Inne miejsca posługi i misje ad gentes

Analizując współczesny obraz duszpasterstwa i apostolstwa w Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce, nie sposób pominąć wielorakiej obecności i działalności na różnych płaszczyznach służby Kościołowi w dziele ewangelizacji. Zakonnicy zaangażowani są w działalność naukową, dydaktyczną, formacyjną, duszpasterską i misyjną w różnych częściach kontynentu europejskiego, afrykańskiego, południowoamerykańskiego, na terenie Kustodii Ziemi Świętej oraz w dalekiej Azji. Nie będzie to szczegółowy opis wszystkich form obecności i duszpasterstwa, a jedynie zasygnalizowanie obecnego stanu.

Od końca lat 70. XX w. Prowincja Wniebowzięcia NMP w Polsce rozpoczęła starania o obecność i posługę duszpasterską w krajach języka niemieckiego. W dużej mierze była to pozytywna odpowiedź Prowincji na zapotrzebowanie tamtejszych prowincji franciszkańskich i diecezji na pomoc personalną w obsadzeniu klasztorów, którym groziła likwidacja z powodu stale malejącej liczby powołań zakonnych i kapłańskich. Ta obecność łączyła się również z pomocą Kościołowi lokalnemu w duszpasterstwie parafialnym. Tendencja ta wzrasta z każdym rokiem. Dzisiaj zakonnicy z katowickiej prowincji obecni są w trzech domach na terenie Niemiec, w dwóch domach na terenie Austrii oraz w innych miejscach, gdzie posługują lub przynależą do lokalnej wspólnoty niemieckojęzycznej.

Na terenie Niemiec bracia zamieszkują w trzech klasztorach i pełnią dodatkowo posługi w diecezji: Bensheim (1 – proboszcz dwóch szpitali; 1 – proboszcz w dwóch parafiach diecezjalnych), Berchtegaden (1 – duszpasterz parafialny w parafii diecezjalnej;

1 – kapelan szpitala; 1 – duszpasterz parafialny w dwóch parafiach diecezjalnych)

66 SG 13.

67 SP 13 § 1 i 2.

68 Dane na dzień 1 stycznia 2020 roku na podstawie Schematyzmu Prowincji 2020.

46 i Freystadt (1 – administrator dwóch parafii diecezjalnych; 1 – proboszcz ośmiu parafii diecezjalnych – zrzeszenie parafii).

Na terenie Austrii bracia zamieszkują w dwóch klasztorach i pełnią dodatkowo inne posługi duszpasterskie: Bezau (1 – wikariusz dwóch parafii diecezjalnych;

1 – proboszcz trzech parafii diecezjalnych; 1 – duszpasterz imigrantów j. hiszpańskiego w Szwajcarii), Maria Lankowitz (duszpasterstwo parafialne przy kościele zakonnym i kościołach filialnych). W innych klasztorach prowincji austriackiej jest obecnych jeszcze innych trzech braci, którzy duszpasterzują przy klasztorach w Maria Enzersdorf (duszpasterstwo młodzieżowo-powołaniowe), Wiedniu (duszpasterz) i Villach (administrator parafii). Ponadto 6 braci pełni funkcję administratorów parafii diecezjalnych⁶⁹, gdzie również zamieszkują.

We Włoszech, oprócz wspólnoty duszpasterzującej w parafii w Viareggio, obecnych jest czterech braci, pełniących inne zadania. Jeden z braci jest penitencjarzem stałym w Bazylice św. Jana na Lateranie, trzech pozostałych mieszka w klasztorze przy Papieskim Uniwersytecie „Antonianum” (1 – rektor międzynarodowej wspólnoty studentów „Antonianum”; 1 – członek Międzynarodowej Komisji Szkotystycznej;

1 – pracownik Sekretariatu Stanu przy Stolicy Apostolskiej i pracownik naukowy Papieskiego Uniwersytetu „Antonianum”).

Bracia Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce podejmują również działalność misyjną ad gentes odpowiadając na potrzeby Kościoła w dziele ewangelizacji. Dlatego też, od końca lat 70. XX w., rozwinęły się misje w Afryce i Boliwii. Dziś na misjach w Afryce pracuje 5 braci (Tanzania, Republika Środkowoafrykańska), a w Boliwii 6 misjonarzy. W Kustodii Ziemi Świętej obecnych jest 7 braci na czterech placówkach (Betlejem, Jaffa – duszpasterstwo grekokatolików, Jerozolima oraz Nikozja). Wśród braci posługujących w Kustodii, co warto zaznaczyć, jeden z braci pełni funkcję wikariusza Kustodii Ziemi Świętej. Ponadto jeden brat jest wykładowcą w seminarium duchownym i w instytucie biblijnym dla świeckich w Hong Kongu (Chiny – Tajwańska Prowincja Matki Bożej Królowej Chin).

69 Sytuacja pojedynczego zamieszkania wynika z faktu, że od 1978 do 2013 roku Prowincja miała do dyspozycji klasztor i kościół należący do prowincji austriackich kapucynów w Braunau am Inn.

Po sprzedaży klasztoru przez kapucynów kościół zamknięto, klasztor przeznaczono na dom dla uchodźców, a bracia w nim mieszkający przeprowadzili się na plebanie administrowanych parafii diecezjalnych.

47 1.2.4. Stan personalny

Przyglądając się historii Prowincji, można zauważyć, że jej żywotność nie zależała jedynie od ilości braci, ale przede wszystkim od ich zaangażowania w życie zakonne, siłę ducha oraz determinację w wypełnieniu powierzonych zadań duszpasterskich. „Śląscy” franciszkanie przeżywali momenty rozkwitu liczebnego Prowincji, jak i jej upadek. Analizując dane, które zostały przekazane w sprawozdaniach ministrów prowincjalnych⁷⁰, opisujących stan personalny Prowincji, widać utrzymującą się liczbę członków prowincji, mniej więcej na tym samym poziomie, na przestrzeni ostatnich 20 lat. Dane liczbowe dotyczące ilości członków Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce, od czasu Soboru Watykańskiego II, zawarte są w tabeli nr 1. Dane te przedstawiają się następująco:

Tabela 1. Stan personalny Prowincji w latach 1965-2020

Rok Kapłani Bracia zakonni Klerycy RAZEM

1965 113 43 35 191

1968 122 43 28 193

1971 123 43 22 188

1974 126 32 32 190

1977 brak danych

1980 brak danych

1983 164 30 215 409

1986 brak danych

1989 197 28 170 395

1992 146 26 92 264

1995 brak danych

1998 170 23 113 306

2001 191 39 60 290

2004 206 27 59 292

2007 brak danych 282

2010 214 42 37 293

2013 218 38 37 293

2016 brak danych 297

W archiwum prowincjalnym dostępne są także inne zestawienia stanu personalnego Prowincji, zawarte w dwóch drukowanych publikacjach, czyli Schematyzm Prowincji Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, z roku 1979 i 1989⁷¹,

70 Archiwum i Sekretariat Prowincji WNMP, Sprawozdanie ministra prowincjalnego na kapitułę prowincjalną, w: Akta kapituły Prowincjalnej z lat 1965-2016.

71 Schematyzm z 1979 roku podaje stan personalny na dzień 1 września 1979 roku, a Schematyzm z 1989 roku zawiera dane z dnia 31 grudnia 1987 roku. Pierwszy z nich był drukowany w Rzymie, drugi

48 oraz w wykazie wysyłanym do Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich przy Konferencji Episkopatu Polski w latach 2002-2017⁷². Rozbieżności w liczbach zawartych w powyższych opracowaniach, względem podanego wyżej wykazu na podstawie sprawozdań ministrów prowincjalnych na kapituły, w niektórych miejscach stanowiące uzupełnienie bazy danych, wynikają z różnicy dat, według których podawane były dane statystyczne.

Na podstawie Schematyzmu z dnia 1 stycznia 2020 roku, stan personalny Prowincji, ze szczegółowym uwzględnieniem stopni formacji zakonnej i opcji kapłańskiej, przedstawia tabela nr 2.

Tabela 2. Szczegółowy stan personalny Prowincji na dzień 1 stycznia 2020 r.

Statystyka ogólna⁷³

Wszystkich (profesów, nowicjuszy, postulantów) 300

Profesów wszystkich 290

Profesów wieczystych 270

Profesów czasowych 20

Nowicjuszy (Miejska Górka – 7; Tarnopol - 0) 7 Postulantów (Kobylin – 3; Złoczów - 0) 3

Statystyka z uwzględnieniem opcji kapłańskiej

Biskupów⁷⁴ 2

Prezbiterów 219

Diakonów stałych 0

Diakonów 6

Braci nie kapłanów i nie alumnów o profesji wieczystej 36

Braci alumnów 31

Braci alumnów o profesji wieczystej (bez diakonów) 7

Braci alumnów o profesji czasowej 18

Braci nie alumnów o profesji czasowej (juniorat) 2

natomiast w Polsce, jednak wydany z opóźnieniem w 1989 roku z powodu ograniczeń w druku spowodowanych reglamentacją usług i dostępności materiałów drukarskich w czasach komunistycznych.

72 Wykazy dostępne w: Sekretariat Prowincji WNMP, korespondencja z: Konferencją Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich przy Konferencji Episkopatu Polski.

73 Z pominięciem misjonarzy z Boliwii, którzy należą do prowincji boliwijskiej i nie mogą być uwzględniani w spisach Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce.

74 1) O. BP ZBIGNIEW TADEUSZ KUSY OFM – ordynariusz diecezji Kaga-Bandoro w Republice Środkowoafrykańskiej; 2) o. BP NIL YURIY LUSHCHAK OFM, biskup pomocniczy eparchii mukaczewskiej Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-rusińskiego.

49 Biorąc pod uwagę główny aspekt niniejszego opracowania, a więc posługę kaznodziejską w Prowincji, trzeba podkreślić liczbę braci kapłanów, którzy zajmują się przepowiadaniem słowa Bożego w różnych aspektach działalności duszpasterskiej.

Spośród liczby wszystkich kapłanów Prowincji Wniebowzięcia NMP w duszpasterstwie polskim bierze się pod uwagę około 149 braci, z uwzględnieniem braci chorych, eksklaustrowanych i w podeszłym wieku. Bez kapłanów eksklaustrowanych mówimy o liczbie 138 kapłanów. 68 braci kapłanów (w tym 2 biskupów) pracuje poza granicami Polski. Kwestionariusz ankiety badawczej został przesłany do 206 kapłanów. Spośród nich odpowiedziało na nią 138 braci, co stanowi 66,9% całej grupy badawczej.

1.3. Ośrodek studiów Prowincji

Podstawowym zadaniem Kościoła jest głoszenie słowa Bożego i sprawowanie sakramentów świętych. Aby wypełnić to fundamentalne posłannictwo zlecone Kościołowi przez samego Chrystusa, Kościół potrzebuje wyświęconych szafarzy, którzy

„będąc sługami słowa Bożego, czytają codziennie i słuchają słowa Bożego, którego mają uczyć innych”⁷⁵. W tym zadaniu apostolskim biorą również udział zakony, „które na mocy reguły czy konstytucji łączą ściśle życie apostolskie z obowiązkiem chóru […]

zachowując wiernie własną formę życia”⁷⁶. Wyższe Seminaria Duchowne są niezbędnym elementem formacji do kształcenia i formacji kapłańskiej i stają się pierwszą szkołą kaznodziejstwa⁷⁷. Obowiązek założenia i troski o seminarium duchowne, jak również troska o przygotowanie i kształcenie duchownych, spoczywa zawsze na ordynariuszu miejsca, dla którego seminarium powinno być taktowane jak „serce diecezji”⁷⁸.

Również zakony, zwłaszcza należące do instytutów kleryckich, nakładają na wyższych przełożonych obowiązek troski o właściwe przygotowanie przyszłych szafarzy, którzy na mocy sakramentu święceń, zgodnie z własnym charyzmatem, włączeni są w apostolską działalność Kościoła. Zakon Braci Mniejszych, oprócz formacji franciszkańskiej, kładzie równie silny nacisk na kształcenie przyszłych duchownych we własnych ośrodkach studiów⁷⁹. Warto zwrócić uwagę, że dokumenty ogólnozakonne nie używają nigdzie określenia „seminarium”. Jedynie w statutach partykularnych Prowincji

75 DK 13.

76 DZ 9.

77 DFK 4.

78 DFK 5; KPK 232-233; 235; 237; 248.

79 KG 167 § 2.

50 pojawią się to stwierdzenie: „bracia, którzy zamierzają przyjąć święcenia kapłańskie, odbywają studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym naszej prowincji”⁸⁰, które jest przede wszystkim domem formacji czasowej dla wszystkich zakonników – zarówno zmierzających do kapłaństwa, jak i braci laików. Statuty Generalne Zakonu Braci Mniejszych w art. 109 § 1 określają, że „każda prowincja lub, jeśli wydaje się to wskazane, kilka prowincji razem powinny mieć własne centrum studiów celem formowania braci zmierzających do posług i święceń, które rządzi się własnymi statutami za zachowaniem prawa”. Wyższe Seminarium Duchowne Zakonu Braci Mniejszych Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce nie jest in sensu stricto seminarium duchownym w rozumieniu prawa powszechnego, zarówno kościelnego, jak i cywilnego. Nie jest autonomiczną jednostką naukową, która posiada wszelkie przywileje i zobowiązania związane z działalnością naukową, ale stanowi odrębny ośrodek studiów, w którym alumni zdobywają określoną wiedzę i stopnie naukowe na mocy umowy afiliacyjnej, która wiąże zdobywanie wszelkich kompetencji naukowych z Uniwersytetem Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. W tej mierze, jak i w kwestii realizacji Ratio Studiorum sacerdotalis pro Polonia dla formacji kapłańskiej, dom studiów Prowincji w Katowicach Panewnikach zależny jest od Uniwersytetu w Krakowie. Specyfika formacji franciszkańskiej, umożliwiona również posiadaniem własnego ośrodka studiów, musi uwzględniać także własne „Ratio Studiorum Ordinis Fratrum Minorum, zatwierdzone przez ministra generalnego, które łączy w sobie przepisy prawa powszechnego, konferencji episkopatu oraz ustaw i instrukcji Zakonu.

Ten program stanowi także podstawę w formacji braci do posług i święceń”⁸¹.

1.3.1. Historia domu studiów

Od samego początku istnienia Prowincji, kolejni ministrowie prowincjalni wykazywali ogromną troskę o kształcenie przyszłych kapłanów. Skomplikowana historia początków utworzonej Prowincji Niepokalanego Poczęcia NMP w Wielkim Księstwie Poznańskim i Prusach Zachodnich, później odrodzonej w 1923 roku, przemianowanej niespełna 10 lat później na Prowincję Wniebowzięcia NMP w Polsce, ukazuje starania kolejnych pokoleń zakonników o kształcenie przyszłych duchownych posługujących w jej ramach. W latach 1855 – 1875 Prowincja posiadała własne studium filozoficzno-teologiczne przygotowujące kandydatów do kapłaństwa. Cykl filozoficzny umieszczony

80 SP 66 § 1.

81 SG 110 § 1-2.

51 był w klasztorze w Goruszkach (Miejska Górka), natomiast cykl teologiczny mieścił się w największym podówczas konwencie w Łąkach Bratiańskich. Całością studiów kierował każdorazowy prowincjał. Kadrę profesorską stanowili jedynie odpowiednio przygotowani współbracia. Całość studium podlegała nadzorowi wizytatora diecezjalnego. W tym czasie liczba kleryków nie przekraczała kilkunastu. W 1875 roku, na krótko przed kasatą, było jedynie dwóch kleryków⁸². Wraz z kasatą Prowincji, a co za tym idzie również likwidacją wszelkich domów formacyjnych i ośrodków studiów, na mocy dekretu kanclerza Niemiec Otto von Bismarcka, zlikwidowane zostały również klasztory w Miejskiej Górce i Łąkach Bratiańskich⁸³. Do 1923 roku Prowincja coraz szybciej chyliła się ku upadkowi ze względu na braki personalne. Nieliczni klerycy zmuszeni byli do kształcenia się w innych ośrodkach studiów, poza granicami macierzystej Prowincji⁸⁴.

Od momentu odrodzenia się Prowincji w 1923 roku zaistniała równocześnie konieczność odbudowania struktur kształcenia przyszłych kapłanów. W tym samym roku utworzono kurs filozoficzny, a dwa lata później otwarto studium teologiczne w Miejskiej Górce k. Rawicza. W 1928 roku studium filozofii przeniesiono do Osiecznej k. Leszna, gdzie istniało do 1939 roku. W 1931 roku zdecydowano, że studenci teologii zostaną przeniesieni do klasztoru we Wronkach, gdzie zajęcia odbywały się w normalnym rytmie aż do wybuchu II wojny światowej. W okresie zawieruchy wojennej seminarium nie miało możliwości funkcjonowania, a nieliczni klerycy zmuszeni byli kontynuować swoje studia we Wrocławiu lub innych ośrodkach europejskich⁸⁵. W okresie międzywojennym władze ówczesnej Prowincji zadbały również o formację młodzieńców, którzy stanowiliby grupę nowych kandydatów do zakonu. Powstało Niższe Seminarium

82 A.SZTEINKE, Reformackie korzenie Prowincji…, s. 16.

83 Wyższe Seminarium Duchowne w Panewnikach, w: Katalog Prowincji 2015, s. 34.

84 „Ojciec komisarz [o. Anastazy Szpręga – przyp. red.] już od początku 1893 roku zaczął przyjmować pojedynczych młodzieńców zgłaszających się do zakonu i wysyłać ich do nowicjatu oraz na studia w Prowincji Krzyża Świętego w Westfalii, a później także w zjednoczonej Prowincji Niepokalanego Poczęcia NMP w Galicji i kustodii św. Jadwigi na Śląsku”. A. SZTEINKE, Reformackie korzenie Prowincji…, s. 22. O studentach w nowo wybudowanym Kolegium Serafickim we Lwowie, którzy mają stanowić fundament dla odbudowy i odrodzenia Prowincji, pisze w swoim sprawozdaniu do ministra generalnego o. J. Maciejczyk – prowincjał Prowincji Matki Bożej Anielskiej w Galicji, pełniący również funkcję komisarza dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich - z dnia 26 maja 1913 roku, po przeprowadzonej wizytacji: „jedyna nadzieja w młodych, którzy prawdopodobnie już w tym roku, także z prowincji poznańskiej, przybędą do nowo zbudowanego kolegium serafickiego we Lwowie, u nas ukończą studia, a po święceniach kapłańskich wrócą do swej prowincji, w której będą mogli lepiej pracować na chwałę Bożą i dla odnowienia naszego Zakonu”. Tamże, s. 24-25.

85 Wyższe Seminarium Duchowne w Panewnikach, w: Katalog Prowincji 2015, s. 34.

52 Duchowne, które w Prowincji przybrało nazwę Kolegium Serafickie⁸⁶. Kolegia w Rybniku i Kobylinie, z utrudnieniami, funkcjonowały z przerwami aż do 1962 roku, gdy na mocy dekretu władz komunistycznych w Polsce, wszystkie tego typu szkoły i instytucje uległy likwidacji, a budynki i majątek zajęły władze państwowe⁸⁷, które najczęściej umieszczały w nich publiczno-państwowe ośrodki edukacyjne⁸⁸.

Po zakończeniu działań wojennych postanowiono uruchomić wraz z Prowincją św. Jadwigi wspólne studium w Nysie, jednakże już w 1948 roku zdecydowano się na otwarcie własnego studium. Jeszcze w tym samym roku przeniesiono studentów do Wronek. Rok akademicki 1949/1950 rozpoczęto już we własnych ośrodkach studiów, które podzielono na studium filozofii umieszczone w Opolu i studium teologii mieszczące się w Panewnikach. Znaczącą datą w historii domu studiów był rok 1970, kiedy zarząd prowincji postanowił połączyć dwa ośrodki w jeden z siedzibą w Katowicach Panewnikach, i nadać mu obowiązującą do dziś nazwę: Wyższe Seminarium Duchowne⁸⁹, którego patronem stał się św. Bonawentura – jeden z największych filozofów i teologów średniowiecza, nazywany często odnowicielem

86 Pierwsze takie Kolegium umieszczono w Panewnikach, gdzie funkcjonowało aż do roku 1929.

Nie było to Niższe Seminarium Duchowne, lecz bardziej internat, gdyż chłopcy uczęszczali do szkół państwowych w Katowicach lub Mikołowie. Po jego likwidacji uczniów przeniesiono do Wronek i Rybnika. W 1931 roku, po odzyskaniu klasztoru w Kobylinie, postanowiono umieścić tam Niższe Seminarium Duchowne, a w 1934 roku ze względu na coraz szybciej rosnącą liczbę uczniów zdecydowano się na budowę nowego kompleksu dla Kolegium w Jarocinie. Było to przedsięwzięcie priorytetowe dla Prowincji. Budowę ukończono z końcem 1938 roku. Nauka miała rozpocząć się od nowego roku szkolnego 1939/1940, lecz wybuch wojny przekreślił te plany. Po wojnie otwarto na nowo Kolegium w Jarocinie, które ostatecznie władze państwowe zlikwidowały w 1952 roku. Katalog osobowy z 1930 roku wskazuje liczbę uczniów w poszczególnych domach Kolegium: Wronki – 50 chłopców, Rybnik – 17 chłopców.

Katalog z 1936 roku wskazuje już znaczny wzrost: Kobylin – 80 chłopców, Rybnik – 36 chłopców. Jednym z najsłynniejszych uczniów Kolegium w Kobylinie jest o. Tadeusz Matura (1922-2020), urodzony w Zalesiu Wielkim k. Gostynia. Po emigracji do Kanady w 1940 roku wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych.

Po święceniach kapłańskich w 1948 roku odbył studia specjalistyczne w Rzymie i Jerozolimie. Prowadził wykłady w wielu ośrodkach uniwersyteckich oraz posiada liczny dorobek piśmienniczy w zakresie biblistyki i franciszkanizmu, tłumaczone na kilka języków (m. in. polski). Zob. S.TOMCZAK, Zarys dziejów Prowincji…, s. 84-88; L.WOJSYK, Muzyka w seminariach prowincji franciszkańskiej Wniebowzięcia NMP (wspomnienia), w: 150 lat Prowincji…, s. 295-296.

87 Całe skrzydło klasztoru w Kobylinie, w którym mieściło się Kolegium zostało dostosowane do wymogów dodatkowych klas miejscowej szkoły, a następnie umieszczono tam muzeum ziemi kobylińskiej oraz miejski magiel. Nieremontowane i zniszczone zabudowania części klasztoru opuszczono dopiero na początku lat 2000, a dopiero kilka lat temu całkowicie zwrócono klasztorowi. Natomiast w pomieszczeniach Kolegium w Rybniku zainstalowano liceum pielęgniarskie. Zniszczoną część klasztoru opuszczono pod koniec lat 80-tych XX w. Dopiero jednak kilkanaście lat temu przeprowadzono generalny remont i skrzydło klasztoru oddano do użytku miejscowej wspólnocie.

88 Zob. S.TOMCZAK, Zarys dziejów Prowincji…, s. 127-129; Katalog Prowincji 2005, s. 26-27.

Ogólne naświetlenie ówczesnej sytuacji politycznej przedstawiono w publikacji: A.MEZGLEWSKI, Proces likwidacji niższych seminariów duchownych w latach 1959-1963, „Studia z Prawa Wyznaniowego”

4 (2002), s. 31-57.

89 Wyższe Seminarium Duchowne w Panewnikach, w: Katalog Prowincji 2015, s. 35; PSFiS art. 102

§ 2.

53 i drugim założycielem Zakonu Braci Mniejszych. Pierwszym rektorem seminarium w Panewnikach był o. Joachim Mazurek⁹⁰. W latach 80. XX w., za prowincjałatu o. Damiana Szojdy, postanowiono rozbudować istniejące zabudowania gospodarcze⁹¹ na wewnętrznym terenie konwentu panewnickiego. Dotąd alumni mieszkali i studiowali w zabudowaniach „starego” klasztoru. Jednakże ze względu na znacznie zwiększającą się ilość kleryków zaczynało brakować miejsca. Po ukończeniu przebudowy obiektu umieszczono w nim zarówno sale wykładowe, jak i bibliotekę seminaryjną, która stanowi równocześnie bibliotekę prowincjalną, oraz pokoje dla studentów. Od 2000 roku budynek seminarium stał się jednocześnie domem formacyjnym dla braci niezmierzających do kapłaństwa. Od tego momentu nosi nazwę: Dom Profesów Czasowych. Chociaż dom studiów w Panewnikach ma charakter wewnątrzzakonny, to jednak otwarty jest również na studentów z innych zakonów (np. cystersi od lat 80. XX w.) czy alumnów obrządku ukraińsko-bizantyjskiego (w latach 1996-2005) z Fundacji Wszystkich Świętych Zakonu Serafickiego na Ukrainie. W powojennej historii Prowincji sporo absolwentów i wykładowców seminarium w Panewnikach poświęciło się również pracy naukowo-dydaktycznej w wielu innych uczelniach jak np. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie czy Papieski Uniwersytet „Antonianum” w Rzymie. Do grona wybitnych zakonnych wykładowców należeli m. in. absolwenci Alma Mater Panevnicensis: o. Jozafat Nowak, o. Hubert Danecki, o. Euzebiusz Wieczorek, o. Wenanty Zubert, o. Hipolit Lipiński, o. Idzi Tic, o. Joachim Mazurek, o. Sebastian Jasiński, o. Sławomir Ledwoń⁹². Byli oni i są kontynuatorami wybitnych współbraci, którzy w okresie międzywojennym i po

90 Rektorami Wyższego Seminarium Duchownego Zakonu Braci Mniejszych Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce byli: o. Joachim Mazurek (1970-1980), o. Hieronim Dłubis (1980-1989), o. Gaudenty Kustusz (1989-1991), o. Marian Jankowski (1991-1998), o. Tacjan Wójciak (1998-2003), o. Lucjusz Wójtowicz (2003-2004), o. Witosław Sztyk (2004-2015), o. August Smyczek (2015-).

91 Zabudowania gospodarcze powstały bez zgody na budowę ze strony władz komunistycznych w okresie gwardianatu o. Korneliusza Czecha, który zarówno w prowincji, jak i wśród urzędników w różnych oddziałach Urzędu Bezpieczeństwa, słynął z tego rodzaju działalności. Tak pisze o nim, w artykułach na podstawie dostępnych dokumentów personalnych i archiwalnych, o. Ezdrasz Biesok:

„O. Korneliusz Czech w latach 1962-65 pełnił urząd gwardiana w Panewnikach. Przeprowadził w tym czasie malowanie bazyliki oraz doprowadził do zakupu i ponownego zawieszenia czterech dzwonów. Nie obyło się i tym razem bez kolejnej samowolki. Była to budowa domu gospodarczego na podwórzu klasztornym, który bracia nazwali prześmiewczo „Parteihausem”. Dzisiaj, po wielu kolejnych przeróbkach jest to dom profesów czasowych”. E. BIESOK, Kryptonim „Oset”, http://prowincja.panewniki.pl/

artykul,904,s,sub8.html [dostęp: 13.05.2020].

92 A.SOBKOWSKI, Historia Prowincji, http://prowincja.panewniki.pl/historiaprowincji,s,sub2.html [dostęp: 15.03.2020].

54 zakończeniu wojny, dzięki znakomitemu wykształceniu, kształtowali wiele pokoleń kapłańskich powołań franciszkańskich⁹³.

Ukształtowanie się jednolitej formy i sposobu kształcenia kandydatów do kapłaństwa, dostosowane do odnowy Kościoła po Soborze Watykańskim II w każdym wymiarze jego działalności, zarówno duszpasterskiej, jak i naukowej, wpłynęło również na kształt seminarium panewnickiego. Od samego początku jego istnienia w Panewnikach realizowano program kształcenia i formacji alumnów przewidzianych w Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia w połączeniu z formacją franciszkańską opartą na Ratio studiorum Ordinis Fratrum Minorum. Na stanowiska wykładowców poszczególnych dyscyplin filozoficzno-teologicznych powoływano wykładowców zakonnych i diecezjalnych, którzy spełniali wymogi prawa kanonicznego.

Wykładowcami innych, dodatkowych dyscyplin przewidzianych planem kształcenia, były również osoby świeckie. Taki stan utrzymuje się do dnia dzisiejszego.

1.3.2. Struktura sekretariatu formacji i studiów

Konstytucje generalne w art. 134 nakładają na ministra generalnego oraz jego definitorium „władzę kierowania działalnością formacyjną i nadzoru nad nią w Zakonie”.

Narzędziem w wypełnianiu tego zadania są zarówno dokumenty zakonne, które w oparciu o współczesne wskazania Kościoła w aspekcie teologicznym, prawnym i formacyjnym, stają się podstawą posoborowej wizji życia zakonnego, jak i struktury Sekretariatu Generalnego ds. Formacji i Studiów. Całość formacji w Zakonie Braci

Narzędziem w wypełnianiu tego zadania są zarówno dokumenty zakonne, które w oparciu o współczesne wskazania Kościoła w aspekcie teologicznym, prawnym i formacyjnym, stają się podstawą posoborowej wizji życia zakonnego, jak i struktury Sekretariatu Generalnego ds. Formacji i Studiów. Całość formacji w Zakonie Braci

W dokumencie Przepowiadanie słowa Bożego w Prowincji Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Polsce po Soborze Watykańskim II (Stron 45-0)