[5] Ci ludzie, nie wiem z jakim baczenim, każdą rzecz z Pisma wyrażonego mieć chcą i temu samemu wierzyć się obejmują, co w jasnym pisaniu widzieć mogą. Oboja rzecz u nich próżności pełna – z jednej omylnemi, a z drugiej nieroztropnemi barzo się pokazują. Bo im wiele jasnego Pisma o innych artykułach i o czci przenaświęt-szej Matki Dziewice ukazujem, a przedsię wedle Pisma onego wiary i uczynku nie mają. Oto jasne Pismo, gdzie anioł z poruczenia Trójce Świętej chwali, sławi, czci Maryją, aleć o to dbają? Czemu z nami tego nie czynią, co anioł, co czyni i Helżbie-ta Ducha Świętego pełna? Czemu tego nie czynią? Ale i dziatek tego pozdrowienia nie uczą, i sami go drudzy nie umieją, a z nas się, anielskich naśladowników, śmie-ją, iż tę chwałę jej szerzym i powtarzamy zawżdy. Otóż im szczere Pismo pomaga, otóż prawdę mówią, iż to tylo czynić chcą, co w Piśmie jasnym najdują.
[6] A gdy mówią: niemasz tego w Piśmie, aby to, co anioł czyni, myśmy też czynić mieli, acz i to jest pisano, iż świętych naśladować mamy. Ale by dobrze nie pisano, tedy to sam rozum wyciąga. Rozkazować tego i pisać nie potrzeba; kto wie, iż Bóg jest, nie potrzebuje ani rozkazania, ani pisma, aby go czcił i chwalił, bo sam rozum i domysł ludzki każe. Toż mówim o Matce Bożej. Kto wie i wie-rzy, iż Maryja jest Matka Boga Nawyższego, Króla i Pana mego, byłby głupszym niżli osieł, gdyby rzekł: nie będę jej czcił, aż mi król Syn jej każe. Skoro osłowi owies ukażą, nie potrzeba mu rozkazować, aby go jadł. A tym potrzeba rozkaza-nia, aby Matkę Bożą czcili. O nierozumie, jakoś ślepy!
[7] Gdy dworzanin królewski do pałacu i pokoju królewskiego wniść chce, odźwierny się pyta, jeśli go król wołać i puścić kazał. Ale gdy syn królewski idzie,
Heretycy i tego, co jest w Piśmie, nie czynią Co sam rozum wyciąga, na to Pisma nie potrzeba
Na dzień Wniebowzięcia Przeczystej Matki Bożej
a daleko więcej gdy matka idzie, bez pytania wrota wnet odmyka. Listów i pisma obcy i nieznajomi potrzebują, gdy do miasta obronnego wjeżdżają, ale syn królew-ski i matka bez listu wjeżdża i cześć ma powinną od poddanych, choć im król tego nie rozkazuje. By namniejszej literki w Piśmie nie było o czci przenaświętszej Mat-ki, winnibyśmy ją czcić prze to samo, iż ją znamy, iż Matką Bożą jest.
[8] Nie wiedzą ci ludzie, jako skąpe jest w powieściach Pismo Święte, a nic nie mówi, czego się rozum domyślić może. Nie wiedzą, jaki jest rozum i baczenie tych, którzy Duchem Świętym pisali, iż wielkich rzeczy woleli zamilczeć, niż-li je pisać, woleniż-li je uczcić milczeniem niżniż-li pisanim. Dosyć na tym, iż wiara ko-ścielna zna Maryją za Matkę Bożą, iż i Pismo, i anioł z nieba za to ją ma i czci, i dziwnemi słowy pozdrawia; zatym wszytki czci dania tej Matce nad stworze-nie wszytko rostą. Ten jej czci takiej stworze-nie daje, który stworze-nie wierzy, aby Boga prawe-go urodziła, jako ci pohańcy nurkowie.
[9] A iż na cześć Naświętszej Matki we mszej i epistole, i Ewanjelijej, i w śpie-waniu kościelnym kładziem Pismo, które samemu Synowi Bożemu abo Mądro-ści Bożej, która jest tymże Synem Bożym, służy, grzechu żadnego ani błędu nie-masz, i owszem chęć ku przeczystej Pannie jest wielka i chwalebna w tej mierze. Wiemy, iż ono pismo z Eklezjastyka: „We wszytkim szukałam pokoju” o Synu jest Bożym. Wiemy, iż ta Ewanjelija o Marcie jest i o Magdalenie, i do Magda-leny rzeczono: „Przewyborną sobie cząstkę obrała”. Ale też to wiemy, iż to, co sa-memu Chrystusowi służy, ludziom się też i apostołom jego świętym daje, acz in-szym, a nie własnym obyczajem. Sam Pan Chrystus jest światłość świata, a jednak apostoły nazwał światłością świata. Sam jest opoką wiary naszej, a wżdy Piotra nazwał opoką. Sam jest Synem Bożym, a przedsię święte zowie synmi Bożymi; inakszymci obyczajem, to jest z podobieństwa, nie z własności.
[10] Komu krzywda, iż ony słowa, które kapłani mówili do Judit, Naświęt-szej Matce dajem: „Tyś sława Jerozolimska, tyś uweselenie Izraela, tyś uczci-wość ludu naszego”? Komuż tu krzywda? Nie Judycie, która była daleko podlej-sza, a przedsię jej taką cześć Kościół daje. Jeśli ona takich była godna, tysiąckroć ta nasza godniejsza. Komuż krzywda, iż to, co o Magdalenie Pan rzekł: „Nalep-szą sobie cząstkę obrała”, o Naświętszej też Pannie mówim, która jest daleko niż Magdalena zacniejsza?
[11] Ale krzywda, mówią, Synowi Bożemu, gdy się słowa jemu służące na Mat-kę jego kładą. Oto nie krzywda, gdy je sam Pan na apostoły kładzie a światło-ścią je świata zowie, i Piotra opoką, i zbawicielem Pismo Józefa zowie, bo jest inaksze w tym rozumienie. Jako w pokłonie, gdy się także ciałem kłaniam Bogu jako i królowi; samo rozumienie i myśl wnętrzna on pokłon sądzi i dzieli, iż się inaczej Bogu, a inaczej królowi kłaniam: Bogu jako twórcy memu, a królowi jako Bożemu słudze i namiestnikowi. Tak gdy ty słowa z Pisma czytamy, inaksze ro-zumienie mamy o Mądrości niestworzonej, a inaksze o przezacnej Matce jego jako o szczyrym stworzeniu.
Listów i pisma obcy potrzebują, nie domowi Święte Pismo skąpe w powieści, których się domyślić możem W epistole i w Ewanjelijej czemu takie pisma w ten dzień kładzie Kościół
Tytuły służące Chrystusowi dają się ludziom Matt. 5 Matt. 16 Ioan. 1 Iudit. Słowa Synowi Bożemu służące jako Matce Bożej dajem
128
[12] Jako w tym śmieją Kościół wszytek sądzić i jego rozumowi przyganiać? Wiem dlaczego: iż synami z Kościoła tego, który jest starożytny apostolski, nie są, ani Ducha tego mają, który był w ojcach świętych, ani są w tym narodzie, o któ-rych Panna ta prorokowała, iż mię dlatego, żem jest Matką Bożą, błogosławić będą wszytki narody. Ci ludzie nie są miedzy temi narody, przetoż Pannie sławy zajrzą, przetoż jej przyjaźni żadnej nie pokazują ani mogą. I nie był jeszcze żaden heretyk, który by jej sprzyjał. Znać, iż wszyscy z onego żądła wężowego pocho-dzą, który onej białogłowskiej nodze sidła stawia.
[13] Słuchajmy, jako święci starożytni doktorowie tę Pannę sławią, jako się we czci jej kochają. Stary Ireneusz tak o niej mówi: „Jewa oszukana od Boga odstąpi-ła, a Maryja namówiona, aby Bogu posłuszna zostaodstąpi-ła, aby u dziewice Jewy Mary-ja Dziewica pośrzedniczka była abo się za nię wstawiała”. Patrz, Mary-jako ją pośrzed-niczką Jewy, a zatym i wszytkiego rodzaju jej zowie. A Tertulijan także przed laty trzynaściąset napisał: „Gdy jeszcze dziewicą była Jewa, wkradło się w nię słowo, które śmierć zbudowało; także w Pannę wprowadzić się miało Słowo, które zbu-dowało żywot, aby to, co przez tę płeć udało się na zgubę, przez tęż płeć obróciło się na zbawienie”. Obacz, jako ją czyni zbawienia świata wszytkiego naczyniem. Także ją sławi Augustyn święty: „Jewa rozmnożyła grzech, a Maryja zasługę. Jewa zabijając zaszkodziła, a Maryja ożywiając dobrze nam uczyniła”. I Hieronim świę-ty toż mówi: „Śmierć przez Jewę, a żywot przez Maryją”. I inni, jako Bernardus, Anzelmus, Chryzologus, równając ją z Jewą, czynią ją prawdziwą matką wszech żywiących, matką łaski, matką i pierwiastką nieśmiertelności.
[14] Nie mniej wielką jej cześć dają doktorowie greccy. Święty Atanazyjusz tak ją sławi: „Godzi się ciebie, Panno, zwać Panią i Gospodzą, bo z ciebie wy-szedł Król, Pan i Bóg nasz, chwałę twoję archanioł złożył, prześwietną onę i pełną piosnkę czyniąc: «Zdrowaś, pełna łaski». My, ucząc się od aniołów, wy-chwalamy cię wielkim i rzeźwym głosem, mówiąc: «Zdrowaś, łaski pełna, Pan z tobą, przyczyń się, Gospodze i Pani, i Królowa, i Matko Boża, za nami»”. I Chryzostom w Liturgijej swojej do niej tak się modli: „Prawdziwie słusz-no i przystojsłusz-no jest uwielbiać ciebie, Bogarodzicę, zawżdy przebłogosławio-ną i niepokalaprzebłogosławio-ną Matkę Boga naszego, więtszej czci godniejszą niżli Cheru-binowie i chwalebniejszą bez przyrównania nad Serafiny”. I święty Efrem tak ją wynosi: „Tyś jest wyższa nad niebieskie obywatele, czci więtszej niżli Che-rubin, świątobliwszaś niżli Serafiny”. I Cyrylus Aleksandryjski mówi do niej: „Tyś skarbem wszytkiego świata, przez cię niebo podniesione, przez cię anio-łowie się i archanioanio-łowie weselą, przez cię fundowane są po wszytkim świe-cie kościoły”. Nazyjanzenus do niej się modli temi słowy: „O Panienko, która przechodzisz rzesze niebieskie, Królowa, Pani, wesele rodzaju ludzkiego, sprzy-jaj nam śmiertelnym a bądź mi wszędzie zbawieniem wielkim”. A Damasce-nus do niej mówi: „Zaprawdę stałaś się Panią wszytkiego stworzenia, gdyś się stała Twórce wszytkiego matką”.
Żaden heretyk Pannie Przenaświętszej nie sprzyja Starzy święci jako sławią Matkę Bożą Iren. li. 5 Libro de carne Christi Aug. Ser. 16 de sanctis Epist. 2 ad Eustochium In Evang. de S. Deipara In Liturgia Ephr. Oratione de laudibus Virginis Cont. Nestor. Hom. 6 In Trag. Christus passus Lib. 4. ca. 5
Na dzień Wniebowzięcia Przeczystej Matki Bożej
[15] Obejrzyjmy się na tak święte, tak uczone, tak stare i cnót wszytkich pełne, i od wszytkiego świata uczczone doktory, na starowieczny Kościół, na to jego aż do na-szych lat pochodzące nieprzerwane nabożeństwo ku tej Pannie, Matce Bożej, a raczej przy tych ojcach świętych jako dobrzy synowie zostajmy, a świegoty te nowe, w któ-rych wiara upadła a statku niemasz, surowie odprawujmy, o cześć się Matki Boga na-szego i takie ich niewstydliwe przeciw jej i śmiałe szemrania gniewając, rozumiejąc, iż to z jadu onego, który z pierwszą Jewą stoczył na tę wtórą, od której jest starty, po-chodzi. Niech zamilkną potwarzy ich, abyśmy jej czci, własne Bogu samemu, dawali. Nie jest tak! Głosem i jaśnie zawżdy wyznawamy, iż Bogu dajem, co Bogu, a Matce jego jako szczeremu stworzeniu to, co Matce Boga prawego służy.