FAZY NAUCZANIA EKSPERYMENTALNEGO W KLASIE VI MATERIAŁY GLOTTODYDAKTYCZNE

Nauczanie eksperymentalne w klasie VI obejmowało 120 jednostek lekcyjnych. Lekcje, podobnie jak w klasie V, w pełnym wymiarze 3 godzin w tygodniu prowadziła autorka niniejszej pracy.

Nauczanie odbywało się w oparciu o obowiązujący podręcznik dla klasy VI autorstwa Piotra Oziębły oraz materiały pomocnicze, opra­

cowane przez autorkę niniejszej pracy.

Nauczanie eksperymentalne w klasie VI dzieliło się na trzy fazy:

Faza 1 cztery początkowe tygodnie nauki (12 godzin lekcyjnych) -faza regeneracji nawyków artykulacyjnych, intonacyjnych w opar­

ciu o specjalny zbiór ćwiczeń fonetycznych, autorstwa Doroty

30 t

Dziewanowskiej oraz nawyków kaligraficznych i ortograficz­

nych.

173

Faza 2 - pozostałe tygodnie I semestru - nauczanie w oparciu o pod-31

ręcznik Piotra Oziębły .

Faza 3 - 1 1 semestr - kontynuacja nauczania w oparciu o podręcznik dla klasy VI oraz o zbiór ćwiczeń akcentuacyjnych autorstwa Do­

roty Dziewanowskiej .

2.1. Powtórkowe ćwiczenia fonetyczne, kaligraficzne i ortograficzne

. л

W celu regeneracji nawyków fonetycznych oraz kaligraficznych i ortograficznych, częściowo utraconych przez uczniów w czasie l e t ­ niej przerwy wakacyjnej, 12 początkowych lekcji w klasie VI p r z e ­ znaczono na ćwiczenia powtórkowe. W fazie t e j wykorzystano zbiór ćwiczeń z wymowy i intonacji rosyjskiej opracowany przez autorkę niniejszej rozprawy.

Część pierwsza omawianego zbioru ćwiczeń zawiera zestaw reguł artykulacyjnych, wprowadzonych na I etapie nauczania w klasie V. Są to reguły, dotyczące następujących zagadnień:

1. Wymowa samogłosek a, o w sylabie akcentowanej i w sylabach nieakcentowanych.

2. Wymowa [ ł ] przedniojęzykowo-zębowego.

3. Łączna wymowa przyimka z następującym po nim wyrazem.

4. Odpowiedniki dźwiękowe liter e, ё, ю, я po samogłoskach w sylabie akcentowanej i w sylabach nieakcentowanych,

5. Wymowa miękkich i twardych spółgłosek.

6. Odpowiedniki dźwiękowe liter e, ё, Ю, я na początku wyrazu, po samogłosce oraz po znaku ь i ъ w sylabie akcentowanej i w syla­

bach nieakcentowanych.

7. Wymowa spółgłosek ж, ш, ц, ч, щ.

8. Wymowa połączeń св, тв, кв, цв.

9. Wymowa końcówek - о г о , - e r o . 10. Wymowa zakończeń -тся, -ться.

Reguły artykulacyjne podane są w sposób zwięzły oraz zilustro­

wane przykładami, zaopatrzonymi w transkrypcję fonetyczną. Nieza­

leżnie od reguł, w zbiorku zamieszczono tabele, ujmujące w sposób syntetyczny zjawiska artykulacyjne. Każdemu problemowi artykulacyj-nemu odpowiada zestaw ćwiczeń, w większości opatrzonych transkryp­

cją fonetyczną.

Druga część zbiorku jest nastawiona na utrwalenie sześciu pod­

stawowych konstrukcji intonacyjnych oraz na przypomnienie zastoso­

wania ich w mowie. Każdą definicję, wyjaśniającą istotę danej kon­

strukcji intonacyjnej, zilustrowano charakterystycznymi dla t e j konstrukcji wypowiedzeniami wraz ze schematem przebiegu linii riu.lo-⁴ dycznej. Podobnie jak to miało miejsce w podręczniku eksperymental­

nym dla klasy V, w zbiorku wykorzystano cyfrowe oznaczenia centrum intonacyjnego. Niezależnie od ćwiczeń, związanych z utrwaleniem jednego typu intonacji, w zbiorku zamieszczono ćwiczenia, polega­

jące na kontrastywnym zestawianiu konstrukcji intonacyjnych, np.

IK-1 i IK-2a lub IK-2 i IK-2 i Ik-2a itp.

Sposób wykonywania ćwiczeń artykulacyjnych i intonacyjnych był zgodny z postępowaniem dydaktycznym, przyjętym na I i II etapie nauczania eksperymentalnego w klasie V.

Wykonywane w ciągu pierwszych 12 lekcji ćwiczenia artykulacyjne i intonacyjne wiązano z ćwiczeniami w pisaniu. Podczas ich realiza­

cji kojarzono zjawiska ortograficzne i artykulacyjne. Zadaniem ucz­

niów było uzasadnić pisownię i wymowę poszczególnych wyrazów.

Ćwiczenia w pisaniu łączono także z analizą intonacyjną zapisanego zdania. Wówczas uczniowie dokonywali podziału zdań na syntagmy oraz wyboru właściwej konstrukcji intonacyjnej, a także określali miej­

sce centrum intonacyjnego. Podobnie jak na poprzednich etapach

nau-175

czania, do udziału w ćwiczeniach w pisaniu starano się angażować jak największą liczbę uczniów. W dalszym ciągu obowiązywała także zasada indywidualnego i chóralnego odczytywania na głos zapisanych zdart. W czasie ćwiczeń w pisaniu wiele uwagi poświęcano przypomina­

niu zasad kaligrafii rosyjskiej.

Ćwiczenia z wymowy i intonacji... pod względem leksykalnym oparte zostały na materiale przyswojonym przez uczniów w klasie V oraz na podręczniku P. Oziębły dla klasy VI. W celu zapewnienia ko­

relacji między materiałem wprowadzonym w klasie V a wprowadzanym w klasie VI, w końcowej części zbioru ćwiczeń fonetycznych zamiesz­

czono dwa teksty ciągłe, zaczerpnięte z podręcznika P. Oziębły.

Teksty te opatrzono komentarzem, dotyczącym najistotniejszych i najtrudniejszych dla ucznia polskiego zjawisk artykulacyjnych, uzupełnionym transkrypcją fonetyczną. Ponadto w tekstach tych doko­

nano podziału zdań na syntagmy oraz zastosowano cyfrowe oznaczenia intonacji.

Wykorzystanie zbioru umożliwiło zregenerowanie nawyków fone­

tycznych i kaligraficznych. Ponadto utrwalono najistotniejsze zasa­

dy ortograficzne dotyczące następujących zagadnień:

1. pisownia nieakcentowanego a, o,

2. pisownia samogłosek po spółgłoskach twardych (ж, ш, ц ) oraz po miękkich (ч, щ ) ,

3. pisownia znaków t>, "b,

4. pisownia końcówek - о г о , - е г о .

Praca w oparciu o omawiany zbiór ćwiczeń pozwalała także na utrwalenie materiału leksykalnego przyswojonego przez uczniów w klasie V, bowiem zarówno I, jak i II jego część zawiera krótkie teksty ciągłe i dialogowe. Posłużyły one do wykonywania ćwiczeń w głośnym czytaniu, a także do ćwiczeń w mówieniu reproduktywnym. P o ­ nadto w okresie czterech początkowych tygodni nauki w klasie VI w y

-konywano ustne ćwiczenia quasi-produktywne, uwzględniające materiał leksykalny zawarty w zbiorze.

2.2. Praca oparta na podręczniku Piotra Oziębły

Po zakończeniu czterotygodniowego etapu, mającego na celu rege­

nerację nawyków fonetycznych i kaligraficzno-ortograficznych, przy­

stąpiono do pracy opierając się na podręczniku Piotra Oziębły.

Struktura tego podręcznika pozwoliła na pełną realizację materiału językowego, przewidzianego w programie dla klasy VI, a także prowa­

dzenie nauczania zgodnie z założeniami metody reproduktywno-krea-tywnej.

Podręcznik Piotra Oziębły posiada spoistą strukturę. Obejmuje on 29 paragrafów. W końcowej części podręcznika zamieszczono teksty do samodzielnego czytania oraz słownik rosyjsko-polski. W podręcz­

niku dla klasy VI została zachowana ciągłość tematyczno-leksykalna.

Powtarzalność wprowadzanego materiału dotyczy nie tylko leksyki, ale również zagadnień gramatycznych. W paragrafach podręcznika za­

mieszczono ćwiczenia związane bezpośrednio z nowo wprowadzonym ma­

teriałem, jak i ćwiczenia umożliwiające przypomnienie materiału przerobionego uprzednio.

Paragraf podręcznika dla klasy VI zawiera następujące komponen­

ty:

1. Mikrodialog, treściowo powiązany z tekstem ciągłym.

2. Ćwiczenie związane z mikrodialogiem.

3. Ćwiczenie w rozumieniu mowy ze słuchu.