Objaśnienie zadania domowego

Objaśnienie zadania domowego stanowiło stały i najczęściej ostatni komponent każdej lekcji. Zadanie to składało się z dwóch części: ustnej i pisemnej. Zarówno ustne, jak i pisemne ćwiczenia, wykonywane przez uczniów samodzielnie w domu, były oparte na tek­

stach podręcznikowych. Jako naczelną zasadę przyjęto tu korelację

pracy domowej z dominantą lekcji. Zadanie domowe było całkowicie podporządkowane głównemu komponentowi lekcji i wynikało z opracowy­

wanego materiału. Jednocześnie stanowiło ono na następnej lekcji 28 punkt wyjścia dla dalszej realizacji danej jednostki metodycznej .

Dla zilustrowania powyższej tezy prześledźmy, jakie formy pracy domowej zaplanowano na trzech kolejnych lekcjach poświęconych realizacji § 34. Lekcję 1 przeznaczono głównie na ćwiczenia w czy­

taniu tekstu "Мы б у д е м помогать м а м е " oraz zapoznanie uczniów z tworzeniem form czasu przyszłego złożonego. Na zadanie domowe pole­

cono uczniom przygotować czytanie tekstu "Мы будем помогать м а м е "

oraz wykonać pisemnie ćwiczenie 10 z § 34. Polecenie tego ćwiczenia brzmi: "Uzupełnij zdania, używając czasu przyszłego złożonego".

Druga lekcja § 34 nastawiona była na ćwiczenia w ustnej repro­

dukcji tekstu oraz utrwalenie form czasowników w czasie przyszłym złożonym. Ustną formę zadania domowego, wykonanego po tej lekcji, stanowiła reprodukcja tekstu "Мы будем помогать маме". Jako pisemne zadanie domowe polecono uczniom wykonać ćwiczenie 3 z § 34, polega­

jące na wstawianiu w miejsce kropek form czasu przyszłego czasowni­

ka быть.

Na kolejnej - trzeciej lekcji dominowały ćwiczenia w mówieniu quasi-produktywnym, realizowane na podstawie ćwiczenia 7 a - d z

§ 34 (por. opis komponentu "Ćwiczenia w mówieniu", podrozdział 4.6), leksykalnie i treściowo powiązanego z czytanką opracowywaną na lekcjach poprzednich. Oto polecenie ćwiczenia 7: "Ułóż krótkie opowiadanie na temat":

a) Jak twoja koleżanka (twój kolega) pomaga swojej mamle.

b) Jak two ja siostra lub brat pomagali wczoraj mamie.

c) Jak Nina i Wowa będą pomagać swojej mamie.

d) Jak ty będziesz pomagać mamie.

157

Jako zadanie domowe zlecono uczniom przygotować opowiadanie według wzoru z lekcji na jeden z tematów podanych w ćwiczeniu 7 z

§ 34. Za najłatwiejszą formę ustnej pracy domowej na podstawie oma­

wianego ćwiczenia należy uznać wykonanie polecenia zawartego w pun­

kcie c. Polega ono na streszczeniu czytanki "Мы будем помогать маме", nie wymaga zatem od uczniów przygotowania samodzielnych mi-krokomunikatów, sytuacji podanej w tekście bądź uzupełnienia j e j własnymi realiami. Dlatego też przygotowanie opowiadania zgodnie z poleceniem punktu с ćwiczenia 7 zlecono uczniom słabszym. Natomiast pozostałym uczniom pozostawiono wolny wybór wariantu opowiadania.

Drugą część zadania domowego stanowiło pisemne wykonanie ćwiczenia 6 z § 34, polegające na przetłumaczeniu na język rosyjski wyrazów w nawiasach. Ćwiczenie to umożliwia utrwalenie leksyki z a ­ w a r t e j w tekście z § 34, dzięki czemu sprzyja przygotowaniu ustnej części pracy domowej.

Indywidualizację zadania domowego starano się stosować jak n a j ­ częściej. Zasada ta dotyczyła nie tylko ustnej formy samodzielnej pracy ucznia w domu, lecz także j e j części pisemnej.

Omówiony wyżej przykład pozwala wykazać, że forma ustnego i pi­

semnego zadania domowego wynikała z głównego komponentu lekcji. P o ­ nadto zadanie z lekcji poprzedniej traktowano jako bazę, niezbędną dla kontynuacji przerabianego materiału. Dobrze wyćwiczone czytanie tekstu umożliwiało przeprowadzenie ćwiczeń reproduktywnych. P r z y g o ­ towana reprodukcja tekstu zapewniała efektywne wykonanie ćwiczeń quasi-produktywnych i wdrażanie uczniów do "mówienia od siebie i o sobie".

Często stosowaną formę ustnej pracy domowej stanowiły ćwiczenia w czytaniu. Przypomnijmy, że na lekcji uczniowie pod kontrolą nau­

czyciela dokonywali podziału zdań na syntagmy i oznaczali centrum intonacyjne oraz rodzaj konstrukcji intonacyjnej, a następnie

ćwiczyli się w głośnym czytaniu. W domu kontynuowali tę pracę, czy­

tając tekst zgodnie z oznaczoną na lekcji intonacją.

Pomimo iż ćwiczenia w czytaniu tekstów dialogowych na lekcji od­

bywały się z podziałem na role, w czasie pracy w domu każdy z ucz­

niów winien był wyćwiczyć czytanie wszystkich replik dialogu.

Reprodukcja tekstów ciągłych, zlecana jako forma ustnej pracy domowej, obejmowała cały tekst lub jego najistotniejsze fragmenty (wskazane przez nauczyciela). Przygotowanie ustnej reprodukcji tek­

stu nie polegało na mechanicznym zapamiętywaniu i odtwarzaniu ko­

lejnych zdań bądź fragmentów czytanki, lecz na "mówieniu z pamięci ze zrozumieniem". Uczniowie otrzymywali zadanie dokładnego przeka­

zania treści czytanki z zachowaniem zasad prawidłowej artykulacji i intonacji.

Przygotowanie reprodukcji dialogu polegało na opanowaniu go w całości (zarówno pytań, jak i odpowiedzi). Postawienie uczniom ta­

kiego wymogu jest uzasadnione z punktu widzenia potrzeb naturalnej komunikacji językowej (uczestnicząc w komunikacji językowej uczeń powinien umieć zwrócić się z pytaniem do rozmówcy, jak również udzielić odpowiedzi). Ta sama zasada odnosiła się także do ćwiczeń quasi-produktywnych, opartych na dialogu.

Quasi-produktywne ćwiczenia monologowe na III etapie nauczania były głównie oparte o tekst podręcznikowy (opanowany uprzednio w formie reprodukcji), wzbogacony mikrokomunikatami, stanowiącymi kompilację fragmentów wcześniej przerabianych tekstów lub dotyczą­

cymi realiów własnych poszczególnych uczniów.

Celem ustnych zadań domowych było stopniowe i systematyczne wdrażanie uczniów do komunikacji językowej. Można więc uznać j e za ćwiczenia o charakterze komunikacyjnym.

Pisemne zadania domowe stosowane na III etapie nauczania mają charakter przedkomunikacyjny. Były to głównie ćwiczenia leksykalne.

159

leksykalno-gramatyczne oraz ortograficzne, polegające na dokonywa­

niu operacji na poszczególnych zdaniach. Materiału do ich realiza­

cji dostarczały ćwiczenia zamieszczone w podręczniku.

Dobór ćwiczeń pisemnych był uzależniony nie tylko od dominanty danej lekcji, lecz także podporządkowany ustnej części zadania do­

mowego. Zadanie pisemne spełniało pomocniczą rolę w przygotowaniu i wykonaniu ustnego zadania domowego.

Należy podkreślić, że w większości ćwiczeń pisemnych zawartych w podręczniku, obok właściwego polecenia znajdowało się dodatkowe po­

lecenie, wymagające przeczytania wykonywanego ćwiczenia. Toteż pi­

semne zadanie domowe było równoznaczne z przygotowaniem przez ucz­

niów czytania pisma odręcznego.

Na każdej lekcji starano się organizować pracę w sposób gwaran­

tujący przygotowanie uczniów do wykonania zarówno ustnego, jak 1 pisemnego zadania domowego. W czasie ćwiczeń wykonywanych na lek­

cji posługiwano się jak największą ilością środków językowych, które mogły być wykorzystane w pracy domowej. Jednak ćwiczenia realizowane w domu nie były wierną kopią ćwiczeń wykonywanych w klasie. Na lekcji nie podawano również sposobu rozwiązania zadanego ćwiczenia pisemnego. Aktywne uczestnictwo w lekcji zapewniało ucz­

niom poprawne wykonanie ćwiczenia w domu.

Na objaśnienie zadania domowego przeznaczano nie więcej niż 1 do 2 minut. Polecenie formułowano w sposób zwięzły i jednoznaczny, z a ­ pisując j e w skróconej formie na tablicy (uczniowie odnotowywali j e w swoich zeszytach). Oto przykładowy zapis:

Дома

Стр. 130, упр. 7 а - д

* Стр. 130, упр. 6.

Gwiazdka zamieszczona obok podanego numeru stronicy i ćwiczenia oznaczała, że zadanie to przeznaczone jest do wykonania w formie pisemnej.

Uczniowie nie mieli specjalnych zeszytów do zadań domowych. Pi­

semne zadanie domowe wykonywali w zeszycie przedmiotowym. Było to celowe, bowiem w wypadku wystąpienia trudności mogli odwołać się do zapisu z lekcji lub analogicznego ćwiczenia, wykonanego wcześniej.

Reasumując rozważania zawarte w niniejszym podrozdziale, stwier­

dzić należy, że przy organizacji pracy domowej uczniów kierowano się następującymi zasadami:

1. Zadawanie pracy domowej stanowiło stały komponent każdej lek­

cji.

2. Zadanie domowe składało się zawsze z dwóch części: ustnej