Uchwalone po myœli ogólnopolskich przepisów o interpelowaniu art. 24 i 25 regulaminu obrad II Sejmu Œl¹skiego obowi¹zywa³y in corpore do 24 wrzeœnia 1935 roku, a w zakresie materii wykraczaj¹cej poza przyjêt¹ wtedy nowelê a¿ do 11 marca 1936 roku, tj. do czasu uchwalenia nowego regulaminu.
W czasie pierwszego posiedzenia IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 roku, pose³ Karol Grzesik, wybrany na tym samym posiedzeniu marsza³kiem Sejmu Œl¹skiego, wyst¹pi³ z wnioskiem o zatwierdzenie — jako regulaminu obrad IV Sejmu — regulaminu z 17 czerwca 1930 roku, z jego zmianami dokonanymi w latach 1930, 1931 i 1932, a tak¿e zmianami, które sam pose³ zaproponowa³65. Zmiany, z których propozycj¹ pose³ Grzesik wyst¹pi³, obejmowa³y trzy grupy przepisów. Przepisy grupy pierwszej — wœród nich by³y te¿ korekty art. 24 i 25 regulaminu z 17 czerwca 1930 roku — mia³y zostaæ uchwalone natychmiast, tj.
ju¿ na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu. Resztê zmian, ujêtych w grupie drugiej i trzeciej, pose³ proponowa³ odes³aæ do Komisji Regulaminowej: „[...] tam te rzeczy wymienione w punkcie II i III mego wniosku mog¹ byæ szczegó³owo przepracowane”66.
62APK, Sejm Œl¹ski 777, s. 65; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu Œl¹skiego, 17 czerwca 1930 r.,
³am 23.
63APK, Sejm Œl¹ski 777, s. 65; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu Œl¹skiego, 17 czerwca 1930 r.,
³am 24.
64Ibidem.
65Druk nr 1/IV, s. 1—4; APK, Sejm Œl¹ski 1061, s. 1—4; Sejm Œl¹ski 1029, s. 3; spraw. sten.
z 1. pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 r., ³am 5.
66APK, Sejm Œl¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1. pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 r.,
³am 8.
Druk nr 1/IV, obejmuj¹cy przedmiotowy wniosek Grzesika, zawiera³ w grupie I postulat natychmiastowej zmiany art. 24 i 25 dotychczasowego regulaminu, polegaj¹cej na pozbawieniu pos³ów œl¹skich prawa interpelowania Rz¹du: „W ust. 1 art. 24 skreœla siê s³owo: »Rz¹du«; W ust. 1 art. 25 skreœla siê s³owo:
»Rz¹dowi«”67. W uzasadnieniu propozycji tych skreœleñ pose³ wnioskodawca wskazywa³ na potrzebê uzgodnienia dotychczasowego regulaminu ze stanem prawnym, a w szczególnoœci z art. 14 statutu organicznego68. Propozycje zmian regulaminu w zakresie punktu I wniosku pos³a Grzesika zosta³y przyjête w g³osowaniu: „Kto jest za wnioskiem p. pos³a Grzesika? Stwierdzam, ¿e wszy-scy siê godz¹. Punkt 1-szy wniosku, dotycz¹cy zmiany regulaminu sejmowego, jest przyjêty. Resztê przekazujê Komisji Regulaminowej”69.
Dokonana w b³yskawicznym tempie nowela art. 24 i 25 regulaminu z 17 czerwca 1930 roku przynios³a w ten sposób kolejny, czwarty, element ró¿ni¹cy
— przez piêæ miesiêcy — regulamin II Sejmu Œl¹skiego od jego wyjœciowego wzoru, tj. art. 25 i 26 regulaminu obrad Sejmu R.P. z 16 lutego 1923 roku.
Wbrew oczekiwaniom, Komisja Regulaminowa nie zajmowa³a siê ju¿ opraco-waniem zmian dotychczasowego regulaminu zawartych w punktach II i III wnio-sku pos³a Karola Grzesika, lecz przed³o¿y³a Sejmowi projekt nowego regulaminu, zawarty w druku nr 34/IV: „Z uwagi na uskutecznione ju¿ w ubieg³ych latach kilkakrotne zmiany regulaminu uchwali³a Komisja Regulaminowa nadaæ regula-minowi nowe brzmienie, dostosowane do zmienionych warunków i zleci³a tê pracê podpisanemu sprawozdawcy”70.
Doktor W³odzimierz D¹browski, przedk³adaj¹cy Sejmowi jako pose³ sprawo-zdawca — po piêciu miesi¹cach od wrzeœniowej noweli — projekt nowego regula-minu, ani s³owem nie wspomnia³ o wykorzystaniu przez Komisjê Regulaminow¹ roz-wi¹zañ wystêpuj¹cych w regulaminach ogólnopolskich. Zupe³nie inaczej ni¿ robili to w poprzednich Sejmach Konstanty Wolny i Wojciech Korfanty, pose³ D¹browski71 mówi³ jedynie o swej pracy i o uzupe³nianiu pierwotnego projektu uwagami poszcze-gólnych pos³ów, czynionymi tak indywidualnie, jak i na posiedzeniach Komisji72.
67Druk nr 1/IV, s. 1; APK, Sejm Œl¹ski 1061, s. 1; Sejm Œl¹ski 1029, s. 3; spraw. sten. z 1.
pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 r., ³am 6.
68Druk nr 1/IV, s. 4; APK, Sejm Œl¹ski 1061, s. 4; Sejm Œl¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1.
pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 r., ³am 8.
69APK, Sejm Œl¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1. pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 24 wrzeœnia 1935 r.,
³am 8.
70Druk nr 34/IV, dotyczy druku nr 1/IV: „Sprawozdanie Komisji Regulaminowej Sejmu Œl¹skiego z dnia 28 lutego 1936 r. w sprawie regulaminu Sejmu Œl¹skiego”, strona bez paginacji;
APK, Sejm Œl¹ski 1061, s. 326; Sejm Œl¹ski 1035, s. 66; spraw. sten. z 7. pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 11 marca 1936 r., ³am 8.
71J. C i ¹ g w a: D¹browski W³odzimierz (1892—1942). W: Œl¹ski s³ownik biograficzny..., T. 3, s. 79—83.
72Druk nr 34/IV dotyczy druku nr 1/IV, s. 1; APK, Sejm Œl¹ski 1061, s. 326; Sejm Œl¹ski 1035, s. 66; spraw. sten. z 7. pos. IV Sejmu Œl¹skiego, 11 marca 1936 r., ³am 8.
Wbrew jednak temu, co mo¿na by wnosiæ ze sk¹pych uwag pos³a sprawozdaw-cy, i ten projekt nie zawiera³ z ca³¹ pewnoœci¹ — zarówno w ujêciu ca³oœcio-wym, jak i przepisów o prawie interpelacji — rozwi¹zañ oryginalnych. Uzasad-nieniem takiego s¹du mo¿e byæ proste zestawienie art. 88 regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 5 paŸdziernika 1935 roku i art. 84 tak projektu regula-minu, jak i obowi¹zuj¹cego ju¿ regulaminu obrad IV Sejmu Œl¹skiego z 11 marca 1936 roku. Zauwa¿yæ przy tym nale¿y, ¿e identyczna jest nie tylko forma i treœæ artyku³ów, lecz tak¿e ich systematyka.
Artyku³ 88 Regulaminu obrad
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 5 paŸdziernika 1935 roku
„Art. 88
(1) Interpelacje, po przyjêciu ich do laski marsza³kowskiej, bêd¹ odes³ane do Prezesa Rady Ministrów bez rozprawy.
(2) Prezes Rady Ministrów lub interpelowany Minister udzieli odpowiedzi lub uzasadni odmowê udzielenia wyjaœnieñ b¹dŸ na piœmie, b¹dŸ ustnie.
(3) Marsza³ek Sejmu przeœle odpowiedŸ pisemn¹ interpelantowi.
(4) Na ¿¹danie interpelanta Marsza³ek wniesie interpelacjê na porz¹dek dzien-ny posiedzenia plenarnego Sejmu; Marsza³ek wniesie równie¿ interpelacjê na porz¹dek dzienny, je¿eli Prezes Rady Ministrów lub interpelowany Minister za-wiadomi go, ¿e zamierza udzieliæ ustnej odpowiedzi.
(5) Sejm, po wys³uchaniu treœci interpelacji i odpowiedzi Rz¹du, rozstrzygnie, czy ma siê odbyæ rozprawa.
(6) W rozprawie poza przedstawicielem Rz¹du mo¿e zabraæ g³os interpelant oraz jeden z pos³ów zajmuj¹cy odmienne od interpelanta stanowisko”.
Artyku³ 84 Regulaminu obrad Sejmu Œl¹skiego z 11 marca 1936 roku
„(1) Interpelacje, po przyjêciu ich do laski marsza³kowskiej, bêd¹ odes³ane do Wojewody bez rozprawy.
(2) Wojewoda udzieli odpowiedzi lub uzasadni odmowê udzielenia wyjaœnieñ b¹dŸ na piœmie, b¹dŸ ustnie.
(3) Marsza³ek Sejmu przeœle odpowiedŸ pisemn¹ interpelantowi.
(4) Na ¿¹danie interpelantów Marsza³ek wniesie interpelacjê na porz¹dek dzienny posiedzenia plenarnego Sejmu; Marsza³ek wniesie równie¿ interpelacjê na porz¹dek dzienny, je¿eli Wojewoda zawiadomi go, ¿e zamierza udzieliæ ustnej odpowiedzi, wzglêdnie gdy up³ynie czasokres 3 tygodni od wniesienia interpelacji.
(5) Sejm po wys³uchaniu treœci interpelacji i odpowiedzi Wojewody rozstrzy-gnie, czy ma siê odbyæ rozprawa.
(6) W rozprawie poza przedstawicielem Rz¹du mo¿e zabraæ g³os jeden z in-terpelantów oraz jeden z pos³ów zajmuj¹cych odmienne od inin-terpelantów stano-wisko”.
Porównanie przepisu œl¹skiego z jego wczeœniejszym wzorem ogólnopolskim doprowadza nas do konkluzji, ¿e zmiany merytoryczne dotycz¹ — co zrozumia³e
— innego ujêcia adresatów interpelacji: w regulaminie Sejmu R.P. — prezes Rady Ministrów czy interpelowany minister; w regulaminie œl¹skim — wojewo-da. W drugim przypadku niezrozumia³e, a zarazem sprzeczne z art. 14 statutu organicznego, jest pominiêcie Rady Wojewódzkiej jako ewentualnego adresata interpelacji.
Drug¹ ró¿nicê dostrzegamy, porównuj¹c tekst ust. 4 obu artyku³ów. Otó¿
tekst regulaminu œl¹skiego jest d³u¿szy o koñcowy fragment: „[...] wzglêdnie gdy up³ynie czasokres 3 tygodni od wniesienia interpelacji”.
Wydaje siê, ¿e ten dodatek w ust. 4 art. 84, okreœlaj¹cy poœrednio termin, w jakim wojewoda powinien udzieliæ odpowiedzi (wyjaœnieñ) na interpelacjê, pojawi³ siê poniek¹d z koniecznoœci. Chodzi mianowicie o to, ¿e œl¹ska ustawa autonomiczna nie zawiera³a przepisu na temat okresu oczekiwania przez interpe-lantów na odpowiedŸ organu interpelowanego. Inaczej by³o w konstytucji kwiet-niowej, której art. 45 pkt 3 zobowi¹zywa³ interpelowanego do udzielenia odpo-wiedzi w ci¹gu 45 dni. Tak wiêc przepis dotycz¹cy terminu by³ w ogólnopolskim regulaminie niepotrzebny, a w regulaminie œl¹skim — konieczny. Nie ma w¹tpli-woœci, ¿e brak takiego przepisu w regulaminie œl¹skim móg³by bardzo skompliko-waæ praktykê interpelowania, zw³aszcza w zakresie tych faz postêpowania inter-pelacyjnego, które dotyczy³y reakcji interpelantów na odpowiedŸ (wyjaœnienia) interpelowanego.
Kilka postanowieñ dotycz¹cych prawa interpelowania, tj. przepisy okreœlaj¹-ce formê interpelacji (forma pisemna, jêzyk polski, liczba podpisów pod interpe-lacj¹), znalaz³o — w obu regulaminach — unormowanie poza cytowanymi tek-stami art. 88, wzglêdnie art. 84.
Dwie regulacje dotycz¹ce formy interpelacji, oczywiœcie przy nieco innej numeracji przepisów, przyjê³y formê identycznych zdañ: „Przedmiotem obrad Sejmu mog¹ byæ: d) interpelacje” (art. 30 regulaminu Sejmu R.P. i art. 31 e regulaminu Sejmu Œl¹skiego). Prawie identyczne rozwi¹zania przewidywa³y oba regulaminy, stanowi¹c o obowi¹zku sporz¹dzania interpelacji w formie pisemnej:
„Projekty ustaw, wnioski i interpelacje sporz¹dza siê na piœmie w czterech jedno-brzmi¹cych egzemplarzach” (art. 32 regulaminu Sejmu R.P.). Elementem ró¿ni-cuj¹cym jest koñcówka zdania — „w czterech jednobrzmi¹cych egzemplarzach”
— której nie ma w art. 33 regulaminu œl¹skiego. Artyku³ 31 regulaminu z 1935 roku i art. 32 regulaminu z 1936 roku nie dopuszcza³y mo¿liwoœci sporz¹dzania interpelacji w jêzyku innym ni¿ polski, skoro: „Jêzykiem obrad Sejmu jest jêzyk polski; bêdzie on wy³¹cznie u¿ywany w pracach Sejmu, jego organów73 oraz w Biurze Sejmu”. W Sejmie Rzeczypospolitej interpelacja wymaga³a poparcia 15 pos³ów (art. 25 Sejmu R.P.), w Sejmie Œl¹skim — 3 pos³ów (art. 34 ust. 1
73W tekœcie regulaminu œl¹skiego: „organach”.
regulaminu œl¹skiego). By³y wreszcie postanowienia dwóch artyku³ów regula-minu z 1935 roku tycz¹ce siê sposobu sk³adania projektów ustaw, wniosków i interpelacji (art. 33)74 oraz postêpowania marsza³ka w sytuacji, gdy uzasadnie-nie projektu ustawy, wniosku lub interpelacji zawiera uzasadnie-niew³aœciwe zwroty i wy-razy (art. 35)75, które nie zosta³y zaaprobowane przez Sejm Œl¹ski i których w tekœcie regulaminu IV Sejmu Œl¹skiego nie ma.
Brak odpowiedników art. 33 ust. 1 oraz art. 35 regulaminu ogólnopolskiego w postanowieniach regulaminu Sejmu Œl¹skiego IV kadencji powoduje, ¿e proces wnoszenia interpelacji by³ na Œl¹sku bardziej liberalny ni¿ w Sejmie Rzeczypo-spolitej Polskiej.
Ujmuj¹c rzecz generalnie, mo¿emy stwierdziæ, ¿e w ramach przepisów doty-cz¹cych formy interpelacji, a wiêc przepisów znajduj¹cych siê poza — poœwiê-conym wy³¹cznie interpelacjom — art. 84 regulaminu z 11 marca 1936 roku, za-le¿noœæ rozwi¹zañ œl¹skich od ogólnopolskich nie jest tak absolutna, jak w przepi-sie okreœlaj¹cym procedurê interpelowania, niemniej jednak nie tylko zauwa¿al-na, lecz i istotna.