Finansowanie usáug edukacyjnych jako podstawa rozwoju bazy edukacyjnej

Edukacja na poziomie przedszkoli i szkóá (podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych) finansowana jest gáównie z budĪetów samorządów w ramach subwencji oĞwiatowej. Gminy, ze wzglĊdu na róĪnorodnoĞü i skalĊ prowadzonych zadaĔ, dysponują najwiĊkszymi Ğrodkami finansowymi na ten cel. W skali badanych obszarów w 2008 r. gminy przeznaczaáy na oĞwiatĊ i wychowanie okoáo 41% ogólnych Ğrodków finansowych samorządów teryto-rialnych. NajwiĊkszy udziaá miaáy gminy powiatu ostroáĊckiego okoáo 44%, najniĪszy siedleckiego okoáo 39%. Znacznie wiĊksze zróĪnicowania wystĊpo-waáy pomiĊdzy gminami. Na przykáad w gminie Bulkowo w powiecie páockim

udziaá wydatków oĞwiatowych w ogólnych wydatkach gmin stanowiá aĪ 54%, a w gminie Sáupno pow. páockim okoáo 28%.

Gminy o wyĪszych wydatkach oĞwiatowych miaáy zazwyczaj wyĪsze wydatki na 1 szkoáĊ czy 1 ucznia. W przypadku szkóá podstawowych byáy one znacznie wyĪsze w powiecie ostroáĊckim, ale teĪ bardzo zróĪnicowane. Znacz-ne zróĪnicowanie w tym zakresie wystąpiáo równieĪ w pow. ciechanowskim (rys. 47 i 48). DuĪe róĪnice wydatków na 1 szkoáĊ pomiĊdzy powiatami wy-stĊpują natomiast w przypadku wzrostu liczby uczniów w szkole. Na przykáad gminy pow. ostroáĊckiego przy takiej samej liczbie uczniów ponoszą znacznie wyĪsze koszty niĪ gminy innych powiatów. NaleĪy pamiĊtaü, Īe okoáo 70%

wydatków oĞwiatowych stanowią wydatki na wynagrodzenia, a zatem awans zawodowy nauczyciela determinuje poziom wydatków na szkoáĊ czy ucznia.

DuĪe róĪnice wydatków na wynagrodzenia nauczycieli poĞrednio wpáywają na powiĊkszanie siĊ luki oĞwiatowej powstaáej na skutek róĪnicy w przygotowa-niu kadry nauczycielskiej. Podobne zróĪnicowania wydatków wystĊpują w przypadku szkóá gimnazjalnych (rys. 49 i 50).

Rysunek 47. Wydatki na 1 ucznia w szkoáach podstawowych w badanych gminach wedáug powiatów w 2008 roku

Powiat ciechanowski Powiat ostroáĊcki Powiat páocki Powiat radomski Powiat siedlecki

60008000100001200014000

wydatki na ucznia w szkoáach podstawowych

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 48. Wydatki na 1 szkoáĊ podstawową w badanych gminach wedáug powiatów w 2008 roku

200 400 600 800 1000

2e+064e+066e+068e+06

liczba uczniów w szkoáach podstawowych

wydatki na szkoáy podstawowe

Powiat ciechanowski Powiat páocki Powiat ostroáĊcki Powiat siedlecki Powiat radomski

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 49. Wydatki na 1 ucznia w szkoáach gimnazjalnych w badanych gminach wedáug powiatów w 2008 roku

Powiat ciechanowski Powiat ostroáĊcki Powiat páocki Powiat radomski Powiat siedlecki

40006000800010000

wydatki na 1 ucznia w szkoáach gimnazjalnych

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 50. Wydatki na 1 gimnazjum w badanych gminach wedáug powiatów w 2008 roku

100 200 300 400 500 600

1e+062e+063e+064e+065e+06

liczba uczniów w szkoáach gimnazjalnych

wydatki na szkoáy gimnazjalne

Powiat ciechanowski Powiat páocki Powiat ostroáĊcki Powiat siedlecki Powiat radomski

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

ZróĪnicowanie pod wzglĊdem poziomu oĞwiaty i jakoĞci infrastruktury oĞwiatowej nie zaleĪy wyáącznie od gminy, chociaĪ wymaga siĊ od niej, by te zróĪnicowania niwelowaáa. Gáównym Ĩródáem finansowania zadaĔ edukacyj-nych wykonywaedukacyj-nych przez gminy jest wiĊc subwencja oĞwiatowa, która pokry-wa Ğrednio okoáo 75% wydatków oĞwiatowych. W przypadku badanych gmin wskaĨnik ten waha siĊ od 36,1% (gmina Sáupno, pow. páocki) do 91,5% (gmina Grudusk, pow. ciechanowski), toteĪ liczne gminy muszą dopáacaü znaczne Ğrodki wáasne do utrzymania placówek. Dlatego teĪ, poziom wydatków na oĞwiatĊ i wychowanie jest bardzo zróĪnicowany i trudno mówiü o równych szansach rozwoju bazy edukacyjnej.

Dominującą pozycjĊ w strukturze wydatków badanych gmin stanowiáy wydatki na politykĊ spoáeczną, do których zalicza siĊ wydatki na oĞwiatĊ i wychowanie, zdrowie, kulturĊ, sport i opiekĊ spoáeczną. W 2008 r. stanowiáy oneĞrednio okoáo 65% wydatków ogólnych a zmiennoĞü tych Ğrodków ksztaá-towaáa siĊ na poziomie od 43% w gminie Sáupno w pow. páockim do 74%

w gminie Kadzidáo w pow. ostroáĊckim. W okoáo 55% badanych gmin udziaá ten przekraczaá Ğrednią dla tych obszarów. W tej grupie znalazáy siĊ prawie wszystkie gminy z powiatu radomskiego – z uwagi na wysoki udziaá wydat-ków na opiekĊ spoáeczną.

Rysunek 51. Udziaá wydatków na politykĊ spoáeczną w ogólnych wydatkach gmin powiatu ciechanowskiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 52. Udziaá wydatków na politykĊ spoáeczną w ogólnych wydatkach gmin powiatu ostroáĊckiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 53. Udziaá wydatków na politykĊ spoáeczną w ogólnych wydatkach gmin powiatu páockiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 54. Udziaá wydatków na politykĊ spoáeczną w ogólnych wydatkach gmin powiatu radomskiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 55. Udziaá wydatków na politykĊ spoáeczną w ogólnych wydatkach gmin powiatu siedleckiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 56. Struktura wydatków na politykĊ spoáeczną w gminach powiatu ciechanowskiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 57. Struktura wydatków na politykĊ spoáeczną w gminach powiatu ostroáĊckiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 58. Struktura wydatków na politykĊ spoáeczną w gminach powiatu páockiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 59. Struktura wydatków na politykĊ spoáeczną w gminach powiatu radomskiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Rysunek 60. Struktura wydatków na politykĊ spoáeczną w gminach powiatu siedleckiego w 2008 roku

ħródáo: Bank Danych Lokalnych GUS – obliczenia wáasne.

Z przeprowadzonej analizy wynika, Īe decydujący wpáyw na wielkoĞü wydatków na politykĊ spoáeczną ma sytuacja demograficzna, bowiem inne za-dania rysują siĊ przed samorządem, gdy struktura demograficzna charakteryzuje siĊ wysokim udziaáem ludnoĞci starszej, inna gdy wysoki jest udziaá ludzi

máod-szej. Aktywne formy dziaáaĔ samorządów wszystkich szczebli mogą przyczyniü siĊ do poprawy struktury wydatków na politykĊ spoáeczną, a tym samym po-prawy jakoĞci zasobów ludzkich.

4.4. DziaáalnoĞü placówek szkolnych na badanych obszarach (w Ğwietle