Rozdział IV. WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU INTELEKTUALNEGO OSÓB
4.1. Metodyka badań , cel, dobór i charakterystyka próby badawczej
Wstępnie zostały przeprowadzone badania pilotażowe na grupie 50 osób w tym 35 Osób Niepełnosprawnych oraz 15 pracodawców. Wyniki badania pilotażowego wskazywały
na rozumienie pytań ankietowych i zainteresowanie tematyką wykorzystania potencjału intelektualnego Osób Niepełnosprawnych.
Przeprowadzając badania do potrzeb rozprawy wzięto pod uwagę grupę 212 niepełnosprawnych oraz 106 pracodawców z Łodzi oraz województwa łódzkiego. Istotny
faktem jest niewielka próba przebadanych niepełnosprawnych jak i pracodawców.346
Zarówno z pracodawcami jak i z Osobami Niepełnosprawnymi rozmowy przeprowadzano osobiście, stąd też ilość wypełnionych ankiet jest ograniczona. Nie udało się uzyskać z powrotem wysłanych 250 ankiet (150 dla Osób Niepełnosprawnych i 100 dla pracodawców) drogą elektroniczną. Jedynie 15 ankiet wróciło drogą elektroniczną (9 od Osób Niepełnosprawnych i 6 od pracodawców). Niepełnosprawni nie wyrażają zgody na rozmowy na ich temat ani przez telefon ani drogą elektroniczną. Dopiero widząc autorkę, jako Osobę Niepełnosprawną po dłuższej rozmowie otwierali się i możliwe było wypełnienie ankiety. Tak samo wyglądała sytuacja z pracodawcami. Niestety, jeśli chodzi o pracodawców, to nie chcieli oni specjalnie zabierać głosu w kwestii Osób Niepełnosprawnych. Odnosiło się wielokrotnie wrażenie, że ta tematyka jest w jakiś sposób niewygodna czy w niektórych przypadkach wręcz nieakceptowana.
Próba uwzględniała jedynie Osoby Niepełnosprawne prawnie w wieku >18 roku życia. W stosunku do wszystkich niepełnosprawnych w skali kraju wynosi 0,005%, w skali
regionu łódzkiego ten wskaźnik wynosił 0,08%. Wyniki badań zostały uzyskane z :
ankiet
obserwacji uczestniczącej
wywiadu bezpośredniego
Osoby Niepełnosprawne do badań dobierane były przypadkowo.
346 Częściowe wyniki opublikowanow Mikołajczyk Z., Pruchniak A. : Le potentiel intellectuel des Personnes
Badania objęły 2 populacje terenu Łodzi województwa łódzkiego :
1. Osoby Niepełnosprawne w wieku produkcyjnym 18 – 65 r.ż., pracujące oraz bezrobotne, badane metodami jakościowymi i ilościowymi.
2. Pracodawcy w wieku 18-65 r.ż., objęte badaniami zarówno jakościowymi i ilościowymi.
pracodawcy zatrudniający mniej niż 6% Osób Niepełnosprawnych pracodawcy w ogóle nie zatrudniający Osób Niepełnosprawnych pracodawcy zatrudniający więcej niż 6% Osób Niepełnosprawnych Zakłady Pracy Chronionej (ZPCH)
Dla potrzeb badań opracowano kwestionariusz badań (załącznik Nr 4) Badania zostały przeprowadzone z wykorzystaniem ankiet papierowych oraz wywiady face – to – face.
Wykres 2. Ankietowane Osoby Niepełnosprawne, biorące udział w badaniu w podziale na wiek i płeć.
Źródło: opracowanie własne347
Grupa niepełnosprawnych, biorący udział w badaniu stanowiła 42% kobiet oraz 58% mężczyzn (wykres 2.). Ankietowane Osoby Niepełnosprawne były w przedziałach wiekowych:
18 – 25 roku życia;
25 – 40 roku życia;
40 – 65 roku życia.
Ten rozkład wieku badanych, jak wynika z rozmów z respondentami, może świadczyć o tym, iż Osoby Niepełnosprawne w wieku 25-40 r.ż. są realizacją posiadanego zatrudnienia. Osoby młodsze, zazwyczaj albo się kształcą albo nie przywiązują wagi do swojej przyszłości. Osoby w wieku 40-65 r.ż wskazywały na fakt, iż „w ich wieku trudno jest mówić o tym, iż są komukolwiek potrzebne”.
347 Skrót stosowany w wykresach r.ż. – ozn. roku życia
18 – 25 r.ż. 25 – 40 r.ż. 40 - 65 r.ż. 18 – 25 r.ż. 25 – 40 r.ż. 40 - 65 r.ż.
kobiety mężczyźni
5%
24%
13% 11% 26% 21%
Biorąc pod uwagę ankietowanych pracodawców, zbiorowość ta kształtowała się następująco.
Wykres 3. Ankietowani pracodawcy biorący udział w badaniu w podziale na wiek i płeć.
Źródło: opracowanie własne
W badaniu wzięło udział 44% kobiet oraz 56% mężczyzn reprezentujących grupę pracodawców (wykres 3.).
Ten rozkład wieku badanych może świadczyć o ty, iż ludzie powyżej 25 r. ż. najczęściej zakładają swoje firmy, realizują swoje plany wykorzystując swoje doświadczenie i zdobytą wiedzę. Poza tym młodsi respondenci byli najczęściej przedstawicielami przedsiębiorców. Ankietowane Osoby Niepełnoprawne zamieszkiwały w Łodzi, jak również z województwie łódzkim.
Wykres 4. Miejsce zamieszkiwania ankietowanych Osób Niepełnosprawnych.
Źródło: opracowanie własne, opublikowane w Z. Mikołajczyk, A. Pruchniak : Le potentiel intellectuel ..., op. cit., s. 194
Analiza miejsca zamieszkania badanych Osób Niepełnosprawnych wskazała następujące wyniki (wykres 4.). Ten rozkład świadczy o tym, iż najwięcej, bo 88% niepełnosprawnych zamieszkuje mniejsze bądź większe miasta. Im większe miejscowości, tym
18 – 25 r.ż. 25 – 40 r.ż. powyżej 40 r.ż. 18 – 25 r.ż. 25 – 40 r.ż. powyżej 40r.ż. KOBIETA MĘŻCZYZNA 1% 17% 26% 2% 31% 23% Pracodawcy biorący udział w badaniu w podziale na wiek i płeć
12%
15% 19% 54%
Miejsce zamieszkania ankietowanych Osób Niepełnosprawnych
wieś
miasto (do 50 tys. mieszkańców) miasto (50 – 100 tys. mieszkańców) miasto ( >100 tys. mieszkańców)
większy odsetek Osób Niepełnosprawnych w nich zamieszkujący. Jedynie 12% to mieszkańcy wsi i niewielkich osad.
Pod uwagę zostało również wzięte rozmieszczenie siedzib ankietowanych pracodawców, na terenie Łodzi i województwa łódzkiego.
Wykres 5. Siedziba firmy ankietowanych pracodawców.
Źródło: opracowanie własne
Rozpatrując lokalizację siedzib pracodawców badania wykazały następujące rozmieszczenie (wykres 5.).
Większość siedzib, bo ponad 60% było zlokalizowanych w miastach > 100 tys. mieszkańców, jedynie 4% spośród ankietowanych pracodawców prowadzi działalność na
terenach wsi. Taka sytuacja może świadczyć o ty, iż w dużych miastach łatwiej o wykwalifikowaną kadrę pracowniczą, o dostęp do klienta a co za tym idzie o większy
sprzedaż.
Kolejnym etapem rozpatrywania ankiet jest wskazanie stopnia niepełnosprawności ankietowanych Osób Niepełnosprawnych.
Wykres 6. Stopień niepełnosprawności ankietowanych Osób Niepełnosprawnych.
Źródło: opracowanie własne, opublikowano Z. Mikołajczyk, A. Pruchniak : Le potentiel intellectuel ..., op.cit., s.195-196 w ie ś mi a st o ( do 50 t ys. mi e sz ka ńc ów ) mi a st o (50 – 10 0 tys. mi e sz ka ńc ó w ) mi a st o (p ow yż e j 10 0 tys. mi e sz ka ńc ów ) 4% 11% 25% 60% Siedziba firmy znaczny 71% umiarkowany 27% lekki 2%
Osoby Niepełnosprawne miały orzeczone 3 stopnie niepełnosprawności, wśród których dominował stopień znaczny – 71%.(wykres 6.).
Z rozmów przeprowadzonych z ankietowanymi Osobami Niepełnosprawnymi wynika, że najwięcej zainteresowane tym, co się dzieje wokół niepełnosprawności jako takiej, są osoby ze stopniem znacznym. Te osoby chętniej podejmowały rozmowę i wyrażały chęć wzięcia udziału w ankiecie.
Wzięto pod uwagę stopnie niepełnosprawności, które są istotne w momencie zatrudnienia, zarówno dla Osób Niepełnosprawnych jak i pracodawców.
Symbole niepełnosprawności, które świadczą o przyczynie niepełnosprawności, jakimi legitymowały się Osoby Niepełnosprawne były zróżnicowane.
Wykres 7. Symbole niepełnosprawności, jakimi legitymowały się ankietowane Osoby Niepełnosprawne.
Źródło: opracowanie własne
Klasyfikacja według posiadanego przez ankietowane Osoby Niepełnosprawne symbolu niepełnosprawności przedstawiała się następująco:
Schorzenia specjalne :
01-U – pośród respondentów nie znalazł się nikt, kto by legitymował się upośledzeniem
umysłowym;
Niewiele , bo zaledwie 3% ankietowanych wskazała symbole 02-P (choroby psychiczne) oraz 03-L (zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu) ;
04-O – niespełna co trzeci ankietowany wskazał choroby narządu wzroku, jako przyczynę swojej niepełnosprawności;
06- E – 1% ankietowanych ( w tym 0,9% osoby po wypadkach);
01-U 02-P 03-L 04-O 05-R 06-E 07-S 08-T 09-M 10-N 11-I
0 % 3 % 2 % 28 % 60 % 1% 7 % 2% 10 % 30 % 1% Symbole niepełnosprawności jakimi legitymowały się
Pozostałe schorzenia
05-R – 3/5 ankietowanych ( w tym ponad 52% stanowiły osoby, które uległy wypadkom). Ich schorzenia związane były z narządem ruchu;
07-S – 7% ankietowanych;
08-T – 2% ankietowanych;
09-M – co dziesiąty respondent ;
10-N – 1/3 ankietowanych ( w ty 24% osoby po wypadkach);
11-I – 1% ankietowanych (wykres 7.).
Jeśli chodzi o Osoby Niepełnosprawne ze stopniami 05-R, 05-E, 10-N, w trakcie ankiety wskazały, iż ich niepełnosprawność spowodowana była wypadkiem.
Niepełnosprawni mieli zróżnicowane rodzaje niepełnosprawności, niektórzy
z ankietowanych legitymowali się więcej niż jedną przyczyną niepełnosprawności.
Wykres 8. Rodzaj niepełnosprawności ankietowanych Osób Niepełnosprawnych.
Źródło: opracowanie własne
Mając to na uwadze, przeanalizowane zostały rodzaje niepełnosprawności (wykres 8.), jakimi legitymowały się Osoby Niepełnosprawne w klasyfikacji na :
niepełnosprawność fizyczną (np. uszkodzony narząd ruchu, przewlekłe schorzenia
narządów wewnętrznych,) –69% ankietowanych;
niepełnosprawność sensoryczna (osoba niewidoma, niedowidząca, głucha,
niedosłysząca, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej) – 7% ankietowanych;
niepełnosprawność złożona (np. osoba niewidoma z zaburzeniami ruchu) - 21%
ankietowanych; niepełnosprawność sensoryczna 7% niepełnosprawność fizyczna 69% niepełnosprawność psychiczna 3% niepełnosprawność złożona 21%
niepełnosprawność psychiczna (np. epilepsja, zaburzenia osobowości itd.) – 3%
ankietowanych.
Osoby Niepełnosprawne wskazywały w pytaniach metryczkowych poziom swojego wykształcenia.
Wykres 9. Poziom wykształcenia ankietowanych Osób Niepełnosprawnych.
Źródło: opracowanie własne
Jak wskazuje wykres 9., badane Osoby Niepełnosprawne posiadały zróżnicowane poziomy wykształcenia. 3% ankietowanych posiadało wykształcenie zaledwie podstawowe, 28% - wykształcenie zawodowe, średnie (ogólne lub techniczne) – 2/5 badanych. 17% ankietowanych legitymowało się wykształceniem licencjackim lub inżynierskim, wykształceniem magisterskim to 11% badanej populacji, inne (np. podyplomowe, doktorskie) reprezentowało jedynie 1% badanej grupy. Ten rozkład wskazuje na to, iż wśród ankietowanych Osób Niepełnosprawnych dominowało wykształcenie średnie i zawodowe. Wykształcenie wyższe magisterskie, licencjackie i inżynierskie w sumie osiągnęło 28%, czyli
wynik podważa istniejące stereotypy. Bowiem Osoby Niepełnosprawne postrzegane są w społeczeństwie, jako słabo wykształcone, mało inteligentne czy wręcz mówiąc kolokwialnie
po prostu głupie.
Ankietowani pracodawcy reprezentowali przedsiębiorstwa o zróżnicowanych formach organizacyjno- prawnych.
Wykres 10. Forma organizacyjno – prawna ankietowanych przedsiębiorstw.
Źródło: opracowanie własne
Jak wskazuje wykres 10., około - 50% ankietowanych przedsiębiorców prowadziło działalność gospodarczą, jako osoba fizyczna, 5 % stanowiły spółki prawa cywilnego, 17% reprezentowały spółki prawa handlowego, dalej 5% przedsiębiorstwa państwowe, 14% spółdzielnie, 10% jednostki i zakłady budżetowe, innych form organizacyjno – prawnych nie wskazano.
Największa ilość pracodawców prowadziła działalność gospodarczą, jako osoba fizyczna. Jest to dość częsta forma organizacyjna stosowana przez przedsiębiorców w rejonie łódzkim. Rozkład zatrudnienia w ankietowanych firmach był zróżnicowany, choć otrzymane wartości były zbliżone.
Wykres 11. Poziom zatrudnienia ogółem w ankietowanych firmach.
Źródło: opracowanie własne
Zatrudnienie pracowników ogółem w ankietowanych firmach zobrazowane na
wykresie 11., uwidacznia, iż ponad połowa respondentów biorących udział w ankiecie, to firmy
małe a niespełna 1/5 stanowiły firmy zatrudniające ponad 50. pracowników.
25% 26%
31%
18%
Liczba zatrudnianych osób w przedsiębiorstwie
1 - 5 osób 6-10 osób 11-50 osób > 50 osób
Jeśli chodzi o kwestionariusz ankiety dla Osób Niepełnosprawnych, niniejszego opracowania, badaniu zostały poddane jedynie osoby z niepełnosprawnością prawną.348 Respondenci w ankiecie wskazywali na instytucje, które wydały im stopnie niepełnosprawności.
Wykres 12. Instytucje wydające stopnie niepełnosprawności ankietowanym Osób Niepełnosprawnych.
Źródło: opracowanie własne
Wyniki były następujące (wykres 12.):
Najwięcej, bo aż prawie połowę ankietowanych stanowiły osoby pobierające rentę z ZUS; niespełna 1/5 - to Osoby Niepełnosprawne legitymujące się stopniem
niepełnosprawności zarówno z ZUS jak i z Orzecznictwo ds. Orzekania o Niepełnosprawności; Nieco ponad 1/5 respondentów - to osoby, posiadające orzeczenie dotyczące symbolu przyczyny niepełnosprawności – do celów poza rentowych, wystawione przez Orzecznictwo ds. Orzekania o Niepełnosprawności . Rolnicy mieli dokumenty niepełnosprawności wystawiane przez KRUS –w prezentowanych badaniacj, jedynie co dziesiąty ankietowany legitymował się takim orzeczeniem. 5% ankietowanych miało orzeczenia o niepełnosprawności wystawione zarówno przez KRUS jak i Orzecznictwo ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
348 Wyjaśnienie pojęcia Osoby Niepełnosprawnej prawnie, s. 146 ZUS 45% Orzecznictwo ds. pozarentowych 21% ZUS i Orzecznictwo ds. pozarentowych 19% KRUS 10% Orzecznictwo ds. KRUS + pozarentowych 5%