6. PODSUMOWANIE
6.2. K IERUNKI DALSZYCH BADAŃ
W procesie doskonalenia opracowanej metody analizy strategicznej działań na rzecz ochrony środowiska w przedsiębiorstwach przemysłu chemicznego proponuje się:
− uszczegółowienie funkcji przejścia dla skal semantycznych przypisanych poszczególnym czynnikom, celem nadania im jak najbardziej rzeczywistego przebiegu,
− zaimplementowanie do modelu dynamiki zmian poszczególnych czynników wraz z określeniem ich kierunków zmian, co nada metodzie bardziej strategiczny charakter oraz pozwoli uwzględnić w analizie turbulentny charakter otoczenia,
− określić relacje pomiędzy poszczególnymi czynnikami cząstkowymi oraz zaimplementować je do modelu - takie działanie mogłoby umożliwić implementację sprzężenia zwrotnego z jednoczesnym uwzględnieniem dynamiki i kierunków zmian, poprzez zbudowanie warunków np. takich, że: czynnik
„a” o danej wartości jest przypisany do strategii „A” pod warunkiem, że pod wpływem zmiany czynnika „b” jego wartość zmieniłaby się na inną wymaganą, w przeciwnym razie czynnik musiałby być przypisany do innej strategii.
Dodatkowo należałoby przeanalizować:
− czy uwzględnienie dynamiki zmian oraz relacji pomiędzy czynnikami będzie prowadziło do wskazania innych strategii,
− czy i jak zmienią się działania w obrębie danych strategii po uwzględnieniu dynamiki zmian oraz relacji między czynnikami,
− w jaki sposób najlepiej byłoby wykonać pętlę sprzężenia zwrotnego, sumowania sygnałów oraz wagowania czynników, aby system uzyskał elementy sztucznej inteligencji,
− czy można zbudować bazę wiedzy dotyczącą możliwych do podejmowania działań proekologicznych, które system będzie samy wybierał i sugerował użytkownikowi adekwatnie do wyliczonej strategii,
− czy, a jeśli tak to jak, zmieniłby się zakres analizowanych czynników oraz ich skale semantyczne przypisane do poszczególnych strategii, gdyby chciało się przenieść opracowaną metodę analizy działań strategicznych ekologizacji na grunt innego przemysłu.
Spis rysunków
S
PIS RYSUNKÓWRysunek 1. Algorytm postępowania przy opracowywaniu metody analizy strategicznej działań na rzecz ochrony środowiska ... 6 Rysunek 2. Proces tworzenia strategii zamierzonej ... 11 Rysunek 3. Proces tworzenia strategii wyłaniającej się ... 11 Rysunek 4. Projektowanie strategii ochrony środowiska ... 27 Rysunek 5. Proekologiczne strategie przedsiębiorstw ... 31 Rysunek 6. Ogólny schemat powiązań surowcowo-produktowych WSCh ... 36 Rysunek 7. Ogólne grupy czynników określające typ i zakres strategii ekologizacji przedsiębiorstwa ... 48 Rysunek 8. Dynamiczna analiza strategiczna. ... 49 Rysunek 9. Wariant A - dynamika zmian niezmiennego czynnika wewnętrznego w korelacji z jednym
czynnikiem zewnętrznym zmiennym ... 51 Rysunek 10. Wariant B - dynamika zmian zmiennego czynnika wewnętrznego w korelacji z dwoma
czynnikami zewnętrznymi - niezmiennym i zmiennym ... 51 Rysunek 11. Wariant C - dynamika zmian dwóch czynników wewnętrznych niezmiennych w korelacji z
zewnętrznym czynnikiem zmiennym i niezmiennym ... 52 Rysunek 12. Nadrzędny katalog czynników ... 56 Rysunek 13. Podrzędny katalog czynników wewnętrznych ... 57 Rysunek 14. Podrzędny katalog czynników mikroekonomicznych ... 58 Rysunek 15. Podrzędny katalog czynników makroekonomicznych ... 59 Rysunek 16. Podział czynników biorących udział w analizie działań na rzecz ochrony środowiska ... 67 Rysunek 17. Funkcje przejścia na bazie funkcji odcinkowo liniowych ... 81 Rysunek 18. Funkcje przejścia na bazie funkcji rozkładu Gaussa ... 81 Rysunek 19. Funkcje przejścia na bazie funkcji sinusoidalnych ...………....82 Rysunek 20. Funkcje przejścia na bazie funkcji wielomianowych. ... 82 Rysunek 21. Układy Funkcji Głównych ... 84 Rysunek 22. Funkcje Dodatkowe na 4-ro stopniowym układzie Funkcji Głównych... 85 Rysunek 23. Domyślne implementacje opeartora 1) AND i 2) OR ... 90 Rysunek 24. Implementacja operatora AvgOR ... 90 Rysunek 25. Metody defuzzyfikacji ... 96 Rysunek 26. Odpowiedź modelu dla wektora wzorcowego A Strategii Ofensywnej. ... 97 Rysunek 27. Odpowiedź modelu dla wektora wzorcowego A Strategii Pasywnej Kondycji. ... 98 Rysunek 28. Odpowiedź modelu dla wektora wzorcowego A Strategii Pasywnej Działania. ... 99 Rysunek 29. Odpowiedź modelu dla wektora wzorcowego A Strategii Innowacyjnej. ... 100 Rysunek 30. Odpowiedź modelu dla wektora wzorcowego A Strategii Defensywnej. ... 101 Rysunek 31. Macierz odpowiedzi na jednorodny wektor wejściowy o wartościach od 0 do 10. ... 102 Rysunek 32. Odpowiedź modelu na wektor A z ankiety implementacyjnej. ... 105
S
PIS TABELTabela 1. Typy przedsiębiorstw ze względu na cele i politykę ochrony środowiska ... 24 Tabela 2. Responsable & Care – nowa etyka. ... 44 Tabela 3. Macierz wyboru strategii działań na rzecz ochrony środowiska ... 53 Tabela 4. Lista ekspertów biorących udział w metodzie delfickiej ... 62 Tabela 5. Zestawienie czynników o co najmniej 50% wskazaniu respondentów, przechodzących do modelu
... 65 Tabela 6. Podział czynników cząstkowych wykorzystywanych w modelu ... 68 Tabela 7. Macierz oddziaływania czynników na strategie ekologizacji przedsiębiorstwa... 69 Tabela 8. Skale i wartości semantyczne czynników sprzyjające realizacji poszczególnych strategii
ekologizacji ... 80 Tabela 9. Zestawienie funkcji przejścia ... 85 Tabela 10. Zestawienie funkcji przejścia z podstawieniem Funkcji Pustej ... 86 Tabela 11. Wartości czynników sprzyjających realizacji strategii z uwzględnieniem nazwy i pozycji funkcji
przejścia ... 89 Tabela 12. Wzorzec reguł wnioskowania w układzie macierzowym ... 91 Tabela 13. Wektor wzorcowy A dla Strategii Ofensywnej. ... 97 Tabela 14. Wektor wzorcowy A dla Strategii Pasywnej Kondycji. ... 98 Tabela 15. Wektor wzorcowy A dla Strategii Pasywnej Działania. ... 99 Tabela 16. Wektor wzorcowy A dla Strategii Innowacyjnej. ... 100 Tabela 17. Wektor wzorcowy A dla Strategii Defensywnej. ... 101 Tabela 18. Wskazanie strategii ekologizacji ... 104 Tabela 19. Zestawienie odchyleń wartości ankietowych wektora A od wektora wzorcowego dla strategii
innowacyjnej. ... 106
Spis wykresów
S
PIS WYKRESÓWWykres 1. Rozkład wskazań respondentów ... 63 Wykres 2. Procentowy udział czynników z poszczególnych grup dla co najmniej 50% wskazań
respondentów ... 64 Wykres 3. Procentowy udział czynników z poszczególnych grup dla mniej niż 50% wskazań respondentów
... 65
Z AŁĄCZNIK NR 1.
Kwestionariusz ankietowy dla grona ekspertów „Identyfikacja 50-ciu najważniejszych czynników do analizy strategicznej działań na rzecz ochrony środowiska”
Załączniki
Załączniki
Z AŁĄCZNIK NR 2.
Instrukcja obsługi kwestionariusza ankietowego dla grona ekspertów „Identyfikacja 50-ciu najważniejszych czynników do analizy strategicznej działań na rzecz ochrony środowiska”
I. ODBIÓR PLIKU
1. Proszę zapisać przesłany plik (StrEko_50cz) z ankietą na komputerze.
2. Proszę otworzyć plik StrEko_50cz.
II. PRACA NA OTWARYM PLIKU
1. Pod paskiem narzędzi wyświetli się: "Ostrzeżenie o zabezpieczeniach".
1a. Proszę wybrać przycisk "Opcje", a następnie "Włącz tę zawartość" i "OK".
III. PPRACA NA ARKUSZU "DANE RESPONDENTA"
1. W arkuszu "Dane respondenta" proszę wypełnić tabelę swoimi danymi kontaktowymi.
2. Proszę przejść do arkusza "Lista wyboru czynników".
IV. PRACA NA ARKUSZU "LISTA WYBORU CZYNNIKÓW"
1. Proszę wybrać 50-ąt czynników odhaczając odpowiednie checkbox'y.
1a. Możliwe stany licznika czynników (komórka D9):
• pomarańczowy => wybrano za mało czynników => proszę wybierać dalej;
• zielony => wybrano żądaną liczbę 50-ciu czynników => proszę przejść do pkt. 2 i 3;
• czerwony => wybrano za dużo czynników => proszę zredukować liczbę wybranych czynników.
2. Jeżeli uważa Pan/Pani, że jakiś czynnik przez autora ankiety nie został wzięty pod uwagę to w polu A185: "INNE (napisz jakie)" proszę dopisać te czynniki.
3. Jeżeli ma Pan/Pani jakieś uwagi dotyczące celu ankiety, czynników, ich opisów, bądź inne, to proszę dopisać je w polu A186 "UWAGI".
V. ZAKOŃCZENIE PRACY Z ANKIETĄ 1. Proszę zapisać wypełnioną ankietę.
2. Proszę przesłać wypełnioną ankietę na zwrotny adres e-mail (agatalu@wp.pl)
ARKUSZE POMOCNICZE:
1. "OPIS CZYNNIKÓW" - zawarto tu pomocnicze opisy czynników z arkusza "LISTA WYBORU CZYNNIKÓW" wraz z kryteriami sprzyjającymi strategii ekologizacji dla każdego czynnika.
2. "DEFINICJE" - zawiera wyjaśnienie pojęć użytych w ankiecie.
Załączniki
Z
AŁĄCZNIK NR3.
Zbiorcze zestawienie odpowiedzi grona ekspertów dla kwestionariusza ankietowego „Identyfikacja 50-ciu najważniejszych czynników do analizy strategicznej działań na rzecz ochrony środowiska”
Suma wskazań 50 50 50 50 50 50 50 50
Lp. GRUPA SKRÓT AŁ PŁ LP MR MK KK BS WB Σ 8 7 6 5 4 3 2 1 0 48
Załączniki
Część 3. Czynniki zewnętrzne makroekonomiczne
Lp. GRUPA SKRÓT AŁ PŁ LP MR MK KK BS WB Σ 8 7 6 5 4 3 2 1 0 48
149
Społeczno-kulturowe
SPK.06.PozWyk 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
150 SPK.07.DstKad 0 0 0 0 1 0 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0
0
151 SPK.08.PozDoc 0 0 0 0 0 1 0 1 2
0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
152 SPK.09.MobSpł 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
153
Technologia
THL.01.PozThl 0 0 0 0 1 1 1 0 3
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
154 THL.02.InnNow 0 0 0 1 1 0 1 0 3 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
155 THL.03.NakBiR 0 0 0 1 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
156 THL.04.StpInf 0 0 0 0 1 0 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
157 THL.05.CzsThl 1 1 1 0 1 1 1 1 7 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
158 THL.06.TmpZmi 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
159 THL.07.WieThl 0 0 0 0 1 1 1 0 3
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
160 THL.08.StpUpo 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
161 THL.09.StpStn 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
162 THL.10.PstThl 1 1 0 0 1 1 0 0 4
0 0 0 0 1 0 0 0 0 1
163
Polityczno-prawne
POP.01.PrwPrc 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
164 POP.02.PomFin 0 0 1 0 1 0 0 0 2
0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
165 POP.03.DłgOkrDost 0 0 0 0 1 1 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
166 POP.04.EfeInsEko 0 1 0 0 0 0 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
167 POP.05.OhrKns 0 0 0 0 0 1 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
168 POP.06.UstAnm 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
169 POP.07.RegHan 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
170 POP.08.KszPrw 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
171 POP.09.ZmnPrw 1 0 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
172 POP.10.StbPrw 1 0 1 0 1 0 1 1 5
0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
173
POP.11.PrzeProDziGo
s 0 0 0 0 0 1 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
174 POP.12.StbPolPań 1 0 0 0 0 0 0 0 1
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
175 POP.13.DtsDUE 0 0 0 0 1 0 1 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
176 POP.14.SktInsPrwOsr 1 1 0 0 1 0 1 0 4
0 0 0 0 1 0 0 0 0 1
Załączniki
Z
AŁĄCZNIK NR4.
Ankieta implementacyjna
Załączniki
L
ITERATURAAdamczyk J., Koncepcje zrównoważonego rozwoju w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2001.
Adamczyk W., Ekologia wyrobów, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, [http://odpady.org.pl/articles.php?id=191], [Data wejścia: 03.07.2011].
Afonina A., Chalupský V., Investigation of strategic management tools and techniques, ACTA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE ET SILVICULTURAE MENDELIANAE BRUNENSIS, Vol. 91(4), 2013 s. 833 – 840.
Allen M. S., Zarządzanie firma portfelową, wybór strategii, pomiar wartości, ocena ryzyka, Oficyna ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.
Analiza strategiczna. Wybrane metody, pod red. U. Gołaszewskiej-Kaczan, Wydawnictwo Uniwesytetu w Białymstoku, Białystok 2000.
Andrews K., The Concept of Corporate Strategy, Dow Jones-Irvin, Homewood 1971.
APELL. Świadomość zagrożeń i możliwości przygotowania się na wypadek występowania awarii na szczeblu lokalnym. Procedura reagowania na awarie technologiczne, Biura Przemysłu i Środowiska (IEO), Program Środowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP)
[http://www.mos.gov.pl/2materialy_informacyjne/raporty_opracowania/apell/tekst-8-L.htm], [Data wejścia 24.06.2007].
Asif M., Searcy C., Towards a standardised management system for corporate sustainable development, The TQM Journal, Vol. 26, No. 5, 2014, s. 411 – 430.
Azzona G., Beretele U., Noci G., At last we are creating environmental strategies which work. Long Range Planning, 30(3), 1997.
Barde J. P., Polityka ochrony środowiska i jej instrumenty, w: H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor, Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, red. naukowa wydania polskiego: T. Żylicz, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1996.
Bauman R., Wielicki W., metoda SWOT jako narzędzie analizy strategicznej przedsiębiorstw agrobiznesu, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2004.
Belca A., Czaja S., Rola informacji ekologicznej w systemie zarządzania środowiskiem, Rozprawy Naukowe Nr 106: Zarządzanie środowiskiem – teraźniejszość i przyszłość, pr. zb. pod red. B. Poskrobki,
Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2003.
Bennett M., James P., Sustanable Measures: evaluating and reporting of environmental and social performance. Greenleaf Publishing Limited, Sheffield 1999
Berliński L., Planowanie strategiczne w ciepłownictwie, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa 4/2003, Wydawnictwo „ORGMASZ”, Warszawa 2003.
Bernaciak A, Przedsiębiorstwo wobec wymagań ochrony środowiska, PTOP „Salamandra”, Poznań 2000.
Bernaciak A., Gaczek W. M., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2001.
Bernaciak A., Ochrona środowiska w praktyce. Aspekty ekonomiczno-prawne. Sorus&Ekoprofil, Poznań 2004.
Bernaciak A., Podstawy prawne ochrony środowiska w Polsce, Sorus SC, Poznań 2002.
Bezpieczeństwo Chemiczne, [http://www.wsse.gda.pl/index.php?id=444], [Data wejścia: 07.07.2013].
Białko M., Podstawowe właściwości sieci neuronowych i hybrydowych systemów ekspertowych, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2000.
Biddle D., Recycling for profit: The New Green Business Frontier, Harvard Business Review, 1993.
Literatura
Bieniok H., Marek J., Kompleksowa metoda diagnozowania systemu zarządzania przedsiębiorstwem, Akademia Ekonomiczna, Katowice 1999.
Bieniok H., Metody sprawnego zarządzania. Planowanie, motywowanie, organizowanie, kontrola, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2004.
Binkowski S., Binkowska I., Technologie "zero emisji" w przemyśle rafineryjnym, w Technologie 'zero emisji', red, naukowy Jan Jabłoński, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, 2011
Błędzki A.K., praca zbiorowa: Recykling materiałów polimerowych, WNT, Warszawa 1997.
Bogdanienko J., W poszukiwaniu przyszłości. Zarządzanie strategiczne firmą, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok 2002.
Borys G., Koncepcje i instrumenty zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, Ekonomia i środowisko, Czasopismo Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Nr 2 (26), Wydawnictwo:
Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok 2004.
Borys T., Ekorozwój. Poradnik dla gmin i organizacji pozarządowych. Jak budować program ekorozwoju.
Informacje ogólne. Agenda 21. Tom 1, Regionalny Ośrodek Ekorozwoju Fundacji Karkonoskiej w Jeleniej Górze, Warszawa – Jelenia Góra 1998.
Borys T., Przeglądy ekologiczne a oceny oddziaływania na środowisko, w: Przeglądy ekologiczne – problemy metodyczne i praktyka, pod red. T. Borysa, Regionalny Ośrodek Ekorozwoju, Jelenia Góra-Wrocław 1995.
Borys T., Rogala P., Systemy zarządzania jakością i środowiskiem, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2012.
Broniewicz B., Poskrobko B., Nakłady na ochronę środowiska. Metodyka i wyniki badań, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2003.
Brzozowski A., Wprowadzenie do Balanced Scorecard, BENTEN, Warszawa 2003, [www.benten.com.pl], [Data wejścia: 03.07.2007].
Bubnicki Z., Wstęp do systemów ekspertowych, PWN, Warszawa 1990.
Bukat K., Kozioł G., Przewodnik po dyrektywie RoHS, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2007,
[http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/6178185C-DCEB-4E7A-B0D8-920A480D1FEC/53512/2007_przewodnik_rohs_itr_pl.pdf], [Data wejścia: 12.12.2012].
Bukowska J. E., Dobrowolne porozumienia ekologiczne jako instrument osiągnięcia celów polityki
ekologicznej, w: Regionalne strategie rozwoju zrównoważonego, pod red. S. Kozłowskiego, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2004.
Bukowska J. E., Dobrowolne porozumienia ekologiczne w zarządzaniu środowiskiem, w: Zarządzanie środowiskiem – teraźniejszość i przyszłość, pod redakcją B. Poskrobko, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2003.
Bukowska J.E., Zadania organów administracji publicznej w zakresie ochrony środowiska. Omówienie cz. 1, pod red. J.E. Bukowskiej, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2005
[http://www.mos.gov.pl/2materialy_informacyjne/raporty_opracowania/zrodla_finansowania/index.shtml], [Data wejścia: 26.06.2007].
Bukowska J.E., Zadania organów administracji publicznej w zakresie ochrony środowiska. Tabele kompetencyjne cz. 2, pod red. J.E. Bukowskiej, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2005, [http://www.mos.gov.pl/2materialy_informacyjne/raporty_opracowania/zrodla_finansowania/index.shtml], [Data wejścia: 26.06.2007].
Burchard-Dziubińska M., Strategiczne zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie przemysłowym, Ekonomia i Środowisko, nr 2, 1999.
Burger, P., Frecè, J.T., Scherrer, Y.M., Daub, C.-H., Strategies for Sustainability: Institutional and Organisational Challenges. Sustainability 2014, 6, s. 8342-8347.
Byars L.L., Strategic Management. Planning and Implementation. Concept and Cases, Harper and Row, New York 1998.
Caswell B., Pollutant Release and Transfer Registries Perspectives of the Canadian Chemical Industry, Sao Paulo, Canadian Chemical Producers’ Association, Brazil 2003.
Chen, R.J.C., An Integrated Sustainable Business and Development System: Thoughts and Opinions.
Sustainability 2014, 6, s. 6862-6871
Chodyński A., Zarządzanie rozwojem firmy. Strategie jakości ekologicznej. Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu, Sosnowiec 2002.
Chromiec J., Strzemieczna E., Sztuczna inteligencja. Metody konstrukcji i analizy systemów eksperckich, Akademicka oficyna Wydawnicza PLJ, Warszawa 1994.
Corbet C., Van Wassenhove L., Zagadnienia ochrony środowiska a strategia operacyjna, w: Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych , H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor, wydanie polskie T. Żylicz, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1996.
Cygler M., Przesłanki zarządzania środowiskowego, w: Zapobieganie stratom w przemyśle. Cz. I.
Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie, pod red. A. Cieślaka i M. Cyglera, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 1999.
Czaja K., Wasilewski J., Kulesza R., Tic W., Innowacyjna chemia w województwie opolskim. Perspektywy i możliwości rozwoju klastra branży chemicznej, Kędzierzyn-Koźle, 2009.
Czarnecki P., Zastosowanie metody SPACE do analizy strategicznej szkoły wyższej, Wyższa Szkoła Biznesu – National-Luis University, Nowy Sącz, 2000.
Definicje pojęć z zakresu ochrony środowiska, GUS, Warszawa 1993.
den Boer E., Symbioza przemysłowa a technologie "zero emisji", w Technologie "zero emisji", redaktor naukowy Jan Jabłoński, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011.
Dobrzański K., Mendel T., Ziemniewicz K., Cele polskich przedsiębiorstw w okresie transformacji, Organizacja i Kierowanie 1995, nr 4.
Dokurno Z., Ekologizacja zarządzania jako podstawowy wymiar przekształceń gospodarczych – na
przykładzie przemysłu stalowego w Polsce, w: Ekologizacja Zarządzania firmą – zielone zarządzanie, praca zbiorowa pod redakcją S. Czai, Katedra Ekonomii Ekologicznej Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000.
Drucker P. F., Myśli przewodnie Druckera, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa, 2002.
Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002-2004, GUS, Warszawa 2006.
Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2010-2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013.
Earnhart D., Effect of Systems to Manage Environmental Aspects on Environmental Performance, Sustainability 2013, 5, s. 2557-2588.
Ejdys J., Metoda oceny wyników działalności środowiskowej, Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Zarządzania Środowiskiem Politechnika Białostocka, Białystok 2004.
Fabiańska K., Rokita J., Planowanie rozwoju przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1986.
Famielec J., Stępień M., Informacja ekologiczna w ujęciu finansowym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 2005.
Famielec J., Zrównoważony rozwój w zarządzaniu strategicznym przedsiębiorstwa, w Integracja problemów środowiskowych i teorii zrównoważonego rozwoju w systemie zarządzania przedsiębiorstwem, Materiały II Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Zarządzania
Środowiskiem, Politechnika Białostocka, Białystok, 2005.
Fiedor B., Famielec J., Górka K.,. Graczyk D,. Poskrobko B, Stodulski W., Żylicz T., Koncepcja
modyfikacji systemu instrumentów ekonomicznych dla ochrony środowiska. Raport końcowy, narodowy
Literatura
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wrocław 2003,
[www.mos.gov.pl/2materialy_informacyjne/raporty_opracowania/koncepcja_27.04.2005.pdf], [Data wejścia: 08.05.2007].
Fiedor B., Instrumenty ekonomiczne i rynkowe w realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju, w:
Zarządzanie zrównoważonym rozwojem. Agenda 21 w Polsce – 10 lat po Rio, pod redakcją T. Borysa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 2003.
Filipczuk J., Wykłady z zarządzania przedsiębiorstwem, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa. Teoria i praktyka, Wyższa Szkoła Zarządzania i marketingu, Sochaczew 2004.
Firszt D., Międzynarodowy transfer technologii a modernizacja polskiej gospodarki, Zeszyty naukowe Uniwerystetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 18, [http://www.ur.edu.pl/pliki/Zeszyt18/15.pdf], [Data wejścia: 12.09.2012].
Folder informacyjny dla przemysłu i administracji publicznej Współpraca duńska na rzecz środowiska w Europie Wschodniej J.No. M. 124/031-0186, Pomoc dla Polski we wdrażaniu Dyrektywy 96/61/WE w sprawie Zintegrowanego Zapobiegania i Ograniczania Zanieczyszczeń (IPPC), wydanie II, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003.
Freimann J., Systemy informacji środowiskowej i eko-audyting, w H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor, Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, red. Naukowa wyd. polskiego T. Żylicz, wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1996.
Frese E., Kloock J., Internes Rechnungswesen und Organisation aus der Sicht des Umweltschutzes, Betriebswirtschaftliche Forschung und Praxis, nr 1, 1989.
Friedag H. R., Schmidt W., Lewandowska A., Likierski M., My Balanced Scorecard, Moja Strategiczna Karta Wyników. Najnowsza koncepcja zarządzania strategicznego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004.
Gajdzik B., Jama B., Analiza strategiczna w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2006.
Galata S., Strategiczne zarządzanie organizacjami. Wiedza, intuicja, strategia, taktyka, Difin, Warszawa 2004.
Gierszewska G., M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2003.
Gierszewska J., Zarządzanie strategiczne, wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskeigo, Warszawa 2000.
Gospodarka Odpadami w Unii Europejskiej, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, 2003,
[http://polskawue.gov.pl/files/Dokumenty/Publikacje_o_UE/Foldery_informacyjne/GOSPODOD.pdf], [Data wejścia: 12.10.2012].
Góralczyk M, Koneczny K., Przykłady zastosowania LCA w zarządzaniu środowiskiem, [http://www.ine-isd.org.pl/index3.htm], [Data wejścia: 08.07.2006].
Góralczyk M., Environmental Life Cycle Assessment – its application in Polish non-fderrous mining industry, [www.min-pan.krakow.pl/pbs/publikacje/LCA_in_mining.pdf], [Data wejścia: 08.07.2006].
Graczyk M., Zarządzanie proekologiczne, Wydawnictwo Politechniki Zielonogórskiej, Zielona Góra 1999.
Gronowska J., Nowa metoda zarządzania – Strategiczna Karta Wyników,
[http://finanse.izinfo.pl/artykuly/artykul_5548.htm#autor], [Data wejścia: 08.08.2006].
Gupta M. C., Environmental management and its impact on the operations function, International Journal of operations & Production Management, 15(8), 1995.
Gupta M.C., Environmental management and its impact on the operations function, International Journal of operations & Production Management, 15(8), 1995.
Hall A. D., Podstawy techniki systemów. Ogólne zasady projektowania, PWN, Warszawa 1968.
Hartley R. F., Zarządzanie i Marketing. Spektakularne sukcesy i porażki, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2004.
Herva M., Franco A., Carrasco E.F., Roca E., Review of corporate environmental indicators, Journal of Cleaner Production 19:1687-1699, 2011.
Hesselbein F., Goldschmith M., Bechard R., Organizacja przyszłości, Fundacja Druckera, Bisiness Press, Warszawa 1998.
Hill Ch., Johnes G., Strategic Management, Houghton Mifflin Company, Boston 1992.
Hoffman A., Environmental strategy. Emerging market for consulting services, Consulting’s Future, Vol. 13, No 4, 2002.
Holder M., Ritter L., System wczesnego ostrzegania i rozpoznawania szans, Organizacja i kierowanie nr 7-8, 1998.
Inman R. A., Implications of environmental management for operations management, Production Planing &
Control, VOL.13, NO.1, 2002.
Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć., pod red. K.B. Matusiaka, Wyd. III, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2011, [http://europejskiportal.eu/id04.html], [Data wejścia:
12.09.2012].
Instrumenty ekonomiczne dla ochrony środowiska, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Warszawa 1990.
Jabłoński J, Wybrane problemy zarządzania środowiskowego, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1999.
Jabłoński J. red. nauk., Technologie "zero emisji", Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011.
Jabłoński J., Zarządzanie środowiskowe jako warunek ekologizacji przedsiębiorstw. Próba modelu teoretycznego, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2001.
Jamka B., Czynnik ludzki we współczesnym przedsiębiorstwie: zasób czy kapitał?, Oficyna Wolters Kluwer Business, Warszawa 2011.
Jasiulewicz –Kaczmarek M., Misztal A., Projektowanie i integracja systemów zarządzania projakościowego, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2014.
Jasiulewicz-Kaczmarek M., Drozyner P., Maintenance management initiatives towards achieving sustainable development, Information Technologies in Environmental Engineering: New trends and Challenges,
Golińska P., Fertsch M., Marx-Gomez J., Berlin Heidelberg, Springer-Verlag, 2011, s. 707-721.
Jasiulewicz-Kaczmarek M., Drożyner P., The Role of Maintenance in Reducing the Negative Impact of a Business on the Environment [in:], M. G. Erechtchoukova et al. (eds.), Sustainability Appraisal: Quantitative Methods and Mathematical Techniques for Environmental Performance Evaluation, EcoProduction,
Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2013 s. 142 – 166.
Jasiulewicz-Kaczmarek M., How Quality management supports sustainable development?, Advance in social and organizational factors, ed. by P. Vink: AHFE Conference, 2014.
Jastrzębska E., Korzyści i koszty wdrażania zintegrowanego systemu zarządzania jakością i środowiskiem na przykładzie branży chemicznej, w: Regionalne strategie rozwoju zrównoważonego, pod red. S.
Kozłowskiego, Wydawnictwo Ekonomia i środowisko, Białystok 2004.
Jendrośka J., Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń w Unii Europejskiej, w: mat. seminarium pt. „Zintegrowane zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń w Unii Europejskiej”, Krzyżowa 2001.
Jeżak J., Zarządzanie strategiczne – rosnące znaczenie podejścia organicznego, Organizacja i kierowanie, nr 3 (117), Komitet Nauk Organizacji i Zarządzania PAN, 2004.
Kaczmarczyk S., Badania marketingowe. Metody i techniki, Polskie wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
Literatura
Kaleta A., Najistotniejsze błędy w praktyce zarządzania strategicznego polskich przedsiębiorstw,
Zarządzanie Strategiczne w praktyce i teorii, Prace naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Nr 1025, Wrocław 2004.
Kaplan R. S., Norton D. P., Startegiczna karta wyników. Jak przełożyć strategię na działanie, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2001.
Kasprzak W., Pelc K., Wyzwania technologiczne. Prognozy i strategie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1999.
Kępiński J., Technologia chemiczna nieorganiczna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
Kiełczewski D., Oddziaływanie na konsumpcję a perspektywy rozwoju zrównoważonego, Ekonomia i środowisko. Czasopismo Stowarzyszenia Ekonomistów środowiska i Zasobów Naturalnych, Nr 2 (26), Białystok 2004.
Kieżun W., Bariery sprawności organizacji, PWE, Warszawa 1978.
Kłopotek B., Zobowiązania unijne Polski w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, Departament Gospodarki Odpadami, Gdańsk 2012.
Kobyłko G., Przeglądy ekologiczne - ocena szans rozwojowych oraz wartości przedsiębiorstwa, Przeglądy ekologiczne – problemy metodyczne i praktyka, pod red. T. Borysa, Regionalny Ośrodek Ekorozwoju, Jelenia Góra-Wrocław 1995.
Kochel A., Formy międzynarodowego transferu technologii przez korporacje transnarodowe, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego 2012, nr 31,
[ekonom.ug.edu.pl/web/download.php?OpenFile=960], [Data wejścia: 11.10.2013].
Kopera S., Wszendybył-Skulska E., Nowoczesne systemy informatyczne w turystyce a dostępność kadr na rynku turystycznym, Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej , ISSN 1428-1457, t. 35, Kolegium Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej, 2012,
[http://bazhum.icm.edu.pl/bazhum/element/bwmeta1.element.dl-catalog-51178081-6b39-49ba-a18d-
[http://bazhum.icm.edu.pl/bazhum/element/bwmeta1.element.dl-catalog-51178081-6b39-49ba-a18d-