euro, Wydawnictwo Naukowe Frel, Warszawa 2015.
Portal Edukacji Ekonomicznej, https://www.nbportal.pl/
Proponowany scenariusz zajęć
Ogólna charakterystyka zajęć
W czasie zajęć uczestnicy zapoznają się z problematyką związaną z wprowadzaniem wspólnej europejskiej waluty. Dowiedzą się o kryteriach uczestnictwa w strefi e euro, tak-że Polski w aktualnych uwarunkowaniach (włączając współczesne problemy strefy euro), o międzynarodowej pozycji euro, jak również o korzyściach i szansach oraz kosztach i za-grożeniach wynikających z przyjęcia wspólnej waluty. Uczestnicy zajęć dowiedzą się rów-nież, jakie kraje należą aktualnie do Eurolandu.
7. Jeśli nie euro, to co?
181 Cele zajęć
• przedstawienie genezy i ewolucji strefy euro,
• zapoznanie słuchaczy z kryteriami konwergencji realnej i nominalnej uczestnictwa w strefi e euro,
• przedstawienie znaczenia międzynarodowej pozycji euro,
• rozwinięcie umiejętności oceny korzyści oraz diagnozy zagrożeń płynących z wpro-wadzenia wspólnej waluty,
• wyrobienie zdania uczestników zajęć na temat odpowiedniego, tzn. korzystnego mo-mentu uczestniczenia Polski w Eurolandzie.
Słowa kluczowe
• euro,
• strefa euro, Euroland,
• Unia Gospodarcza i Walutowa,
• kryteria konwergencji, zbieżności, spójności,
• międzynarodowa rola euro,
• wady i zalety euro.
Metody realizacji zajęć
• dyskusja,
• burza mózgów,
• analiza tekstów źródłowych,
• prezentacja multimedialna,
• praca w grupach,
• analiza danych statystycznych.
Przebieg zajęć
1. Na wstępie przekaż uczestnikom zajęć, że zapoznają się z genezą i ewolucją wpro-wadzania euro, rolą tej waluty w gospodarce światowej, drogą Polski do uczestnic-twa w strefi e euro oraz jego zaletach i wadach.
2. Zaproponuj najpierw krótką rozmowę na temat tego, czy lepiej byłoby, żeby w Eu-ropie była jedna waluta, czy żeby funkcjonowały tylko waluty narodowe. Następnie zapytaj o najważniejszą korzyść oraz wadę z wprowadzenia wspólnej waluty i po-proś każdego słuchacza o zapisanie ich na kartce. Zbierz propozycje. Wybierz dwie osoby do pomocy w zapisywaniu tych propozycji (jedna odczytuje korzyści z kartek, druga zapisuje na pierwszej części tablicy, nauczyciel oraz grupa monitorują prace i ewentualnie proszą o postawienie krzyżyka w punkcie, gdy propozycje się dublują;
podobnie należy postąpić z wadami). Na zakończenie należy odczytać, która korzyść i która wada zajęły pierwsze miejsce.
3. Następnie rozdaj fragment tekstu (punkt trzeci powyższego opracowania) na temat korzyści i szans oraz kosztów i zagrożeń wynikających z przyjęcia wspólnej waluty.
Poproś o uważne przeczytanie. Po przeanalizowaniu tekstu przez słuchaczy
podsu-182
muj krótko korzyści i koszty wprowadzenia jednolitej waluty euro, porównując z wy-nikami zapisanymi na tablicy.
4. W dalszej kolejności przeprowadź syntetyczną prezentację multimedialną dotyczącą genezy i ewolucji strefy euro ze szczególnym uwzględnieniem kryteriów konwergencji oraz międzynarodowej roli euro.
5. Pokaż prawidłową, aktualną, mapę krajów strefy euro.
6. Na zakończenie zajęć przeprowadź dyskusję na temat wprowadzenia euro w Pol-sce. Zapytaj, kto jest za, a kto przeciw. Podziel słuchaczy na dwie grupy, zwolen-ników i przeciwzwolen-ników wprowadzenia euro w Polsce. Każda z grup ma za zadanie przygotować argumentację na rzecz stanowiska swojej grupy i wybrać lidera do ich przedstawienia. Po prezentacji argumentów dwóch grup poprowadź krótką dyskusję.
W podsumowaniu tej części zajęć uzupełnij argumenty każdej z grup, skoryguj także stwierdzenia błędne.
7. Dla utrwalenia wiadomości z zajęć poleć jako zadanie domowe przygotowanie stanu kryteriów konwergencji nominalnej Polski oraz jednego wybranego przez uczestnika zajęć kandydata do strefy euro. Zwróć uwagę, że informacje powinny być zaczerp-nięte z ofi cjalnych i aktualnych źródeł. Poproś o uzasadnienie wyboru państwa.
183 Agnieszka Kłos
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne