[16] Acz Pan i Bóg nasz Pan Jezus Magdalenę chwali i onej od siostry broni, i o pokój jej, który sobie przy nogach jego na słuchaniu i rozbieraniu słowa jego ob-rała, mówi, i zabawę jej duchowną nad świecką przekłada, jednak Marty i posługi jej nie gani jako potrzebnej i bez której człowiek w ciele być nie może. Dobrze na-bożeństwa pilnować, ale też dobrze ubogim służyć, jako ta Marta czyniła. Dobrze bogomyślnością się i pustynią bawić, i o swoim tylo zbawieniu myślić, ale też do-brze drugich nauczać i o ludzkie się zbawienie starać. Dodo-brze się od świata odsadzać i od niego się kryć, ale też dobrze świat nawracać i do Pana Boga ciągnąć. Dobrze dusze swoje i ludzkie opatrować, ale też dobrze i ciała bliźnich karmić i odziewać. Każdy, gdy wedla swego powołania czyni co dobrego a nie próżnuje, miłość Bożą i bliźniego mając, na wiecznych dobrach i zapłacie nie straci.
[17] Ale kto oboje zabawy odprawować może, Panu Bogu służyć i bliźnim, i tak jako Marta, i tak jako Magdalena, ten jest daleko doskonalszy. On pustelnik Jan Chrzciciel, choć na puszczy i bogomyślnym życiu wzrósł, jednak do posługi ludz-kiej wybieżał. Sam siebie opatrzywszy, ludziom też do zbawienia pomagał. A prze-to był wielce doskonały, iż oboję zabawę z miłości ku Panu Bogu odprawował. Zbawiciel nasz często na pustynią wychodził, ale się wnet wracał i ludzkie dusze i ciała leczył, i gdy potrzeba była, głodne karmił i chorym służył.
[18] Takież się doskonalstwo w Naświętszej Matce jego najduje. Służyła Panu swemu Bogu i Synowi swemu jako Marta w pracej i ciężkościach świata tego i potrzeb docześnych. Pana i Boga swego w dom czystego ciała swego przyjęła, nie jako gospodyni, ale jako matka, ze krwie go swojej począwszy wedle ludzkiej natury urodziła i krwią swoją karmiła, i macierzyńską pilnością z wielkiemi fra-sunkami wychowała. Zwłaszcza gdy namilsze dziecię swoje od nieprzyjacielskie-go Herodowenieprzyjacielskie-go miecza unosiła i kryła, i z bojaźnią i roźlicznym kłopotem ucie-kając, długą i ciężką z dzieciątkiem drogę do Egiptu odprawowała, i tam miedzy
Marty Pan Jezus nie gani Oboje dobre: i bogomyślność, i praca około ludzi
Kto oboje odprawować może, ten szczęśliwszy Naświętsza Matka służyła jako Marta
130
ludźmi obcemi, w cudzych ścianach, i w potułaniu i pielgrzymstwie długi czas przeżyła, pracą i robotą żywności i mieszkania nabywając. A nie mniej na wraca-niu się do swoich na onej drodze ciężkości zażyła, i drugi raz się syna Herodowe-go bojąc, bojaźni się, aby synaczka oneHerodowe-go nie zabił, napełniła.
[19] Jakiej użyła boleści naonczas, gdy w Jeruzalem Ojcu wiecznemu służąc, a matki cielesnej odbiegając, zostawał, a kto wypowie? Ona wszelkie potrzeby dziecięciu z ubogiej pracej swojej obmyślała, a gdy dorósł a ludziom się zjawił je-dyny Syn jej, gdy od niebacznych i zazdrościwych przeciwników swoich był na-gaban, potwarzan przymówkami, niesławą, z nim wszytko jako matka cierpiała. Gdy się krył od śmierci, gdy go z góry spychać i kilkakroć kamionować chcieli, a jako żałować i smucić się nie miało serce ono, w którym nic innego, jedno na-milszy Syn jej, nie mieszkało?
[20] A przy męce i śmierci jego co smętna i nad wszytki nażałościwsza matka cierpiała, trudno się domyślić. Mogłać tego syna bez boleści urodzić, ale z nie-wymownemi boleściami go na krzyżu traciła, bo żadna matka tak syna nie mi-łowała. Żadnej plagi i rany, i wzgardy na Synie nie było, z której by ona wiel-kiego na sercu zranienia nie miała. O, jako bolała pod krzyżem! O jako posługę czynić chciała, by była mogła! Do pogrzebu tyle umarłemu służyła, sama prawie umierając. Do żadnej tedy posługi świeckiej Panu i Synowi swemu nie omiesz-kała i z więtszą pilnością i gorącością, i miłością niżli Marta a niżli które stwo-rzenie na świecie to odprawowała.
[21] Boże, daj nam tak służyć Chrystusowi w ubogich jego i cielesnych, i du-chownych dobrych uczynkach ku bliźnim naszym! Frasujemy się około świata i gospodarstwa, i nabywania dóbr świeckich jako Marta. Z tej pracej nie ma Chry-stus pożytku, wszytka we krwi abo w rozkoszach, abo w utratach próżnych, abo w pilnym schowaniu zostaje. Potrzebny, co nie ma abo pożyczyć chce, i głodny, i więzień, i gość, i chory, i inni strapieni, w których Chrystus mieszka, pociechy z pracej i kłopotów naszych nie mają. Przetoż nam są niepożyteczne ty frasun-ki. Nic nie wysłużym; takie męczenie i zabieganie, i pot krwawy ginie i bez po-ciechy naszej zostaje. O jakoby się praca i robota twoja ubłogosławiła i szerzyła, i szczęściła, gdyby z niej Chrystusowi służył i na pomoc jej zbawienia swego uży-wał, i piątą abo dziesiątą część, jeśli więcej być nie może, na Chrystusa i wzgar-dzone jego, i na miłosierne uczynki obracał!
[22] Służyła też Synowi i Bogu swemu jako Magdalena, słowa jego słuchając a pra-wą i wielką jego uczennicą będąc. O której ewanjelista mówi, iż chowała każde słowo Syna swego w sercu i rozważała. A kto mógł być do słuchania słów Chrystusowych ochotniejszy nad nię? Komuż milsza mogła być ona jego mądrość, jako matce? Kto mógł mieć więtszą pamięć, więtszy i głębszy rozum, więtsze nabożeństwo i uważe-nie, i rozbieranie więtsze tego, co Syn jej mówił, nad nię? Aniołom w rozumie po-dobna, każdą tajemnicę przenikała; jeśli nie zaraz, tedy potym, i za pytanim, i nauką domowego mistrza, od którego nóg nie odchodziła. O, jako często, gdy podrastała
Ciężkości i męki Panny Naświętszej Jako z Martą się frasować i służyć ubogim Służba Magdaleny Luc. 2
Na dzień Wniebowzięcia Przeczystej Matki Bożej
ona Mądrość, a jako ze wschodu słońce z laty się ukazować poczynała, prosiła, aby jej nauczał i pocieszne z nieba skarby otwarzał. Nie darmo ją święci mistrzynią Ko-ścioła Bożego zowią, bo z niej, jako z skrzynie Testamentu Nowego, wszyścy apo-stołowie nauki zbawienia naszego i tajemnice wiary naszej czerpali.
[23] Skąd mieli apostołowie to, co święty Łukasz napisał o jej zwiastowaniu i po-wiciu synaczka, i aniołach, i o królach, i inne Ewanjelijej wielkie części i tajem-niejsze artykuły? Jedno od niej. Bo Józef, który mniej wiedział, męki Pańskiej nie doczekał, i żaden inny wiary świętej isnej1 tak wiernie nie dochował i nie wypo-wiedział jako ona. Przetoż ją słusznie jeden święty fundowniczką wszytkich ko-ściołów na ziemi zowie. Żadnej tedy posługi, jaką Magdalena czyniła, nie omiesz-kała, ale Magdalenę daleko przechodziła i wszytki na świecie ludzie w słuchaniu, uważaniu, w rozmyślaniu i w smakowaniu, i pełnieniu słowa Bożego. Prawie so-bie lepszą cząstkę i ono jedno, którego jest napotrzebniej, oso-bierała.
[24] Kwapmy się do tej służby, namilszy bracia, do słowa świętego jego, bo to bogactwo i królestwo nasze, a nie służba. Miejmy wżdy takie godziny u tych nóg Pańskich zasiadać a potraw tych z nieba smakować. Jeśli powszednie dni z Mar-tą, i to, Boże, aby z Marz Mar-tą, na inszej świeckiej Chrystusowej posłudze strawim, wżdy w święto na Magdalenę, abo raczej na tę Przenaświętszą Matkę pamiętaj-my, jej przykładem słowa Bożego pilnując i ono chowając, i rozcierając i smaku-jąc, i trawiąc na zdrowie dusze naszej.
[25] A o zapłacie tej przenachwalebniejszej sługi i Matki, którą dnia dzisiejszego wzięła, co mówić? Kto tak wielkiej godzien? Kto mógł więcej wysłużyć, jako słu-ga naniższa i niewolnica, jako się sama zowie, i Matka? Od matki wszytki posługi przyjemniejsze, bo od tej, która urodziła i która barziej miłuje, przetoż nawiętszej nagrody godne. Inaczej płacą słudze najemnicy, a inaczej matce; z osoby i poważ-ności wielkość zasługi roście. O Jezu mój, kto wypowie, jakoś swoję sługę i Matkę uczcił? Jeśli Salomon swoję Betsabeę, niegdy grzesznicę, a cóż ty swoję niepokala-ną Matkę? Więtsze masz dostojeństwa i zacność, i chwały niżli Salomon.
[26] Ta się tobie tu na ziemi uniżyła, ta cię z wielką wiarą do gospody serca i ciała swego przyjęła. Ta wszytki z tobą kłopoty wycierpiała, ta jest ziemie wszyt-kiej i ludzkiego narodu przedniejszym członkiem. Wszystek świat tę jednę taką ma; krwie szczerej ludzkiej rodzaju Jadamowego to jest nazacniejszy upominek. Twoja jest naniższa sługa, twoja nazasłużeńsza niewolnica, ale i twoja w dzie-wictwie przenadroższa Matka. Jakążeś jej zapłatę i cześć nagotował? O, trudno o tym mówić! Dosyć nam, iż to kilkiem słów odprawim, bo dalej nie zasiężem.
[27] Pewniśmy tego, iż ją przed końcem tego frasowliwego żywota przez anio-ły obwieścił i dzień przyścia swego po nię naznaczył. Bo jeśli to oni słudzy jego prości mieli, jako by ta upośledzona być miała?
1 Popr. wyd.; dr. inszej.
S. Ignacius, Epist. ad Ioan. Fundowniczka kościelna Cyril. Alex., Hom. 6 Contra Nestor. O zapłacie Matki Bożej 3. Reg. 2 O dokonaniu Matki Bożej i przywilejach przy śmierci
132
[28] Nie mniej jeśmy pewni, iż sam Pan Jezus po nię z wielkiemi wojski anio-łów niewidomie przyszedł. Bo jeśli to apostołom i uczniom swoim obiecał i pew-nie uiścił, jako tego Matce, tak zasłużonej i tak miłej, uczynić i pew-nie miał? „Przyj-dę – prawi – i wezmę was do siebie, abyście tam byli, gdziem ja jest”. Z więtszą daleko pociechą jej to uczynił, niżli innym, mówiąc ony słowa: „Pódź, moja wy-brana, będziesz koronowana, oglądasz chwałę Syna twego; któraś na zelżywość pod krzyżem patrzyła, na cześć jego nieprzejrzaną patrzyć będziesz”.
[29] I o tym a kto ma wątpić, iż śmierć wdzięczną bez postrachów miała i wy-ście z ciała, i rozdział on z ciałem bez trwogi, aby droga jej śmierć nad inne świę-te była, jako psalm mówi. Nie trzymamy świę-tego, aby od śmierci była wolna, i dla świadectwa przyrodzenia ludzkiego, i dla naśladowania Syna swego, ale to twier-dzim, iż śmierć jej zaśnieniu się równała. O Boże, uczyń też nam śmierć słodką!
[30] Nie możem i tego przeć, co wielcy święci i barzo starzy mówią, iż na uczci-wość pogrzebu jej zeszli się wszyscy apostołowie i inni uczniowie ich. Cudownie, abo bez cudu, nic na tym; owa byli przy śmierci i pogrzeb chwałą Bożą i psalmy, i innemi obrządkami uczcili, i słyszeli po trzy dni u grobu anielskie śpiewania i wonią rajską, a po kilku dni do grobu patrząc, ciała nie naleźli.
[31] Słusznie dorozumiewać się możem, iż i ciało wskrzeszone, i w chwale zmar-twychwstania uczczone już jest, bo to wiele świętych twierdzi i rzecz jest przystoj-na, i mocy Boskiej nietrudprzystoj-na, i przywilejom naświętszej Matki, która jedna taka jest, nieodległa. Prawo jest pospolite, aby wszyscy na jeden dzień w ciele zmar-twychwstali. Ale Bóg jest nad prawo, uczynić może, co chce. Prawo jest pospo-lite, iż się wszyscy w grzechu rodzą, ale ta z tego prawa wyjęta wolą i mocą tego, który prawo postawił. A nam co na tym? Komu tu krzywda? Jednak o to spo-rów nie czynim. Domysł jest święty i wywody dosyć podobne do tego, iż Prze-naświętsza Matka i na duszy, i na ciele już chwałę niebieską wzięła.
[32] O, jako wysokie miejsce miejsce dane jej jest nad wszytki anioły i Cherubi-ny! Bo żadne stworzenie takiej zacności nie ma, jedno ona, która jest Matką Boga Nawyższego. Tego imienia żaden anioł mieć nie może, przetoż też żaden jej we czci i w chwale nie zrówna, o której trudno mówić, gdyż jej i zrozumieć nie możem.
[33] O przemożności jej u Boga mówmy cokolwiek na swoję pociechę. A kto tam więcej może wyprawić, uprosić i zjednać? Kto tam wdzięczniejszym jest? Kto tam a prawo i wolność więtszą, jako Matka? „Mamy pośrzednika Pana Jezu Chry-sta, który jest ubłaganiem za grzechy nasze”, ale do Chrystusa i używania jednania jego przyprawy nam potrzeba. Niegodniśmy do Chrystusa, aby za nas się wstawił u Ojca, przystąpić i z onym setnikiem, barzo wychwalonym, mówim: „Do ciebie, Panie, przystąpić nie czułem się godnym, alem użył tych, na któreś łaskaw”. A na kogo może być Chrystus nasz łaskawszy, jako nad Matkę? „Tenże Chrystus wczora i dziś” – i w Starym, i w Nowym Zakonie. Nie wadziło jego pośrzednictwu, gdy się do Boga za ludźmi wstawiał w Starym Zakonie już dawno umarły Mojżesz i Sa-muel, jako Jeremijasz prorok napisał. A dziś co wadzić ma, gdy do Chrystusa i do
Ioan. 15 Dion. Areop. Epist. ad Timoth. Dam. Ser. de dormiti. Deip. Nicepho. lib. 2. cap. 21 Athan. in Evan. de SS. Deip. Dama. ut sup. Historia Euthimiaca, lib. 3. cap. 40
Jako wiele u Boga może Matka Boża
Luc. 7
Na dzień Wniebowzięcia Przeczystej Matki Bożej
jego pośrzednictwa święci Boży nas zalecają i z nami pospołu Chrystusowi się kła-niają, i na jego wysługi i jednanie wołają? Jeśli Mojżeszowi na jeden czas odmówio-no, jeśli Samuela w jednej której prośbie z niczym odprawioodmówio-no, izali inszym cza-sem i o inną rzecz modlitwy ich nie przyjął Pan Bóg? A o Matce przemożnej kto śmie trzymać, aby jej kiedy twarz Syn namilszy, gdy o co prosi, zasmucić miał? Ni-gdy! Więtsza to niżli Hester, wdzięczniejsza i w oczach jego niżli wszytko stworze-nie, i anielskie, i cherubińskie, ta sama łaski pełna. Więtsze wysługi jej u Syna, niż-li które ludzkie i anielskie być mogły.
[34] O Matko Boga naszego, my, osądzeni na śmierć od Króla sprawiedliwego, do ciebie, płci miłosiernej, do Królowej naszej, z wielką nadzieją o przemożności twojej przybiegamy. Dlatego cię tak wysoko Syn twój posadził, abyś nam, rodza-jowi swemu, pożyteczna zostawała. Dlatego cię z ziemie tej wziął, na której my wygnanie jeszcze ciężkie mamy, abyś tam o nas mówiła. Pomni, jakoś tu, wycho-wana miedzy nami, spólną nędzę tego świata cierpiała, a bądź miłościwa nędz-nikom, któraś tejże nędze skosztowała. O nowa Jewo, bądź nam matką żywota! Jeśliśmy na pierwszej utracili, niech się nam tobą, błogosławioną i łaski pełną, na-grodzi. Uproś nam u Syna twego przez mękę i śmierć jego łaskę do służby jego, abyśmy wiernie jemu służyli, jako Marta w ubogich jego, abyśmy jako Magdale-na siedzieli u nóg kazania jego a Magdale-naprawowali swój żywot i brali niebieskie skarby, i ono jedno, którego nam napilniej, opatrowali, to jest abyśmy przy łasce i przyjaź-ni Syna twego w dobrym sumi przyjaź-niei przyjaź-niu zostawali. Uproś nam dobrą godzinę śmierci! Obróć oczy miłosierne na nas, gdyby wrota przed nami zamykano, abyśmy z tobą na Syna twego w królestwie jego patrzyli i z nim się, i z tobą na wieki radowali. O przenasłodsza, o miłosierna, o przesłodka Maryja! Amen.
134
Kazania na niedziele i święta całego roku X. Piotra Skargi, Societatis Iesu. Dwa są przy nich reje-stry: jeden do nauk na zmocnienie katolickiej wiary, a drugi do naprawy obyczajów służący.
W Kra-kowie, w drukarniej Andrzeja Piotrkowczyka, Roku Pańskiego 1595, s. 599–605.
Nota biograficzna
Piotr Skarga (Pawęski, Powęski, 1536–1612), jezuita, teolog, hagiograf, kaznodzieja, pole-mista. Urodził się w Grójcu (Mazowsze) jako syn Michała i Anny z d. Świątek. W l. 1552– 1555 studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał stopień bakałarza. W l. 1557–1559 pełnił funkcję rektora szkoły w Warszawie. W 1557 r. wstąpił na dwór kasztelana krakow-skiego Andrzeja Tęczyńkrakow-skiego, gdzie podjął obowiązki wychowawcy jego syna Jana, z któ-rym w l. 1560–1562 przebywał w Wiedniu. W 1564 r. przyjął święcenia kapłańskie i zo-stał mianowany kanonikiem katedralnym we Lwowie. W 1568 r. wyjechał do Rzymu, tu w 1569 r. wstąpił do zakonu jezuitów i uzupełniał studia teologiczne. Po powrocie do kraju w 1571 r. pełnił obowiązki wykładowcy i kaznodziei w kolegiach zakonnych w Pułtusku, Ja-rosławiu, Poznaniu i we Lwowie. W 1574 r. objął urząd rektora kolegium jezuickiego w Wil-nie, a w 1579 r. stanął na czele nowo powołanej Akademii. Założył kolegia w Połocku, Rydze i Dorpacie. W 1584 r. został mianowany superiorem domu zakonnego św. Barbary w Kra-kowie. Rozwinął tu szeroko zakrojoną działalność duszpasterską i charytatywną, m.in. zor-ganizował Bractwo Miłosierdzia, Bractwo św. Łazarza, Bank Pobożny i Skrzynkę św. Mi-kołaja. W 1558 r. został kaznodzieją nadwornym Zygmunta III; urząd ten pełnił niemal do końca życia. Na początku 1612 r. opuścił dwór królewski i przeniósł się do Krakowa. Tutaj też zmarł i pochowany został w kościele św. Piotra. Działalność pisarską rozpoczął Skarga od wystąpień polemicznych: bronił idei unii z prawosławiem (O jedności Kościoła Bożego pod
jednym pasterzem, 1577), polemizował z protestancką koncepcją Eucharystii (Pro Sacratissi-ma Eucharistia, 1576; Siedm filarów, na których stoi katolicka nauka o Przenajświętszym Sakra-mencie Ołtarza, 1582). W 1579 r. ukazało się w Wilnie najpoczytniejsze dzieło Skargi, Ży-woty świętych Starego i Nowego Zakonu, realizujące zalecenia kontrreformacyjnej parenetyki
hagiograficznej. Krytykę anarchizacji życia publicznego i wad narodowych zawarł
w Kaza-niach sejmowych, wyd. w 1597 r. jako dodatek do Kazań na niedziele i święta. W 1603 r.
uka-zały się przełożone przez Skargę Roczne dzieje kościelne Baroniusza. Wydał również
Żołnier-skie nabożeństwo (1606), Wzywanie do pokuty obywatelów Korony PolŻołnier-skiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (1610), Wzywanie do jednej zbawiennej wiary (1611), a także kilka zbiorów
ka-zań: Kazania na niedziele i święta całego roku (1595), Kazania o siedmi sakramentach (1600),
Kazania przygodne z innymi drobniejszymi pracami (1610).
Wybrana bibliografia: PSB 38, s. 35–43 (J. Tazbir); SPTK 4, s. 84–92 (L. Grzebień); DPP 4, s. 73–76 (I. Teresińska); EWJ, s. 619–620; J. Tazbir, Piotr Skarga, szermierz kontrreformacji, Warszawa 1983; S. Obirek, Wizja Kościoła i państwa w kazaniach ks. Piotra Skargi SJ, Kraków 1994; A. Paluszak-Bronka, Język kazań księdza Piotra Skargi. Grafia i ortografia, fonetyka
z fo-nologią, fleksja, składnia, Bydgoszcz 2003; A. Cechcerelli, Od Suriusa do Skargi. Studium porów-nawcze o „Żywotach świętych”, tłum. M. Niewójt, Izabelin 2003; K. Panuś, Piotr Skarga, Kraków
2006; K. Panuś, Piotr Skarga – największy kaznodzieja dawnej Polski, [w:] WMKP, s. 63–80; K. Panuś, „Polski Chryzolog” – Piotr Skarga, [w:] idem, Wielcy mówcy katedry na Wawelu, Kra-ków 2008, s. 61–83; M. Komorowska, Prolegomena do edycji dzieł Piotra Skargi, KraKra-ków 2012.
Na dzień Wniebowzięcia Przeczystej Matki Bożej
Objaśnienia
Tytuł: Na dzień Wniebowzięcia… – starochrześcijańskie święto maryjne pochodzenia wschod-niego, na Zachód przeniesione w VII w., obchodzone 15 sierpnia, w Polsce znane również
pod nazwą Matki Boskiej Zielnej. Uroczystość Zaśnięcia i Wniebowzięcia Maryi (Dormitio
,
Transitus
,
Assumptio) obchodzona była już w czasach soboru efeskiego (431 r.). Treść świętaopiera się na starochrześcijańskich apokryfach asumpcjonistycznych. Na temat historii i litur-gii święta Wniebowzięcia NMP zob. KOPEĆ, s. 84–102.
Temat: Ewanjelija u Łukasza w X. – Łk 10, 38–42.
[2] „Otoś pilno nam we wszytkim służyła…” – 2 Krl 4, 13.
[4] którzy jej czci i zapłaty […] ujmują – mowa o innowiercach (ewangelikach), którzy
kwe-stionują prawomocność katolickiego kultu Matki Bożej jako niemającego podstaw bi-blijnych (zasada sola Scriptura).
[5] anioł z poruczenia Trójce Świętej chwali, sławi, czci Maryją – podczas zwiastowania
(Łk 1, 26–38); chodzi zwłaszcza o słowa pozdrowienia anielskiego, które, zgodnie z tra-dycją apokryficzną, Archanioł Gabriel przekazał Maryi z polecenia całej Trójcy Świętej.
Helżbieta Ducha Świętego pełna – mowa o powitaniu Maryi przez Elżbietę poczas
na-wiedzenia (Łk 1, 42–45).
[8] wielkich rzeczy woleli zamilczeć, niżli je pisać – por. J 21, 25.
jako ci pohańcy nurkowie – tj. nowokrzczeńcy, anabaptyści, zwolennicy powstałego
w Szwaj-carii radykalnego odłamu reformacji nieuznającego chrztu dzieci.
[9] „We wszytkim szukałam pokoju” – Eccl 24, 11 (Syr 24, 7). Słowa te wypowiada Mądrość,
utożsamiana powszechnie z Synem Bożym (Mądrością Ojca). Fragment Księgi Ekle-zjastyka czytano jako lekcję (epistołę) na święto Wniebowzięcia NMP.
ta Ewanjelija o Marcie jest i o Magdalenie – idąc za ówczesną tradycją, Wujek utożsamia
Marię z Betanii, siostrę Łazarza, która namaściła stopy Jezusa drogocennym olejkiem (J 12, 3), z Marią Magdaleną, uczennicą Jezusa, uwolnioną przez niego od siedmiu złych duchów (Łk 8, 1–2; J 19, 25), która z kolei w późniejszych przekazach utożsamiona zo-stała z nawróconą jawnogrzesznicą (Łk 7, 37–38).
„Przewyborną sobie cząstkę obrała” – zob. Łk 10, 42. Pan Chrystus jest światłość świata – zob. J 9, 5. apostoły nazwał światłością świata – zob. Mt 5, 14. Piotra nazwał opoką – zob. Mt 16, 18.
136
[10] „Tyś sława Jerozolimska…” – Jd 15, 10.
[11] zbawicielem Pismo Józefa zowie – por. Rdz 45, 5: „Dla zdrowia bowiem waszego posłał
mię Bóg przed wami do Egiptu”. W Wulgacie „pro salute”, stąd określenie Józefa mia-nem „zbawiciel”.
[12] błogosławić będą wszytki narody – zob. Łk 1, 48.
z onego żądła wężowego […] sidła stawia – aluzja do Rdz 3, 15: „ona zetrze głowę
two-ję, a ty czyhać będziesz na piętę jej”.
[13] Stary Ireneusz – św. Ireneusz z Lyonu (ok. 140–202), teolog, ojciec Kościoła, pisarz
an-tygnostycki, autor dzieła Adversus haereses, znanego z przekładu łacińskiego wydanego przez Erazma z Rotterdamu (1526).
„Jewa oszukana od Boga odstąpiła… – „Et sicut illa (Eva) seducta est, ut effugeret Deum, si