Wyniki analizy empirycznej wpáywu charakterystyk gmin na poziom rozwoju

Badany zbiór gmin woj. mazowieckiego wykazuje duĪe zróĪnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego, infrastruktury technicznej, sytuacji demogra-ficznej oraz sytuacji finansowej; dziĊki temu moĪna przeprowadziü analizĊ po-równawczą w ujĊciu przestrzennym i przekrojowym.

Analiza empiryczna obejmuje trzy gáówne etapy: analizĊ korelacyjną, analizĊ regresji jednoczynnikowej oraz regresji wielorakiej. W przypadku kaĪ-dej z metod zmienną zaleĪną (objaĞnianą) byáa Ğrednia ocena uzyskiwana przez uczniów szkóá poáoĪonych na terenie gminy w testach gimnazjalnych i koĔco-wych szkoáy podstawowej, zaĞ grupa zmiennych niezaleĪnych obejmowaáa ce-chy rozwoju gmin. Alternatywnie zastosowano równieĪ wskaĨnik odce-chylenia wyniku gminy od Ğredniego wyniku egzaminu w kraju, jak teĪ przynaleĪnoĞü gminy do danego kwartyla zagregowanych wyników caáej próby. Wykorzystano trzy alternatywne modele regresji: klasyczną regresjĊ najmniejszych kwadratów, regresjĊ logitową oraz hierarchiczną analizĊ logitową. Dla kaĪdej z metod przy-jĊto odmienną postaü zmiennej zaleĪnej. Celem analizy regresji byáa próba iden-tyfikacji charakterystyk gmin, których zachowanie pozwoliáoby na wyjaĞnienie zmiennoĞci i róĪnic poziomu wydatków na oĞwiatĊ pomiĊdzy poszczególnymi gminami. Dodatkowo przeprowadzona zostaáa równieĪ analiza skupieĔ, w ra-mach której gminy pogrupowano wedáug przedziaáów wydatków na oĞwiatĊ.

Dane finansowe do analizy obejmowaáy wielkoĞci Ğrednie za rok 2006-2007 do-stĊpne w bazie danych GUS – Bank Danych Regionalnych.

Badaną populacjĊ gmin charakteryzuje znaczny stopieĔ zróĪnicowania po-ziomu rozwoju gospodarczego i wskaĨników demograficznych. Wynika to z ujĊcia w ramach tej samej próby bogatych gmin wokóá duĪych miast – Warsza-wy oraz relatywnie niedoinwestowanych gmin wschodniej czĊĞci Mazowsza.

Spojrzenie na wskaĨniki ekonomiczne gmin dowodzi znacznej przestrzennej rozpiĊtoĞci wielkoĞci w grupie.

W odniesieniu do poziomu dochodów w ujĊciu bezwzglĊdnym dochody do budĪetów badanych gmin wyniosáy Ğrednio 16 273 tys. zá (odchylenie stan-dardowe – 12 676,2 tys. zá). NajniĪsze dochody zanotowano w gminie Máynarze

(typ wiejski) (3260 tys. zá), najwyĪsze zaĞ – 164 103 tys. zá osiągnĊáa gmina Piaseczno (miejsko-wiejska). W ujĊciu wzglĊdnym na 1 mieszkaĔca skrajne gminy to Lesznowola z 10 500 zá dochodu na 1 mieszkaĔca oraz àĊk z dochodem 1266 zá (obie gminy rodzaju miejsko-wiejskiego). W województwie mazowieckim, wystĊpujące aglomeracje miejskie o wysokiej liczbie ludnoĞci ksztaátują Ğrednią dla badanych województw.

ĝrednie wydatki budĪetowe gmin badanej zbiorowoĞci wyniosáy 16 175 tys.

zá, co daje przeciĊtnie nadwyĪkĊ budĪetową w wysokoĞci 98 tys. zá. Najmniejsza odnotowana w analizowanej grupie gmin kwota wydatków w 2006-2007 r. wynio-sáa 3932 tys. (gmina Máynarze, typ wiejski), zaĞ maksymalna 157 358 tys. zá (gmina Piaseczno). Alternatywna kalkulacja wykazaáa, Īe maksymalne wydatki budĪetowe w przeliczeniu na 1 mieszkaĔca zanotowaáa gmina Nadarzyn (7700 zá), zaĞ minimalna kwota wydatków jest udziaáem podlaskiej gminy wiejskiej Biaáo-brzegi (2519 zá).

W odniesieniu do rodzaju gmin, zauwaĪyü moĪna nieco wyĪsze nakáady inwestycyjne gmin wiejskich w stosunku do miejsko-wiejskich – 343 do 322 zá na 1 mieszkaĔca. Badane gminy pozyskują Ğrodki finansowe do realizacji inwe-stycji z róĪnych Ĩródeá. Podstawowymi są dochody wáasne oraz kapitaá obcy w postaci Ğrodków ze sprzedaĪy obligacji oraz kredytów i poĪyczek. Wysokie wydatki inwestycyjne gmin wschodniego Mazowsza na zadania z zakresu admi-nistracji samorządowej áączą siĊ ze znacznie niĪszymi wydatkami na rzecz oĞwiaty i wychowania, kultury, sztuki oraz ochrony zdrowia.

W badanej zbiorowoĞci moĪna zaobserwowaü równieĪ dosyü duĪe zróĪ-nicowanie pod wzglĊdem stopy bezrobocia. NajniĪsza Ğrednia stopa bezrobocia w gminach wyniosáa niecaáe 10% – zaĞ najwyĪsze bezrobocie (>20%) zanoto-wano we wschodnich powiatach województwa.

Zgodnie z danymi na koniec roku 2007 liczba mieszkaĔców w analizowanych gminach wyniosáa 8 748 925, z czego gminy wiejskie za-mieszkiwaáo 49%, tj. 4 539 256 osób, zaĞ miejsko-wiejskie 51% – 4 209 669 osób. Przestrzenne rozmieszczenie ludnoĞci byáo znacznie zróĪnicowane: zalud-nienie byáo duĪo wyĪsze w czĊĞci poáudniowej oraz wokóá duĪych miast i waĪ-nych szlaków komunikacyjwaĪ-nych.

Istotnym czynnikiem stymulującym poziom wydatków na politykĊ eduka-cyjną i efektywnoĞü inwestowania w tych gminach wydaje siĊ byü równieĪ po-áoĪenie na obszarze bezpoĞrednio przylegającym do duĪych miast (pow. 100 tys.

mieszkaĔców). WĞród gmin o wysokich ocenach Ğrednich uczniów (9), 40%

z nich leĪy w pobliĪu miast duĪych: Warszawy, Siedlec i Radomia, a jedna z nich – Lesznowola zajĊáa 1 miejsce w kraju w rankingu wyników dla egzami-nów gimnazjalnych. ZaleĪnoĞü ta ujawnia siĊ znacznie wyraĨniej, jeĪeli

rozpa-trywaü ją dla caáej spoáecznoĞci analizowanych gmin. Statystyka testu t równo-Ğci Ğrednich w obu grupach przyjĊáa wartoĞü 11,15, co przy wartorówno-Ğci krytycznej testu 2,576 pozwoliáo na odrzucenie na poziomie istotnoĞci 0,01 hipotezy zero-wej i przyjĊcie hipotezy alternatywnej o istotnej statystycznie róĪnicy Ğrednich wartoĞci wyniku egzaminu.

Gminy o wysokim Ğrednich ocenach z testów wyróĪniają siĊ wysoką gĊ-stoĞcią zaludnienia (trzykrotnie wyĪsza niĪ w pozostaáych gminach – 200 os./km² wobec 65 os./km²) przekáadającą siĊ w pewnym stopniu na wysoki od-setek ludnoĞci z wyksztaáceniem co najmniej Ğrednim (prawie 40% populacji, wobec nieco ponad 25% w gminach poza granicą efektywnoĞci), liczną populacją osób w wieku produkcyjnym (64% ludnoĞci w wieku powyĪej 13 roku Īycia – 60% w pozostaáych gminach) oraz relatywnie niską stopą bezrobocia (11,6%

mieszkaĔców – wobec prawie 14% w pozostaáych gminach), na co wpáyw moĪe mieü m.in. liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w gminie – 1137 na 10 tys. mieszkaĔców, co stanowi prawie podwojoną ich liczbĊ w gminach nieefektywnych (602 podmioty na 10 tys. mieszkaĔców). RównieĪ w sferze tzw.

„miĊkkich” wydatków, agregowanych pod pojĊciem inwestycji w kapitaá ludzki, powstaáych z sumowania wydatków na ochronĊ zdrowia, oĞwiatĊ, kulturĊ, sport i rekreacjĊ odnotowaü moĪna wyraĨną przewagĊ komparatywną gmin efektyw-nych (969 do 847 zá na mieszkaĔca), Ğwiadczącą o dąĪeniu do podniesienia komfortuĪycia mieszkaĔców, rozwijaniu infrastruktury, a takĪe byü moĪe chĊci przyciągniĊcia nowych mieszkaĔców. Dla kaĪdej z analizowanych par wartoĞci wartoĞü statystyki testowej (test-t), róĪnicy pomiĊdzy Ğrednimi w dwóch popu-lacjach, nie pozwalaáa na poziomie istotnoĞci 0,01 na przyjĊcie hipotezy zerowej o równoĞci Ğrednich.

Analiza związku efektów wspierania dziaáalnoĞci oĞwiatowej w postaci wyników egzaminów gimnazjalnych i w szkoáach podstawowych nie pozwoliáa na sformuáowanie wniosku o istotnej statystycznie prostej zaleĪnoĞci pomiĊdzy poziomem wydatków, stopniem wykorzystania subwencji oraz wyposaĪeniem w pomoce naukowe a Ğrednim wynikiem egzaminu w gminie. RóĪnice pomiĊ-dzy Ğrednimi wynikami egzaminów w poszczególnych typach gmin byáy wprawdzie istotnie róĪne od zera, nie przekáadaáo siĊ to jednak na jasną zaleĪ-noĞü przyczynowo-skutkową ze zmiennymi objaĞniającymi. WiĊkszoĞü z bada-nych zmienbada-nych wytypowabada-nych do analizy nie wykazywaáa istotnoĞci statystycznej, bądĨ pojawiaáa siĊ w równaniach z niewáaĞciwym z teoretycznego punktu widzenia znakiem.

3.2. Analiza efektywnoĞci technicznej wykorzystania nakáadów na oĞwiatĊ