Znaczenie, pomiar, rozwój, i wykorzystanie kapitału intelektualnego

Kapitał intelektualny ma istotne znaczenie dla istnienia, prosperowania i osiągania założonych celów przedsiębiorstwa. Stanowi on bogactwo, po które należy jedynie „wyciągnąć rękę” by po odpowiednim przeanalizowaniu możliwości przedsiębiorstwa ustalić odpowiednią strategię działania.

W.R. Bukowitz i R. L. Williams wskazują na to, iż kapitał intelektualny w odróżnieniu

od innych zasobów jest formą niematerialnego majątku, który dzięki przepływom wiedzy posiada potencjał do kreowania większego bogactwa.76

Struktura kapitału intelektualnego określa trendy rozwojowe przedsiębiorstwa, proces wykreowania kapitału intelektualnego, jako wartości dodanej jak również ustala sposoby strategicznego zarządzania firmą.

Rozwój kapitału intelektualnego organizacji może być wspierany poprzez szereg czynników, do których należą m.in.:77

 nakłady na rozwój czynnika ludzkiego (profilowanie jakości kapitału pracowniczego w organizacji);

 nakłady związane z rozwojem technologii telekomunikacyjnych i informatycznych (kapitał infrastrukturalny);

 odpowiednie zabezpieczenie praw związanych z własnością intelektualną;  budowa i rozwój kapitału relacyjnego;

 inwestycje związane z sferą B + R, intensywny rozwój innowacyjności przedsiębiorstwa. Pojęcie kapitału intelektualnego było używane zamiennie z terminem aktywa niematerialne, co zostało zaznaczone powyżej. Jeśli jednak dochodzimy do punktu, w którym jest mowa o pomiarze tegoż zasobu należy zwrócić, uwagę na to, iż w rachunkowości finansowej nie są to pojęcia tożsame.

76 Zob. W.R. Bukowitz, R.L. Williams: Knowledge Management Fieldbook, Financial Time, Prentice Hall, London 2000, s. 223, za: J.O. Paliszkiewicz: Rozwój organizacji poprzez zarządzanie kapitałem intelektualnym, Wydawnictwo Profesjonalne

ALPHA pro, Ostrołęka 2005 , s. 8 - 9

77 Zob. T. Bal – Woźniak: Kapitał intelektualny i kierunki wspomagania jego rozwoju, [w:] Intellect 2005: Kapitał

intelektualny, jako szansa na poprawę jakości zarządzania w warunkach globalizacji, pod red. E. Skrzypek, Materiały

Mierzenie kapitału intelektualnego może stanowić dużą trudność; w tym miejscu wskazanym by było przytoczenie słów A. Einsteina: nie wszystko, co się da policzyć,

rzeczywiście się liczy. Nie wszystko, co się liczy, można policzyć.78

Stosując zróżnicowane narzędzia, nadal nie będzie pewności, że badanie w pełni spełni oczekiwania a wiarygodność wykonanego pomiaru będzie adekwatna do stanu faktycznego. Kolejnym zagadnieniem jest to, w jakiej części rachunkowości powinno się umieścić kategorię

kapitału intelektualnego, aby spełniało kryterium rozrachunkowe zgodne z ustawą o rachunkowości.

L. Edvinsson wskazał na cztery etapy rozwoju intelektualnego:

1. wizualizację – kapitał intelektualny występuje, jako ilustracja ciągu pragmatycznych

związków. Kluczowymi zaletami stanowiącymi o randze tejże wizualizacji są dwa aspekty analiza matematyczna jak i metaforyczne przedstawienie drzewa, z którym kapitał intelektualny jest identyfikowany. Po zastosowaniu tejże koncepcji powinien wykształcić

się bodziec motywacyjny wpływający na kreatywność kadry menedżerskiej, jak i pracowników;

2. wzmacnianie kapitału ludzkiego (to jest zarządzanie wiedzą) – w tej fazie następuje

skupienie całej energii przedsiębiorstwa i skierowane jej na odnalezienie nowych

generatorów wiedzy, a także poszukiwanie uzdolnionych, kreatywnych pracowników o innowacyjnym podejściu do tworzenia wiedzy a także jej wymiany;

3. transformacja kapitału ludzkiego w kapitał strukturalny – następuje etap systematyzacji

wiedzy tak, aby późniejsze jej zastosowanie miało większe spektrum odbioru ze strony pracowników, poprzez co możliwość zachowania tejże wiedzy w przedsiębiorstwie. Kodyfikacja umożliwi przeistoczenie wiedzy w informację w postaci konkretnego zapisu, który stanie się własnością firmy, dostępną dla zainteresowanych pracowników;

4. wzmacnianie kapitału strukturalnego – następuje za pośrednictwem odpowiednich

inwestycji poczynionych w kierunku rozwoju kapitału strukturalnego przedsiębiorstwa.79 IC staje się stymulatorem do osiągania coraz to większych zysków w gospodarce, dzięki temu, iż zawiera on w sobie pokłady wiedzy, umiejętności, kreatywności, które przy zastosowaniu odpowiednich metod, umożliwią pełniejsze jego wykorzystanie. Wykorzystując

78 A. Herman: Kapitał intelektualny i jego liczenie, Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie, Nr 3(8), lipiec-wrzesień 2008, s. 38

79 Zob. L. Edvinsson: Developing Intellectual Capital at Skandia, Long Range Planning, 30(3), 1997, za: A. Jarugowa, J. Fijałkowska: Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym. Koncepcje i praktyka, Wydawnictwo ODiDK, Gdańsk

potencjał pracowniczy przedsiębiorstwo zbuduje dźwignię do wykorzystywania tegoż kapitału na poczet zdobycia i utrzymania dominacji nad konkurencją. Dzięki rozwojowi kapitału intelektualnego i nauk z nim związanych, można zauważyć, że motorem napędowym do wzrostu wartości firm nie są jak dawniej jedynie aktywa materialne, ale przede wszystkim aktywa niefinansowe.

Nieodzownym staje się scharakteryzowanie narzędzi pomiarowych jak również stworzenie zbioru terminologii, który umożliwi uzyskanie rezultatów pomiarowych.

Wyceniając kapitał intelektualny należy operować opierając się przynajmniej na trzech aspektach:⁸⁰

 dotyczącego wartości rynkowej,

 wymiaru strat ( dotyczy to m.in. utraty, przejęcia, defraudacje),

 ujęcia zawierające oddziaływanie mające na celu aprecjację dochodów i spadek kosztów.

Praktyka ukazuje jednak, iż wskazane jest, aby organizacja skutecznie szacowała kapitał, musi zastosować odpowiedni pakiet wskaźników, które będą stanowić zbiór miar związanych z zasobami, wynikami i aktywnością.

Obecnie, aby otrzymać wartość finansową przedsiębiorstwa należy dodać wszystkie

elementy kapitału intelektualnego wyrażone poprzez system monetarny.81 Jako jeden z mierników kapitału intelektualnego można przedstawić model stworzony przez szwedzką

firmę Skandia, nazwany Skandia IC Navigator, został zaprojektowany by dostarczyć ukazany w równowadze obraz kapitału finansowego i kapitału intelektualnego. W zamierzeniu powyższy projekt , miał dokonywać pomiaru kapitału intelektualnego.

Nacisk na wyniki finansowe, kapitał, przepływy pieniężne jest uzupełniony opisem kapitału intelektualnego i jego rozwoju.

80 Zob. M. Bratnicki: Pomiar kapitału intelektualnego, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa, Nr 11/2000, s. 12

81 Zob. A. Fazlagić, W. Kurowski: Kapitał intelektualny – przyszłość zarządzania przedsiębiorstwem, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Nr 12 rok 1999, s. 134 - 135

Rysunek 9. Model Skandia IC Navigator – system pomiaru wartości kapitału intelektualnego.

Żródło: Visualizing Intellectual …, op. cit., 25.02.2009 r., s. 7

Kategorie, które przewidują, że zarówno poziom jak i zmiana są uwydatnione w nawigatorze Skandia (rys. 9.) są zgrupowane i sprowadzone do pięciu ważnych obszarów

nacisku: finanse, klienci, procesy, ludzie i rozwój.

Model rozszerzył utrzymywany w równowadze typ księgowy, dzięki, czemu nastąpiła możliwość uzyskiwania informacji o rezultatach w bardziej systematycznym opisie przedsiębiorstwa. Dzięki niemu uzyskano zdolność i potencjał do przekształcania kapitału intelektualnego w kapitał finansowy.

Reasumując istotę kapitału intelektualnego należy wskazać, iż stanowi on podstawę intelektualną, sformalizowaną i ujętą z zamierzeniem stworzenia majątku o zwiększonej wartości.

Kapitał intelektualny w przeciwieństwie do kapitału finansowego czy rzeczowego nie jest ujmowany w sprawozdaniach finansowo-księgowych, ponieważ jest on bezpośrednio związany z intelektem pracowników, z ich otoczeniem oraz systemem, w jakim funkcjonują.

Kapitał intelektualny jest coraz bardziej w cenie, stając się dzięki temu coraz bardziej pożądanym zasobem w rozwoju organizacji.

K apit ał In tele ktu aln y T E RA Ź NI E JS Z OŚ Ć P RZ YSZ Ł O ŚĆ LUDZIE KLIENCI PROCESY ROZWÓJ FINANSE P RZ E SZ Ł O ŚĆ

W niniejszej rozprawie kładziony jest nacisk na wykorzystanie kapitału intelektualnego

zwłaszcza w obszarach gdzie znajdują się jego olbrzymie pokłady a jest mało postrzegany – w zasobach intelektualnych Osób Niepełnosprawnych. Jednakże, aby rozpocząć jakiekolwiek

domniemywania na temat tego, czy takie niewykorzystane rezerwy u niepełnosprawnych w ogóle istnieją, czy są dostrzegane i wykorzystywane należy najpierw zapoznać się

definicjami niepełnosprawności, uwarunkowaniami, w jakich żyją Osoby Niepełnosprawne, z prawodawstwem dotyczącym niepełnosprawnych, co będzie przedstawione w rozdziale II.

niniejszej rozprawy