JEDNOSTKA METODYCZNA KURSU ZASADNICZEGO

Jak wskazano w y ż e j , typowa jedriostka metodyczna kursu zasadni­

czego składa się z trzech lekcji. Dominantę pierwszej z nich stano­

wiły ćwiczenia w głośnym czytaniu, drugiej - reproduktywne ćwicze­

nia w mówieniu, t r z e c i e j zaś - quasi-produktywne ćwiczenia w mówie­

niu. Dominanta lekcji odpowiadała fazie kształtowania sprawności mówienia. Tak więc lekcję pierwszą przeznaczano głównie na ćwicze­

nia w głośnym czytaniu tekstu ciągłego. Na drugiej lekcji dominowa­

ły ćwiczenia w ustnej reprodukcji tekstu ciągłego i ćwiczenia w czytaniu dialogu. Lekcję trzecią poświęcano na ćwiczenia w repro­

dukcji dialogu oraz na ćwiczenia sytuacyjno-komunikacyjne, czyli ćwiczenia w mówieniu quasi-produktywnym. Te ostatnie kontynuowano na kolejnej lekcji, otwierającej nowy cykl.

Na podstawie przedstawionego schematu można stwierdzić, że za­

daniem dwóch pierwszych lekcji było przygotowanie uczniów poprzez

ćwiczenia w głośnym czytaniu i reprodukcję tekstu do mówienia quasi-produktywnego, natomiast trzecia lekcja stwarzała uczniom możliwość uczestniczenia w aktach komunikacji językowej, dzięki wy­

konywaniu ćwiczeń quasi-produktywnych.

Zastosowanie ćwiczeń quasi-produktywnych pozwoliło wdrożyć ucz­

niów do uczestnictwa w komunikacji językowej począwszy od pierw­

szych lekcji, poświęconych realizacji kursu zasadniczego.

Prześledźmy obecnie strukturę pierwszej z cyklu trzech lekcji, przeznaczonych na realizację paragrafu kursu zasadniczego podręcz­

nika.

Lekcja 1, nastawiona głównie na ćwiczenia w głośnym czytaniu, zawierała następujące komponenty:

1. Repetycyjne ćwiczenia w mówieniu (ok. 4 min.) 2. Kontrola pisemnej pracy domowej (ok. 6. min.) 3. Sprawdzenie ustnej pracy domowej (ok. 8 min.)

4. Prezentacja zdań wzorcowych, związanych z tekstem ciągłym (ok. 3 min.)

5. Semantyzacja leksyki, zawartej w słowniczku potekstowym (ok. 2 min.)

6. Odtworzenie nagrania lub wzorcowe odczytanie przez nauczy-cielą tekstu ciągłego (ok. 2 min.)

7. Ćwiczenia w czytaniu tekstu ciągłego (ok. 10 min.) 8. Utrwalenie poznanych zdań wzorcowych (ok. 4. min.) 9. Ćwiczenia w pisaniu (ok. 5 min.)

10. Objaśnienie zadania domowego (ok. 1 min.)

Lekcja 2, poświęcona głównie ćwiczeniom w mówieniu typu r e p r o -duktywnego, składała się z następujących komponentów:

ł

1. Kontrola pisemnej pracy domowej (ok. 5 min '

2. Wstępne repetycyjne ćwiczenia gramatyczne i leksykalne (ok.

6 min.)

3. Prezentacja materiału gramatycznego oraz ćwiczenia grama­

tyczne (ok. 10 min.)

4. Ćwiczenia w czytaniu - sprawdzenie ustnej pracy domowej (ok.

8 min)

5. Reproduktywne ćwiczenia w mówieniu na podstawie tekstu ciągłego (ok. 10 min.)

6. Ćwiczenia w czytaniu dialogu (ok. 5 min.) 7. Objaśnienie zadania domowego (ok. 1 min.)

Budowa l e k c j i 3, poświęconej głównie ćwiczeniom typu quasi-pro­

duktywnego, przedstawiała się następująco:

1. Wstępne repetycyjne ćwiczenia w mówieniu (ok. 5 min.) 2. Kontrola pisemnej pracy domowej (ok. 5 min.)

3. Ustna reprodukcja tekstu ciągłego - sprawdzenie ustnej pracy aomowej (ok. 7 min.)

4. Ćwiczenia w czytaniu dialogu - sprawdzenie ustnej pracy do­

mowej (ok. 5 min.)

5. Ćwiczenia w reprodukcji dialogu (ok. 6 min.)

6. Ćwiczenia sytuacyjno-komunikacyjne, czyli ćwiczenia w mówie­

niu quasi-produktywnym (ok. 10 min.) 7. Ćwiczenia w pisaniu (ok. 6 min.)

8. Objaśnienie zadania domowego (ok. 1 min.)

Przedstawione w y ż e j typy lekcji mają charakter ramowych schema­

tów, które w praktyce ulegały modyfikacjom w zależności od materia­

łu językowego, zawartego w poszczególnych paragrafach podręcznika.

Na przykład, cykl lekcji poświęconych realizacji §§ 24, 39 obejmo­

wał nie trzy, lecz cztery jednostki lekcyjne, zaś na realizację ma­

teriału, zawartego w §§ 28, 31, 32, 33, 35, 38 przeznaczono po dwie

97

jednostki lekcyjne. Modyfikacje dotyczyły również czasu trwania oraz sekwencji komponentów lekcji.

W przypadku zastosowania cyklu dwulekcyjnego, na pierwszej lek­

cji przeprowadzano ćwiczenia w czytaniu i reprodukcji tekstu ciąg­

łego, zaś na drugiej lekcji - czytanie i reprodukowanie dialogu oraz ćwiczenia quasi-produktywne, oparte na tekście czytanki i dia­

logu, a także na poznanych wcześniej środkach językowych. Cykle dwulekcyjne stosowano głównie przy końcu kursu zasadniczego, kiedy uczniowie wykazywali dużą wprawę w czytaniu i reprodukowaniu tek­

stów oraz dysponowali stosunkowo bogatym repertuarem środków , językowych.

Jak wynika z przedstawionych wyżej schematów lekcji, stanowiące ich dominantę ćwiczenia, polegające na pracy z tekstem podręczniko­

wym i nastawione na kształtowanie sprawności mówienia, zajmowały zaledwie 10-15 minut. Przeznaczenie na te ćwiczenia stosunkowo nie­

wielkiej ilości czasu było możliwe dzięki zastosowaniu ścisłej ko­

relacji pracy z tekstem z ćwiczeniami poświęconymi opanowaniu posz­

czególnych podsystemów języka, w szczególności podsystemu grama­

tycznego. Ćwiczenia te, mające charakter przedkomunikacyjny (stano­

wiące operacje na zdaniach), wyprzedzały oparte na pracy z tekstem ćwiczenia, kształtujące sprawność mówienia. W szczególności mamy tu na uwadze operacje ćwiczebne, wchodzące w skład komponentów, t a ­ kich, jak wstępne repetycyjne ćwiczenia gramatyczne i leksykalne oraz ćwiczenia, utrwalające nowo poznane zdania wzorcowe. Jako pod­

budowa dla stanowiących dominantę lekcji ćwiczeń opartych na tekście podręcznikowym służyły również ćwiczenia wykonywane przez uczniów w ramach pracy domowej, zarówno ustne (będące bezpośrednią kontynuacją dominanty lekcji poprzedniej), jak i pisemne (będące bezpośrednią kontynuacją ćwiczeń gramatycznych i leksykalnych, w y ­ konywanych na lekcji). Dzięki ścisłej korelacji poszczególnych

kom-ponentów lekcji wchodzących w skład cyklu, ćwiczenia nastawione na kształtowanie sprawności mówienia, odznaczały się dużą efektywno­

ścią.

Korelacja komponentów lekcji oraz powtarzalność realizowanego w ich ramach materiału językowego zachodziła nie tylko w obrębie jednego cyklu lekcji, ale obejmowała również cykle wcześniejsze.

Umożliwiało j ą konsekwentne stosowanie ćwiczeń repetycyjnych, anga­

żujących przyswojony wcześniej materiał leksykalny, gramatyczny i tekstowy. Ponadto kompleksowemu utrwaleniu materiału językowego sprzyjało również wykorzystanie §§ 29, 37, zawierających wyłącznie ćwiczenia powtórzeniowo-utrwalające.

W kursie zasadniczym główny cel stanowiło kształtowanie spraw­

ności mówienia, która - w myśl założeń metody reproduktywno-krea-tywnej - jest sprawnością naczelną. Ścisła korelacja komponentów lekcji sprawiała jednak, iż równolegle dokonywało się intensywne kształtowanie pozostałych sprawności językowych. Było to możliwe dzięki konsekwentnemu stosowaniu na każdej lekcji wielofunkcyjnych form ćwiczeń, angażujących różnorodne umiejętności wchodzące w skład podstawowych sprawności językowych. Można tu mówić o komulo-waniu się pozytywnych bodźców nawykotwórczych.

Na III etapie nauczania powtarzalność materiału językowego obejmowała również zjawiska fonetyczne (artykulacyjne i intonacyj­

ne) oraz ortograficzne, wprowadzone na dwóch poprzednich etapach i związane z nimi umiejętności.

Szczegółowe omówienie form ćwiczeń stosowanych na III etapie nauczania eksperymentalnego przedstawione zostało niżej, w podroz­

dziale zawierającym analizę poszczególnych komponentów jednostki metodycznej kursu zasadniczego.

99