Identyfikacja pojęć: organizacja, zarządzanie, zarządzanie

zarządzanie wiedzą

Przed rozpoczęciem rozważania temat wiedzy istotnym wydaje się być skrótowe przybliżenie pojęć, które wydaje się być ważne dla późniejszych przemyśleń. Do tych terminów należeć będą: organizacja, zarządzanie oraz zarządzanie wiedzą.

J. Zieleniewski termin organizacji ukazuje, jako całość, której składniki

współprzyczyniają się do powodzenia całości”.83 Do tej definicji można znaleźć przeciwstawną opinię, która obrazuje organizację, jako całość, która przyczynia się do powodzenia swych

części.84 W. Kopaliński w Słowniku Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych, definiuje

powyższy termin, jako zorganizowaną grupę ludzi o wspólnym programie i celu; ⁸⁵

83 J. Zieleniewski: Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1969, s. 274

84 A. Koźmiński, K. Obłój: Zarys teorii równowagi organizacyjnej, PWE, Warszawa 1989

Internetowy Słownik Języka Polskiego podaje, że termin organizacji oznacza grupę

ludzi lub państw mających ustaloną strukturę i działających razem, aby osiągnąć wspólne cele.⁸⁶

W Encyklopedii Powszechnej pojęcie to ujęto bazując na etymologii języka łacińskiego

organisatio – system; występuje dwupostaciowo, jako 1) związek osób, państw lub instytucji o określonej strukturze, służący ustalonym celom; 2) działanie polegające na organizowani, przygotowaniu, urządzaniu czegoś. 87

Tablica 5. Zależności zachodzące pomiędzy trzema znaczeniami organizacji.

Źródło: J. Koziński: Organizacja i otoczenie, [w:] Podstawy zarządzania organizacją, pod red. T. Listwana, J. Kozińskiego : Wyd. PASSAT - Paweł Pietrzyk; Forum Naukowe, Wrocław - Poznań 2005, wyd. III

poszerzone, s. 33

J. Koziński przedstawia relacje zachodzące między trzema wymiarami organizacji (tabl. 5). W jego przekonaniu zależności zachodzące organizacji można podzielić na:

o relacje w znaczeniu czynnościowym o relacje w znaczeniu atrybutowym o relacje w znaczeniu rzeczowym88

Po przeanalizowaniu definicji organizacji można by się przychylić ku pojęciu

wskazanym powyżej (str. 42) przez W. Kopalińskiego w Słowniku Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych

Nie lada trudność może sprawić sformułowanie jednoznacznego, uniwersalnego pojęcia „zarządzanie”. W literaturze przedmiotu definicji tegoż terminu występuje wiele i każda na swój sposób opisuje to pojęcie.

86 Słownik Języka Polskiego …, op. cit.

87 Encyklopedia Powszechna…, op. cit.., s .638,

88 J. Koziński: Organizacja…, op. cit., s. 33

Organizacja w znaczeniu ATRYBUTOWYM

Taka budowa instytucji w ramach której elementy składowe działają w sposób prowadzący do osiągnięcia celów instytucji

Organizacja w znaczeniu RZECZOWYM

Trwały zespół ludzi mający cele i zasoby, wykorzystujący te zasoby w działaniach prowadzących do osiągnięcia tych celów.

Organizacja w znaczeniu CZYNNOŚCIOWYM (organizowanie) Sekwencja uporządkowanych działań zmierzających do osiągnięcia jakiegoś celu.

Organizowanie

Prowadzi do utworzenia organizacji w znaczeniu rzeczowym i/lub atrybutowym

Organizacja w znaczeniu atrybutowym (struktura)

Nadaje instytucji cechy „organizacyjności”

Można podeprzeć się spójną definicja zarządzania, jako dokładne poznanie tego, czego

oczekuje się od ludzi, a następnie dopilnowanie, aby wykonali to w najlepszy i w najtańszy sposób”89. Griffin jednakże tę własną definicję nieco przekształcił i dalej jego zdaniem zarządzanie stanowi zestaw działań obejmujących planowanie i podejmowanie decyzji,

organizowanie, przewodzenie (…) skierowanych na zasoby organizacji (…) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny90. Tu autor wskazuje na sprawność - w sensie eksploatacji zasobów w sposób rozsądny i bez marnotrawienia. Skuteczność – dotyczy funkcjonowania organizacji w sposób umożliwiający odnoszenie

sukcesów.91 W ten sposób Griffin zobrazował interpretację funkcji zarządzania, po raz pierwszy sformułowanych przez H.Fayola w 1916 roku.

T. Kotarbiński definiuje „skuteczność”, jako takie działanie, które prowadzi do skutku

zamierzonego, jako cel. Można zauważyć, że wynikający z tej definicji termin skuteczności jest

sprecyzowany bardzo ogólnie, obejmując pojęcie działania, stąd można wywnioskować, iż dotyczyć on będzie nie tylko organizacji, ale również jednostek w niej zatrudnionych.92

Termin zarządzanie (management) w opinii Druckera to niejako narzędzie, które ma

zapewnić instytucji (…) możliwość osiągnięcia zamierzonych wyników w otoczeniu zewnętrznym, w którym ona działa.93 Dalej autor przedstawia koncepcję na podstawie, której

winno bazować zarządzanie w czasach obecnych. Jego zdaniem współczesne zarządzanie powinno być oparte o zadania, które są jedynym czynnikiem, jaki ma wpływ na działalność

danej instytucji i osiągnięte przez nią wyniki, niezależnie od tego, czy działanie to miało miejsce wewnątrz czy też na zewnątrz organizacji, czy organizacja miała na nie wpływ czy nie.94

Według T. Listwana poprzez zarządzanie należy rozumieć zbiór działań prowadzących

do osiągnięcia zamierzonych celów przez wykorzystanie posiadanych zasobów. Autor obrazuje

rozwój dziedziny zarządzania, jako pewnego rodzaju proces – zdarzenie, mające swoje miejsce w czasie, zilustrowane określonymi działaniami, popartymi wcześniejszym zdefiniowaniem celów funkcjonowania organizacji. Działania te stanowią zestaw czynności zwanych funkcjami

zarządzania.95

89 Zob. R.W. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 36

90 Tamże, s. 98

91 R.W. Griffin: Podstawy zarządzania …, op. cit., s. 98

92 T. Kotarbiński: Traktat o dobrej robocie, OSSOLINEUM, Wrocław 1975, s. 104

93 P. F. Drucker : Zarządzanie w XXI wieku, MUZA SA, Warszawa 2000, s. 39

94 Ibidem, s. 40

95 T. Listwan: Treść i znaczenie zarządzania, [w:] Podstawy zarządzania …, op. cit., pod red. T. Listwana , J. Kozińskiego, s. 9

Nowy Słownik Ekonomiczny Przedsiębiorcy zawiera definicję zarządzania, które

stanowi układ (system) działań regulujących funkcjonowanie danej organizacji, zgodnie z wytyczonymi celami.⁹⁶

Zarządzanie można powiązać również z wiedzą, która odpowiednio sterowana może przynosić korzyści nie tylko materialne, ale również związane z rozwojem ludzi i organizacji, w których oni funkcjonują, stąd też nowo powstała dziedzina zwana zarządzaniem wiedzą.

Zarządzanie wiedzą stanowi strategię bazującą na dostarczeniu stosownej wiedzy,

odpowiednim ludziom we właściwym czasie, oraz na wspomaganiu tejże społeczności w rozdysponowaniu wspomnianej wiedzy a także w pożytkowaniu informacji w taki sposób,

aby udoskonalić funkcjonowanie organizacji. 97

Zarządzanie wiedzą określane jest również, jako system zaprojektowany, który pomaga

przedsiębiorstwom w zdobywaniu, analizowaniu, wykorzystaniu wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i lepszych decyzji, dzięki czemu mogą one osiągną przewagę konkurencyjną.98

Można przytaczać wielu autorów, których działania i badania były pośrednio lub bezpośrednio połączone z dziedziną zarządzania. Należał do nich również H. Fayol, który zajmował istotne miejsce w klasycznej szkole teorii zarządzania. Nadmienić warto, iż był pionierem w usystematyzowaniu katalogu funkcji, które pełni zarządzanie.

W jego przekonaniu praca menedżera składała się z funkcji, które sprecyzował, jako:

 przewidywanie,

 organizowanie,

 rozkazywanie,

 koordynowanie,

 kontrolowanie. ⁹⁹

Przez lata powyższy katalog przedstawiony przez Fayola był modyfikowany i przekształcany. W obecnej postaci stanowi zmodyfikowany cykl zbudowany z czterech

nadchodzących po sobie kolejnych etapów 100(rys. 10)

96 Z. Dowgiałło (red.): Nowy Słownik Ekonomiczny Przedsiębiorcy, wyd. VIII rozszerzone, praca zbiorowa, Wydawnictwo ZNICZ, Warszawa - Szczecin 2004, s. 417

97 A. Fazlagič: Czym się różni zarządzanie wiedzą od zarządzania kapitałem Intelektualnym?, Artykuł z dnia 05.06.2005, http://www.egov.pl/index2.php?option=content&do_pdf=1&id=2172, 03.03.2009 r.

98 T. Jakubowski: Zarządzanie wiedzą w firmach konsultingowych, Gazeta IT, Nr 7, listopad 2002, http://www.gazeta-it.pl/archiwum/git07/zarzadzanie_wiedza_kons.html, 12.04.2009 r.

99 Artykuł H. Fayol , http://www.analytictech.com/mb021/fayol.htm, 04.03.2009 r.

1. planowanie – istotne jest, aby organizacja miała konkretnie uściślone cele, aby swoim działaniem mogła zmierzać ku ich realizacji. Biorąc pod uwagę proces planowania należy wskazać strategie działania, umiejscowić je w określonym czasie poprzez wykreowanie wszelkiego rodzaju planów, począwszy od strategicznych poprzez taktyczne aż do operacyjnych;

2. organizowanie - kiedy jest już gotowy plan działania wówczas organizacja musi sporządzić odpowiednie procedury, według których zostaną przydzielone odrębne role dla poszczególnych jednostek, według sporządzonych harmonogramów;

3. przewodzenie i motywowanie – jednym z najtrudniejszych zadań kadry zarządzającej jest umiejętne oddziaływanie na jednostki biorące udział w określonym procesie, aby zmobilizować je do realizacji założonych planów;

4. kontrolowanie – istotne jest bieżące nadzorowanie etapów procesów zarządzania jak również wysnuwanie adekwatnych do sytuacji wniosków.

Rysunek 10. Etapy procesu zarządzania.

Źródło: J. Kisielnicki: Zarządzanie. Jak zarządzać …, op. cit., s. 16

Definicje zarządzania można mnożyć jest ich wiele, ale te powyżej przytoczone wystarczająco obrazują pojęcie terminu zarządzanie.

Istotnym będzie przedstawienie w poniższej tablicy zestawień, które przybliżą wspólne cechy jak również różnice między definicjami zarządzania.

Osoba, która zarządza Planowanie i podejmowanie decyzji Kontrolowanie Przewodzenie i motywowanie Organizowanie

Tablica 6. Zestawienie porównawcze definicji zarządzania.

Źródło: opracowanie własne

W powyższym układzie (tabl. 6.). zostały uwzględnione ujęcia zarządzania według Griffina, Druckera, Listwana, Kisielnickiego i Fayola. Autorzy mieli zróżnicowane podejście do definiowania pojęcia zarządzania, jednakże godnym zauważenia wydaje się być fakt, wskazujący na to, iż wszystkie z definicji bazują na pierwszym sformułowaniu przez Fayola funkcji kierowniczych jak: planowanie, działania mające na celu zrealizowanie określonych zadań, jak również osiągnięte cele.

Z zestawienia porównawczego definicji zarządzania wynika, iż istotnym w trakcie

zarządzania firmą jest planowanie, organizowanie wszelkich czynności związanych z wykonaniem zamierzonego celu, kontrolowanie wykonanych zadań, osiągnięcie

zamierzonych wyników. Zatem po przeanalizowaniu powyższych definicji , istotnym byłoby w tym momencie podjęcie tematyki zarządzania wiedzą. Czym jest, jaki zakres przedmiotu obejmuje to pojęcie, jak również kilka definicji pojęcia zostanie przedstawionych poniżej.

Problematyka zarządzania wiedzą stała się w XX i XXI w. bardzo „modna”. Wydano

na ten temat wiele artykułów i publikacji, stworzono również szereg pojęć ją definiujących, a wszystko wskazuje na to, że tematyka nadal nie jest ona w pełni wyczerpana.

FAYOL planowanie organizowanie przewodzenie i decydowanie kontrolowanie GRIFFIN zbiór działań planowanie odejmowanie decyzji organizowanie przewodzenie zasoby cele/wyniki DRUCKER planowane zadania działanie wyniki LISTWAN zbiór działań zasoby cele/wyniki KISIELNICKI planowanie i podejmowanie decyzji organizowanie przewodzenie i motywowanie kontrolowanie

Aby spróbować określić pojęcie zarządzania wiedzą istotnym wydaje się być zwrócenie uwagi na to, co do tej pory w tej dziedzinie zostało poczynione. Patrząc, z perspektywy historii zarządzanie wiedzą istniało w sposób nieuświadomiony w organizacjach na przestrzeni wielu

lat. Na najwcześniejszych odkrytych malowidłach jaskiniowych, w przekazach ustnych z pokolenia na pokolenie, wiedza w ten czy w inny sposób była przekazywana. Było to bardzo

znaczące dla poprawy i wzrostu organizacji, w których jednostki funkcjonują.

Miniona dekada XX wieku wskazała jak istotnym wydaje się być zagłębienie się w naukę związaną z zarządzaniem wiedzą. Pojawiają się coraz to nowsze badania, publikacje,

które podkreślają ważkość problemu zarządzania wiedzą dla organizacji i jednostek w niej funkcjonujących. Szybko rozwijająca się technika stanowi olbrzymie wsparcie dla problematyki wiedzy i zarządzania wiedzą.

Dyscyplina zarządzania wiedzą stała się dość modnym tematem dysertacji naukowych. Wiele powstało definicji dotyczących zarządzania wiedzą. Każdy z poniżej wymienionych autorów przedstawia tę dyscyplinę biorąc pod uwagę wykonane badania, ale i również odczucia własne związane z tematyką zarządzania, które to w subiektywny sposób są ujmowane przez nich w definicjach.

Czym jest zarządzanie wiedzą? Różne podejścia do tegoż terminu przedstawiane punktu widzenia ich autorów zostaną przedstawione poniżej.

J. Aronson , R. V. McCarthy definiują zarządzanie wiedzą, jako ważny element

strategii na rzecz zwiększenia konkurencyjności organizacyjnej.101

Zarządzanie wiedzą jest transformacją wiedzy do formatu, który może być wykorzystany

skutecznie i sprawnie w organizacji¹⁰². W Słowniku Zarządzania Kadrami zarządzanie wiedzą

polega na gromadzeniu, przetwarzaniu, upowszechnianiu i wykorzystywaniu wiedzy do

osiągania celów przedsiębiorstwa.103

G. Probst¹⁰⁴ definiuje termin zarządzania wiedzą, jako sumę wszystkich inicjatyw

i narzędzi, które wspierają procesy lokalizowania pozyskiwania, rozwijania, dzielenia się i rozpowszechniania, mierzenia i definiowania odpowiednich zasobów wiedzy w firmie.

Stanowi to dbałość o wiedzę, jako wartość kluczową dla organizacji z punktu widzenia stosowanej strategii.

101 J. Aronson, R.V. McCarthy: Knowledge Management at GE: technology transformation in action, www.terry.uga.edu/~jaronson/kmcourse/kmcoursematerials/Aronson-McCarthy-CTTS-V02-Submission.pdf, 10.03.2009 r.

102 Zob. T. Davenport, D. Delong, M. Beers: Successful Knowledge Management Projects, SLOAN MANAGEMENT REVIEW, 39(2), 1998, za J. Aronson, R. V. McCarthy: Knowledge …, op. cit.

103 T. Listwan (red.): Słownik zarządzania…, op. cit., s. 184

104 Artykuł: Zarządzanie wiedzą w organizacji, Wywiad z prof.. G. Probstem, tłum. A. Staniec, Katedra Teorii Zarządzania

SGA, artykuł w e-mentor, dwumiesięcznik wydawany przez SGHW, wersja elektroniczna, nr 3(5), czerwiec 2004, www.e-mentor.edu.pl, s. 18, 04.11.2008 r.

Zarządzanie wiedzą jest składową kluczowych procesów (zob. rys. 11) zachodzących w organizacji, które to mają ogromny wpływ na funkcjonowanie tejże organizacji z punktu widzenia samej wiedzy.

Rysunek 11. Kluczowe procesy zarządzania wiedzą.

Źródło: G. Probst, S. Raub, K. Romhardt: Zarządzanie wiedzą w organizacji, Tłum. K. Wacowska, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 42

G. Probst, S. Raub, K. Romhardt w przytoczonej powyżej książce Zarządzanie wiedzą

w organizacji, ujmują zarządzanie wiedzą jako zbiór procesów związanych z :  lokalizowaniem  pozyskiwaniem  rozwijaniem  wykorzystywaniem  zachowaniem  dzieleniem się  rozpowszechnieniem wiedzy.105

Z ich punktu widzenia te czynności są niezwykle istotne dla zdobywania zamierzonych celów, konkurencyjności na rynku a wręcz dla samego istnienia organizacji.

B. Godziszewski traktuje zarządzanie wiedzą, jako model działań przedsiębiorstwa ze

wszystkimi aspektami wiedzy w kontekście, włącznie z tworzeniem wiedzy, kodyfikacją, dzieleniem się wiedzą i wykorzystaniem ich działań do promowania uczenia się oraz innowacji..¹⁰⁶

105 G. Probst, S. Raub, K. Romhardt: Zarządzanie wiedzą …., op. cit., s. 42-44

106 B. Godziszewski: Istota i główne problemy zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwach [w:] Zarządzanie wiedzą, jako

kluczowy czynnik międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstwa, pod red. M. J. Stankiewicza: TNOiK "Dom

Organizatora", Toruń 2006, s. 118 zachowywanie wiedzy pozyskiwanie wiedzy rozwijanie wiedzy wykorzystywanie wiedzy dzielenie się wiedzą

i rozpowszechnienie wiedzy lokalizowanie

Biorąc pod uwagę określenie zaproponowane przez D.J. Skryme definicja powinna mieć brzmienie: zarządzanie wiedzą to sprecyzowane i systematyczne zarządzanie kluczowa

wiedzą i związanymi z nią procesami tworzenia, gromadzenia, rozpowszechniania, użycia i eksploatacji wiedzy w trakcie funkcjonowania organizacji.¹⁰⁷

W wyniku analizy przytoczonych pojęć można podjąć własną próbę zdefiniowania pojęcia zarządzania wiedzą w sposób następujący:

Zarządzanie wiedzą jest terminem obejmującym proces, który związany jest z: wytwarzaniem, zdobywaniem, rozwijaniem, przekazywaniem, wymianą, dystrybucją i efektywnym wykorzystywaniem wiedzy w organizacji, stosowanych przy użyciu metod

zarządzania oraz systemów informacyjnych. Działania te zawierają ogół wiedzy organizacji i jednostek w niej funkcjonujących, wzajemnie przenoszących wiedzę, przyczyniającą się do

uzyskania dodatnich wynikach finansowych, podnoszących wartość firmy na rynku jak również do jej przewagi konkurencyjnej.

Wydaje się, zatem, że jednym z istotnych celów zarządzania wiedzą jest zakończone sukcesem dwustronne przeniesienie wiedzy w przedsiębiorstwie, z jednej strony z organizacji w stronę pracownika z drugiej strony od pracownika w stronę organizacji.

W dokumencie Wykorzystywanie potencjału intelektualnego Osób Niepełnosprawnych w organizacjach (Stron 39-47)