Inwalidztwo w oczach niepełnosprawnych

Z punktu widzenia Osób Niepełnosprawnych istotne jest odpowiednie podejście do własnego inwalidztwa, ponieważ ważne jest zaakceptowanie istniejącej sytuacji, które to stanowi podstawę do podjęcia prób rehabilitacji społecznej. Jednostki będące niepełnosprawne od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa łatwiej akceptują swoja niepełnosprawność niż ludzie, których niepełnosprawność była wynikiem zdarzenia losowego lub choroby w późniejszym okresie ich życia. Reagują oni rozmaicie na „nowy” etap swojego życia. Być może

200 Zob. Artykuł: Niepełnosprawność. Rodzaje niepełnosprawności., http://centrumir.republika.pl/niepelnosprawnosc1.html, 02.02.2010 r., Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003, w sprawie orzekania

o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, (Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328),

okoliczności powstania tejże niepełnosprawności a być może również świadomość niemożności powrotu do pewnej sprawności powoduje frustrację u wielu z nich.

W literaturze przedmiotu można odnaleźć stwierdzenie mówiące o tym, iż proces

przystosowywania się jednostki do nagłego kalectwa ma przebieg bardzo dramatyczny. Przeważnie pierwszą reakcją poszkodowanego jest szok i depresja. Inwalida nie może uwierzyć w swoje inwalidztwo, nie może pogodzić się z tym, że fizycznie jest inny, pozbawiony czegoś, czego ważność odczuwa teraz ze zwiększoną siłą. 201

W oczach niepełnosprawnych zdecydowanie zmienia się percypowanie „nowej rzeczywistości”, otaczający świat nie jest już tak przyjazny jak wydało się to wcześniej, ludzie są mniej życzliwi, nawarstwiają się problemy przy wykonywaniu podstawowych, czynności dnia codziennego, trudności w załatwieniu najbardziej podstawowych procedur urzędowych,

problemy z przemieszczaniem się. Wszystko to utrudnia funkcjonowanie inwalidów w „zdrowym” środowisku zabierając im ostatki wiary w siebie i w innego człowieka.

Potrzebują oni wiele zaparcia, aby zacząć ponownie produktywnie działać, odnaleźć „swoje” miejsce w nowym życiu, wskazać na swoją wartość istotną dla innych ludzi, będąc „chorą” jednostką w „zdrowym” otoczeniu.

Każda reakcja Osoby Niepełnosprawnej wydaje się być jednym z kolejnych etapów realistycznego spojrzenia na to, co stanęło na drodze, do tej pory zdrowego człowieka, z jego kalectwem. Każdy człowiek jest inny i każdy inaczej radzi sobie w określonych warunkach. Jedni niepełnosprawni „wychodzą na prostą” i starają się dostosować do zmieniającej sytuacji

w życiu, inni zaś pogrążeni w swoim nieszczęściu siedzą w zamknięciu, bojąc się kontaktu i reakcji ze strony otaczającego ich środowiska. Można jednak próbować zbudować swego

rodzaju hierarchię odczuć tych osób, począwszy od wypadku/choroby, poprzez kolejne fazy aż do stanu końcowego (patrz tabl. 11.).

M. Sokołowska i A. Ostrowska wskazują na poczynania jednostek dotkniętych, nagłym brakiem sprawności, które łączą w całość ogół przeżyć i samoakceptacją nowego siebie.

Reakcje na kalectwo postępujące stopniowo nie wiążą się z nagłym przeżyciem, szokiem jednostki nim dotkniętej. Są one powolnym obserwowaniem i rozpamiętywaniem stale postępującej, własnej nieudolności, niemożności wykonywania coraz prostszych czynności oraz większego uzależnienia od otoczenia. Początkowo ograniczenie własnej sprawności może się wiązać z uczuciem gniewu i buntu, które przeradzają się w obawę i niepewność, wzrastającą

201 M. Sokołowska, A. Ostrowska: Socjologia kalectwa i rehabilitacji: wybrane problemy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1976, s. 59

nieporadność i frustrację. Powoli poszkodowani przygotowują się do skutków swojego inwalidztwa. 202

W każdej z faz pojawiać się będą pozytywne i negatywne postawy znacząco różnicujące stan psychiczny Osoby Niepełnosprawnej.

Tablica 11. Hierarchia zachowań Osób Niepełnosprawnych z punktu widzenia ich samych

Źródło: opracowanie własne

Tablica 11 stanowi jednakże znaczne uogólnienie i uproszczenie problemu, zbudowana

została z mojego punktu widzenia, jako osoby również niepełnosprawnej.

Pierwszym etapem jest nagłe zdarzenie powodujące zmianę stanu zdrowia do tej pory pełni sprawnego człowieka. Składowymi tego problemu będą niespodziewany wypadek jak również nagła (bądź długotrwała) choroba, oba przypadki powodujące olbrzymie spustoszenie w organizmie dotkniętej nimi osoby.

202 M. Sokołowska, A. Ostrowska: Socjologia…, op. cit. s. 60

NAGŁE ZDARZENIE (ZMIANA STANU ZDROWIA) wypadek nagła choroba (lub długotrwała choroba) OKRES POCZĄTKOWY frustracja przygnębienie, smutek, żal złość poczucie porażki życiowej rozpacz myśli samobójcze (w wielu przypadkach) odizolowanie sie od najblizszych i od świata zewnętrznego szukanie winnych zaistniałej sytuacji (obwinianie siebie i innych) trudności z przystosowaniem się do bólu fizycznego POSZUKIWANIA WŁASNEGO "JA" poznawanie swojej sytuacji zdrowotnej sukcesywne godzenie się z zaistniałym stanem próby przystosowania się do otoczenia ciągłe zniechęcenie do życia brak inicjatyw adaptacyjnych do nowych okoliczności KONCENTRACJA SKIEROWANA NA POWRÓT DO "NORMALNOŚCI" poznawanie "nowego życia" i próby odnalezienia się w nim systematyczna rehabilitacja psychologiczna i fizyczna poszukiwanie nowych zainteresowań odnajdywanie w sobie pokładów i zdolności dotąd niepostrzeganych brak koncepcji na rozpoczęcie nowego życia awersja do proponowanych prób leczenia i rehabilitacji NARODZINY "NOWEGO" ŻYCIA stopniowe odzyskiwanie kontaktu z rodziną i otoczeniem chęć powrotu do pracy (pozytywne zmiany w życiu

zawodowym )

optymistyczne podejście, cieszenie się każdą chwilą

z szansy "nowego życia"

permanentny niedosyt w otwartości na kontakty

z rodziną i otoczeniem, nieufność brak widoków na przyszlość

niechęć do podjęcia zatrudnienia

pesymistyczne podejście do życia

Etap drugi zwany tutaj okresem początkowym zawiera w sobie fazy odnoszące się do wszystkich niepełnosprawnych, których inwalidztwo było wynikiem wypadku, zdarzenia lub nagłej, choroby. Są to fazy dotyczące najczęściej odczuć związanych z psychiką człowieka, ale również z bólem fizycznym, który zwielokrotnia odczucia negatywne u Osoby Niepełnosprawnej.

Etap trzeci to poszukiwanie własnego ja; jest etapem, który można podzielić jak gdyby na dwie części. O ile pierwsza część będzie skierowana ku niepełnosprawnym patrzącym optymistycznie na świat i na ludzi o tyle druga to spojrzenie niepełnosprawnych pejoratywnie postrzegających otaczającą ich rzeczywistość.

Kolejnym czwartym etapem jest koncentracja skierowana na powrót do zdrowia, która również ma podejście dwojakie. Nastawienie pozytywne dla ludzi walczących o powrót do zdrowia i stawiających sobie coraz wyższe poprzeczki w jego zdobywaniu jak również negatywne dla osób o słabszej psychice, którzy pogodzili się ze swoją sytuacją zdrowotną i nie okazują chęci dalszej walki o własne zdrowie.

Ostatni piąty etap rozważań zawartych w tabl. 11. to narodziny „nowego” życia; czy to

będzie pozytywne przeżycie dla Osoby Niepełnosprawnej zależy jedynie od niej samej. Tu również wyraźne będzie wskazane zróżnicowanie między dwoma punktami odniesienia:

optymistycznym i pesymistycznym (czasami wręcz fatalistycznym). Kiedy niepełnosprawny wie jak pokonać negatywne nastawienie, dla niego to już połowa sukcesu. Wiara we własne

siły, pomoc bliskich i ich wsparcie, akceptacja otoczenia to czynniki bardzo motywujące i budujące pewność siebie osób chorych.

Kluczowe jest, to, aby osoba obarczona niepełnosprawnością lub chorobą przewlekłą

 zmierzała ku umocnieniu własnej odrębności ze wskazaniem na jej tożsamość i indywidualność

 próbowała integrować się z otoczeniem

 posiadała potencjał intelektualny, społeczny, adaptacyjny umożliwiający jej funkcjonowanie wśród innych ludzi

 minimalizowała negatywne odczucia związane ze swoją tzw. innością

Innymi słowy można to ująć jako przedstawienie pewnego rodzaju form normalizacji życia Osób Niepełnosprawnych, które będą obejmować: promowanie zespołu wartości, na

których oparte jest przekonanie, że tylko formowanie, organizowanie materialnej i społeczno-kulturowej oraz instytucjonalnej struktury cywilizowanego społeczeństwa umożliwić może

ludziom z ograniczoną sprawnością nieskrępowane i zharmonizowane zestrojenie się w rolach społecznych. 203