Prawdy wiary i Magisterium Ecclesiae

Konstytucja o liturgii świętej Soboru Watykańskiego II Sacrosanctum Concilium w nr. 35 wskazuje, że homilia „winna czerpać treść przede wszystkim ze źródeł Pisma świętego i liturgii”. Odnowa soborowa stała się pewnego rodzaju pieczęcią, która zakończyła proces formowania się pogłębionej wizji celebracji liturgicznej wraz z homilią, trwający od końca XIX wieku. Ruch odnowy liturgicznej zmierzał do odnowienia i ugruntowania postawy „osobistej pobożności i duchowości liturgicznej wśród wiernych”, pragnąc pogłębić nierozerwalną więź jaka zachodzi pomiędzy Objawieniem zawartym w Piśmie świętym a liturgią, która pozwala przeżywać misterium życia Chrystusa. Szczególną uwagę zwrócono na charakter i miejsce homilii, która przez stulecia była „kazaniem traktowanym jako nauka moralna czy doktrynalna głoszoną w trakcie mszy w niedziele i święta, niekoniecznie łączyło się ściśle z [tajemnicą – przyp.

autora] samej celebracji”²⁴. Odnowa liturgiczna przywróciła homilii należne jej miejsce, usadawiając ją w centrum liturgii eucharystycznej. Samo więc jej miejsce wskazuje na fakt, jak istotną rolę odgrywa sama homilia w swojej treści, jak i w procesie jej przygotowania.

22 DH 2.

23 DH 3.

24 DH 1.

117 Jednym z najnowszych dokumentów na temat homilii, będącym owocem dwóch synodów, jest dokument Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Dyrektorium homiletyczne. Dokument opublikowano w 2015 roku. Pragnieniem Ojca Świętego Jana Pawła II było zwołanie Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Biskupów, które poświęcone byłoby rozważaniom na temat: „Eucharystia źródłem i szczytem życia oraz misji Kościoła”²⁵. Ponieważ słowo Boże jest nierozerwalnie zjednoczone z tajemnicą Eucharystii, niejako naturalną konsekwencją i pragnieniem Ojca Świętego Benedykta XVI było zwołanie kolejnych Synodów Ogólnych poświęconych tej właśnie kwestii²⁶. Dlatego w dniach od 5 do 26 października 2008 roku odbył się synod na temat

„Słowa Bożego w życiu i misji Kościoła”. Dwie adhortacje apostolskie: Verbum Domini Benedykta XVI oraz Evangelii gaudium papieża Franciszka, stanowiły podstawę do stworzenia Dyrektorium. Dokument ten wskazuje na cztery elementy konstytutywne homilii. Po pierwsze: naczelne miejsce w celebracji liturgicznej „zajmuje słowo Boże i jego odniesienie do celu homilii”²⁷. Po drugie: autentyczny wykład zasad katolickiej interpretacji Biblii znajdują swój szczególny wyraz w homilii liturgicznej²⁸. Po trzecie:

katolicka interpretacja Biblii w sprawowanej liturgii ma kształtować samego homilistę, jego życie duchowe i cały proces przygotowania homilii²⁹. Po czwarte: należy uwzględnić potrzeby adresatów przepowiadanego słowa Bożego, ich kontekst kulturowy i sytuacyjny, aby słuchacze mogli głębiej zwrócić swoje życie ku Ewangelii³⁰.

Gdy chodzi o treść głoszonej homilii, należy zwrócić uwagę również na adresatów, do których kierowane jest słowo Boże. Ze względu na treść homilii ankietowani stwierdzili, że jest ona uzależniona od grupy słuchaczy. Dla 79,0% badanych grupa odbiorców homilii ma wielki wpływa na proces przygotowania homilii, jak i sam moment jej wygłoszenia. 14,5% badanych uważa, że grupa odbiorów ma mały wpływ na przekazywane treści, a 6,5% w żaden sposób nie warunkuje jakościowej treści homilii

25 XI Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne odbyło się w dniach od 2 do 23 października 2005 r. Jego owocem była adhortacja apostolska Sacramentum caritatis ogłoszona 13 marca 2007 r. już przez papieża Benedykta XVI.

26 Zob. XII Zwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów, Lineamenta, https://www.vatican.va/

roman_curia/synod/documents/rc_synod_doc_20070427_lineamenta-xii-assembly_pl.html [dostęp:

15.03.2021].

27 KL 24; 35; 52; 56.

28 KO 9-13; 21.

29 KO 25; DK 4; 18.

30 DM 6.

118 głoszonej w zgromadzeniu wiernych. Homilia, ze swej natury, cechuje się zmiennością.

Wpływa na to zarówno grupa słuchaczy, jak i osobiste predyspozycje głoszącego³¹. Głównym celem przepowiadania homilijnego ma być przekazywanie Bożego Objawienia, w jego autentycznej i niezmiennej wykładni, którą podaje Urząd Nauczycielski Kościoła. Do źródeł Objawienia Bożego należą: Pismo święte Starego i Nowego Testamentu oraz Tradycja Kościoła, która zawiera zarówno uroczyste, jak i zwyczajne nauczanie Kościoła o prawdach wiary. Te dwie rzeczywistości aktualizują się w sprawowanej liturgii, która staje się miejscem aktualizowania przekazywania Prawdy Bożej. Dla homilisty przestrzeń liturgii nie może być areną prywatnych spostrzeżeń i przemyśleń, ale musi być autentycznym środowiskiem działania Ducha Świętego, który uzdalnia serca wiernych do postawy wiary. Wśród badanych kaznodziejów Prowincji aż 79,0% wskazało na Pismo święte jako podstawowe źródło homilii, do którego odnoszą się zawsze. Do Biblii często odnosi się 13,0% badanych, 5,1% rzadko, a 2,9% nigdy.

W homilii liturgicznej uwzględnia się przede wszystkim to słowo Boże, które stanowi treść Liturgii Słowa danego dnia. Bogactwo tego słowa zawarte jest w dwóch lub trzech czytaniach oraz dwóch śpiewach. Homilia ma przede wszystkim odnosić do tych czytań, które wierni słyszą uczestnicząc w zgromadzeniu liturgicznym. Dlatego też wskazuje się, że Liturgia Słowa musi być właściwie przygotowana i odczytana, a pierwszym jej słuchaczem ma być osoba głoszącego homilię. Bez osobistego zrozumienia danego słowa, nie można stać się autentycznym jego przekazicielem³². Głównymi punktami odniesienia w głoszonej homilii były dla ankietowanych, w większości czytania danego obchodu liturgicznego. Dla 58,0% ankietowanych I czytanie ze Starego Testamentu stanowi częste źródło głoszonej treści homilii, podobnie jak II czytanie z Nowego Testamentu (55,8%). Ciekawym wydaje się fakt, że jedynie 64,5% badanych braci wskazało, że Ewangelia dnia stanowi dla nich zawsze źródło przepowiadania homilijnego. Dla 19,5% ankietowanych Ewangelia jest częstym źródłem homilii, 10,8% przepowiadających rzadko się do niej odnosi, nigdy jej nie uwzględnia 5,2% respondentów. Dla ponad połowy badanych rzadkością jest odniesienie w homilii

31 DH 3.

32 DH 7.

119 do tekstu psalmu responsoryjnego (54,3%) oraz śpiewu przed Ewangelią (55,1%). Całość wskazanych odpowiedzi, w intersującej nas kwestii, ilustruje tabela nr 8.

Tabela 8. Źródła homilii

Na podstawie tekstów świętych, zawartych na kartach Pisma świętego, homilista powinien tak przygotować homilię, by stanowiła ona „wypowiedź o tajemnicach wiary”³³. Połączenie tekstów świętych czytanych w liturgii z odniesieniem do nauk doktrynalnych służy skuteczności podejmowanego przepowiadania słowa Bożego³⁴. Homilijny przekaz prawd wiary musi opierać się o autentyczny wykład prawd wiary objawionej, podawanej przez Urząd Nauczycielski Kościoła. Ten autentyczny wykład zawarty jest m. in. w Katechizmie Kościoła Katolickiego, w orzeczeniach dogmatycznych podejmowanych na Soborach Powszechnych lub ogłaszanych uroczyście ex cathedra przez papieży. Do tej grupy zalicza się także wszystkie teksty interpretacyjne Pisma świętego oraz inne wypowiedzi, wskazania i instrukcje ogłaszane przez poszczególnych Następców św. Piotra lub odpowiednie kongregacje Stolicy Apostolskiej (np. Kongregacja Nauki Wiary). Całość tych wypowiedzi doktrynalnych i interpretacyjnych nazywamy Tradycją Kościoła. Magisterium Ecclesiae (czyli Urząd Nauczycielski Kościoła) jest stróżem i jedyną, autentyczną wykładnią prawd wiary.

Każdy kandydat do stanu duchownego, przed przyjęciem święceń diakonatu, ma obowiązek złożyć swoje wyznanie wiary i złożyć przysięgę wierności³⁵, co reguluje

33 DH 11.

34 DH 12.

35 Zgodnie z zapisem KPK 833 § 6, wymienieni zobowiązani są zobowiązani do osobistego złożenia wyznania wiary według formuły zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską. Brzmi ona następująco: „Ja N.N.

wiarą mocną wierzę we wszystkie i poszczególne prawdy zawarte w Symbolu wiary i wyznaję je, a mianowicie: Wierzę w jednego Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi […]. Wierzę również mocno w to, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym przez Tradycję, a co Kościół, jako objawione przez Boga, podaje do wierzenia, tak w Nauczaniu uroczystym, jak

zawsze często rzadko nigdy

Pismo święte 79,0% 13,0% 5,1% 2,9%

Pierwsze czytanie 11,6% 58,0% 25,4% 5,1%

Psalm responsoryjny 3,6% 19,6% 54,3% 22,5%

Drugie czytanie 7,2% 55,8% 33,3% 3,6%

Aklamacja przed Ewangelią 3,6% 11,6% 55,1% 29,7%

Ewangelia 64,5% 19,5% 10,8% 5,2%

120 Kodeks Prawa Kanonicznego oraz wskazania Stolicy Apostolskiej i jej odpowiednich kongregacji. Ten sam obowiązek spoczywa na tych duchownych, którym Kościół powierza urząd pasterskiej troski o powierzony sobie lud, pośród którego ma spełniać autentyczną funkcję nauczyciela i stróża prawd wiary³⁶. Dotyczy to przede wszystkim proboszczów i wykładowców teologii i tych, którym powierza się urząd w imieniu Kościoła.

Przepowiadanie homilijne, zawierające w sobie przekaz prawd wiary obecnych w nauczaniu Kościoła katolickiego, opiera się na poszczególnych podstawowych dogmatach wiary. Obejmują one takie kwestie, jak: Trójca święta (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty), Maryja (Matka Chrystusa, Matka Kościoła), Kościół i jego sakramenty, eschatologia. W ankiecie badawczej skierowano zapytanie do braci Prowincji: jakie prawdy wiary włącza Ojciec do przepowiadania?

Wykres nr 3, widoczny na następnej stronie, zawiera dane procentowe uzyskanych odpowiedzi w oparciu o postawione wyżej pytanie. Dla 51,4% badanych Magisterium Kościoła i Tradycja stanowiły źródło do tworzenia jednostki homilijnej, do którego często się odwołują, natomiast rzadko odnosi się do nich 32,6% ankietowanych.

Tylko kilku pytanych zaznaczyło odpowiedź zawsze (6,5%) lub nigdy (9,4%).

W odpowiedziach na pytanie 25. w arkuszu ankiety badawczej, uszczegóławiając zakres

i w zwyczajnym Nauczaniu powszechnym. Z przekonaniem przyjmuję i uznaję również wszystkie i poszczególne prawdy, które Kościół w sprawach wiary i moralności podaje w sposób ostateczny.

Przyjmuję nadto z religijnym posłuszeństwem woli i umysłu naukę głoszoną przez Papieża czy też przez Kolegium Biskupów sprawujących autentyczny Urząd Nauczycielski, także wtedy, gdy nie jest ona podawana z intencją definitywnego jej określenia”.

36 Zgodnie z zapisem KPK 833 § 6-8, wymienieni zobowiązani są zobowiązani do osobistego złożenia wyznania wiary przy obejmowaniu jakichkolwiek urzędów kościelnych według formuły zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską. Brzmi ona następująco: „Ja N.N. obejmując urząd …, przyrzekam, że zarówno w słowach, jak w postępowaniu będę zawsze zachowywał jedność z Kościołem katolickim.

Z największą starannością i wiernością będę wypełniał obowiązki, które zostały mi powierzone wobec Kościoła tak powszechnego, jak i partykularnego, w którym do mojego posługiwania, wypełnianego zgodnie z przepisami prawa, zostałem powołany. W spełnianiu zadania, powierzonego mi w imieniu Kościoła, będę zachowywał nienaruszony depozyt wiary, będę go wiernie przekazywał i objaśniał oraz będę odrzucał wszelkie doktryny jemu przeciwne. Będę zachowywał i umacniał dyscyplinę wspólną dla całego Kościoła i będę troszczył się o przestrzeganie praw kościelnych, w szczególności tych, które zawiera Kodeks Prawa Kanonicznego. Będę zachowywał z chrześcijańskim posłuszeństwem to, co ogłaszają Pasterze jako autentyczni nauczyciele i stróże wiary, oraz postanawiają jako rządcy Kościoła. Biskupom diecezjalnym będę wiernie służył pomocą, aby działalność apostolska, która ma być wypełniana w imieniu i z polecenia Kościoła, była urzeczywistniana w jedności z tymże Kościołem. Tak mi dopomóż Bóg i ta święta Ewangelia, której dotykam moimi rękami”.

121 tematyczny omawianej kwestii, respondenci wskazali, że poszczególne zagadnienia z zakresu Magisterium Kościoła są często poruszane w głoszonych homiliach.

Pierwsza kwestia odnosi się do dogmatu o Trójcy Świętej, która stanowi podstawową prawdę wiary Kościoła katolickiego i przepowiadania chrześcijańskiego. To zagadnienie często porusza 47,8% ankietowanych, natomiast 37,7% rzadko. O Bogu – Stworzycielu mówi często aż 58,7% badanych, zawsze 14,5%, a rzadko 23,2%

homilistów. W odniesieniu do Syna Bożego, ukazywanego jako Odkupiciela człowieka odnosi się zawsze 29,0% ankietowanych, a często aż 60,1%. Kilku badanych rzadko odnosi się w homiliach do tej kwestii (9,4%) lub nie porusza jej wcale (1,4%). O osobie Ducha Świętego, trzeciej Osoby Trójcy Świętej, mówi zawsze 14,5% odpowiadających, często 56,5%, rzadko 24,6%, a nigdy 4,3%. Homilie przybliżające poszczególne dogmaty wiary dotyczące Osób Bożych najczęściej poruszane są w trakcie uroczystych obchodów liturgicznych w ciągu roku, w czasie których kładzie się silny akcent na daną tajemnicę.

W przeważającej większości poszczególne prawdy wiary ukazywane są w zwyczajnym (pozaświątecznym) przepowiadaniu, które ukazuje prawdy dogmatyczne, wpisując je w przepowiadanie na temat Misterium życia Chrystusa, wprowadzając słuchaczy w głębsze ich zrozumienie i przeżywanie. Wśród badanej grupy homilistów wskazuje się, że 64,5% z nich często porusza zagadnienia dogmatyczne w świetle całości tajemnicy Chrystusa – jako Syna Bożego, Mesjasza – który realizuje zbawczy plan Boga. Ta forma przepowiadania dominuje w treściach przekazywanych w czasie homilii. 23,2%

Wykres 2. Źródło homilii 6,5%

51,4%

32,6%

9,4%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

Tradycja i Magisterium Kościoła Źródło homilii:

zawsze często rzadko nigdy

122 badanych zawsze odnosi się do tej kwestii, natomiast 10,1% poruszą ją rzadko lub wcale (2,2%).

Głównym zadaniem Kościoła jest przekazywanie światu niezmiennej prawdy Objawionej, która zwarta w orzeczenia dogmatyczne, w sposób skondensowany podaje prawdy wiary. Pragnieniem Boga było także założenie wspólnoty ludzi, świętego zgromadzenia, które będzie te prawdy nie tylko przekazywać, ale również strzec jako niezmiennego depozytu wiary. Dlatego też sam Kościół, który jest jeden, święty, powszechny i apostolski, podlega regułom prawdy objawionej. Kościół, jako depozytariusz prawdy Bożej, wypełnia to zadanie w świecie współczesnym, pod działaniem Ducha Świętego. Zarówno przymioty Kościoła, jak i ogólne jego określenie, jako instytucji bosko-ludzkiej, znajduje swoje miejsce w przepowiadaniu homilistów Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce. Tę kwestię często porusza 74,6% badanych, zawsze 11,6% ankietowanych, a 11,6%, rzadko mówi w homiliach o Kościele. Jedynie 2,2% udzieliło odpowiedzi „nigdy” w tej kwestii.

Kościół, jako wspólnota wierzących, składa się z trzech rzeczywistości, które wykraczają poza ramy ziemskiego życia. Do rzeczywistości Kościoła wchodzi wspólnota pielgrzymująca (żyjący i wierzący na ziemi), wspólnota pokutująca (dusze czyśćcowe) oraz wspólnota tryumfująca (ci, którzy osiągnęli chwałę nieba). Te trzy wymiary mają być ukazywane w przepowiadaniu słowa Bożego. Ogólnie rzecz ujmując, w głoszonym słowie Bożym, należy nie pomijać aspektu eschatologicznego, jako rzeczywistości, w której wzrasta Kościół, i do której dąży, określając stan zbawienia wiecznego jako cel życia każdego człowieka. Spośród wszystkich członków Kościoła, którzy osiągnęli już chwałę nieba, w pierwszym rzędzie należy wyróżnić Najświętszą Maryję Pannę, Matkę Chrystusa i Matkę Kościoła. Jak wskazują dokumenty soborowe, Maryja jest najdoskonalszym członkiem wspólnoty Kościoła, która jako pierwsza spośród ludzi, osiągnęła chwałę nieba i pełnię zbawienia, doświadczając rzeczywistości, która stanie się udziałem reszty ludzi na końcu czasów. Zatem osoba Maryi stanowi jeden z głównych punktów odniesienia w wierze Kościoła, zajmując poczesne miejsce w posłudze przepowiadania słowa Bożego w zgromadzeniu wiernych. Uwzględniając fakt wielkiej czci św. Franciszka dla Maryi, która jest „Dziewicą uczynioną Kościołem i wybraną przez najświętszego Ojca z nieba”³⁷, kaznodzieje franciszkańscy, w podejmowanym

37 Pozdrowienie Błogosławionej Maryi Dziewicy, w. 1-2, w: Św. Franciszek. Św. Klara. Pisma, Kraków 2015, s. 189.

123 przepowiadaniu homilijnym, często odnoszą się do Jej osoby, rozważając tajemnicę Jej życia i Bożego powołania do bycia Matką Chrystusa, Syna Bożego. Ten temat często podejmuje 61,6% badanych, a 22,5% wskazało, że odnosi się rzadko do tego zagadnienia.

Temat Maryi – Matki Kościoła podejmowany jest często przez 58,0% respondentów, a 28,3% rzadko podejmuje tę kwestię.

Jednym z trudniejszych tematów homiletycznych jest zagadnienie obejmujące tematy eschatologiczne. Choć w przepowiadaniu homilijnym najczęściej podejmuje się kwestię życia wiecznego (nieba) jako celu życia każdego człowieka, powołanego przez Boga, w akcie wiary na mocy udzielonego chrztu świętego, do życia w Królestwie Bożym, to inne kwestie eschatologiczne są podejmowane już nieco rzadziej.

Rzeczywistość sądu szczegółowego, sądu ostatecznego, powszechnego zmartwychwstania, rzeczywistości czyśćca i piekła, poruszane są sporadycznie.

Najczęściej tematyka ta przybliżana będzie w czasie obrzędów pogrzebowych, dnia zadusznego lub szczególnych dni w okresach pokuty w ciągu roku liturgicznego.

Z ogólnego pytania ankietowego o życie wieczne w rzeczywistości eschatologicznej, z ukierunkowaniem na życie wieczne czyli niebo, wynika, że 58,7% respondentów często porusza to zagadnienie. Aż 27,5% badanych odnosi się do niej rzadko.

W liturgicznym przepowiadaniu słowa Bożego w zgromadzeniu wiernych, powyżej wspomniane kwestie znajdują swoje odzwierciedlenie w homiliach, które wpisują się w kontekst roku liturgicznego. Konkretyzują się one w sprawowanej liturgii, która staje się uroczystym obchodem misterium Chrystusa, przybliżając słuchaczy do głębszego jej zrozumienia. Sama liturgia staje się okazją, która ma ogromny wpływ na kształtowanie się jednostki homilijnej, zarówno w procesie jej tworzenia, jak i wygłaszanych treści³⁸. Sama liturgia, a więc stałe i zmienne teksty Mszy świętej, obrzędy i znaki liturgiczne, wspomnienie tajemnicy dnia, powinny również znaleźć swoje miejsce w przepowiadaniu homilijnym. Ma to na celu przybliżenie wiernych do zrozumienia tajemnicy, w której uczestniczą. Należy jednak unikać tego, co sprowadziłoby homilię do roli lekcji religii czy wykładu naukowego. Liturgia stanowi kontekst przepowiadania, którego nadrzędnym celem głoszenie słowa Bożego.

Podmiotem nadrzędnym jest osoba przewodniczącego celebracji liturgicznej, który na mocy sakramentu święceń, sprawuje liturgię Kościoła in persona Christi.

38 KL 52; KPK 768 § 1.

124 W zgromadzeniu liturgicznym odnosi się to zarówno to sprawowania Ofiary eucharystycznej, jak i głoszenia słowa Bożego³⁹.

Sama liturgia stanowi częste źródło odniesienia w przepowiadaniu homilijnym dla 50,0% badanych. Z ogólnej liczby 138 odpowiedzi 10,9% odnosi się do niej zawsze, 26,1% często, a 13,0% nigdy. Niestety, z uzyskanych odpowiedzi wynika, że poszczególne teksty mszalne, zarówno stałe, odnoszące się do kanonu mszalnego, jak i zmienne, będące zwartą treścią obchodzonego misterium, nie stanowią dla badanej grupy kaznodziejów bardziej znaczącego źródła dla głoszonej homilii. Nieco lepiej sprawa wygląda z włączaniem w przepowiadanie homilijne wyjaśniania znaków i obrzędów liturgicznych, w której wierni biorą udział. Jednym ze wskazań m. in.

Dyrektorium homiletycznego jest fakt, że homilia, uwzględniając „[…] kontekst liturgiczny, winna prowadzić wspólnotę wiernych do czynnego sprawowania Eucharystii” dzięki czemu może osiągnąć ona „większą skuteczność”⁴⁰. Teksty Mszy świętej wyraźnie domagają się euchologijnego pogłębienia i zrozumienia ze strony głoszącego⁴¹, by nie stawały się tekstem wygłaszanym jakby obok liturgii, czy będącej nawet jakimś niezrozumiałym dodatkiem do „przeżywanej” celebracji. Katechizm Kościoła Katolickiego w nr. 1145 zwraca uwagę, że celebracja eucharystyczna jest jakby

„utkana” ze znaków, symboli, gestów i słów, które tworzą liturgię i nadają jej sens zbawczy⁴². Do stałych tekstów obrzędów liturgicznych (tzw. ordo Missae) rzadko odnosi się 67,4%, a 22,5% nie czyni tego wcale. Podobnie ma się sprawa z tekstami zmiennymi Mszy świętej, jakimi są np. modlitwy prezydialne celebransa. Dla 59,4% ankietowanych stanowią one rzadkie źródło homilii, a aż 30,4% nie uwzględnia ich nigdy. Przybliżanie obrzędów i wyjaśnianie znaków, jakie towarzyszą liturgii, stanowi dla 25,3% homilistów częsty punkt odniesienia. Dla ponad połowy ankietowanych (55,1%) jest to rzadki element składowy dla treści homilii, a 19,6% pomija go w ogóle. Zdecydowanie lepiej przedstawia się kwestia tajemnicy dnia, która w znaczący sposób ukierunkowuje homilię.

Tajemnica dnia odnosi się do przeżywanej uroczystości, święta lub wspomnienia ku czci Chrystusa, Matki Najświętszej lub patrona dnia, którego obchód wypada w kalendarzu

39 Zob. B.MIGUT, Celebracja liturgiczna jako locus homilii, „Roczniki Teologiczne” 64,8 (2017), s. 87-90.

40 DH 10; KL 10.

41 A. Ż^ĄDŁO, Hermeneutyka tekstów liturgicznych w służbie przepowiadania liturgicznego,

„Roczniki Teologiczne” 62,12 (2015), s. 102-103.

42 Tamże, s. 96.

125 ogólnym⁴³ lub własnym⁴⁴. Spośród ankietowanych braci Prowincji 18,8% zawsze odnosi się do danej tajemnicy dnia, a aż 58,0% uwzględnia ją często w głoszonej homilii. 20,3%

rzadko uwzględnia ten fakt, natomiast 2,9% pomija go w ogóle.

Jednym z rodzajów przepowiadania homiletycznego jest tzw. homilia sakramentalna. Każdy z sakramentów, które sprawuje się w zwyczajnych okolicznościach przez wyświęconego szafarza, wiąże się również z homilią, która ma na celu nie tylko przybliżenie wiernym znaczenia udzielanego sakramentu, ale także naświetleniem roli jaką odgrywa w życiu wierzącego. Odpowiednie wskazania homiletyczne zawarte są we wprowadzeniach teologiczno-pastoralnych zawartych w poszczególnych sakramentarzach⁴⁵. Jak już zostało wspomniane wyżej, homilie sakramentalne głoszone są przy okazji udzielanych sakramentów. Najczęściej jednak będą ograniczać się w praktyce duszpasterskiej do homilii ślubnych, sporadycznie do homilii chrzcielnych oraz homilii poruszających temat sakramentu namaszczenia chorych, który sprawuje się raz lub dwa razy w roku w większym zgromadzeniu wiernych w kościele (np. z okazji dnia chorego lub misji czy rekolekcji parafialnych). Niniejsze opracowanie nie odnosi się do homilii wygłaszanej przy sakramencie bierzmowania czy udzielaniu święceń, gdzie szafarzem i homilistą jest biskup. Jednakże należy zwrócić uwagę, że przepowiadanie homilijne powinno zawierać także odniesienie do życia sakramentalnego. Homiliści podejmują tę kwestię w różnych wymiarach i różnym stopniu odnosząc się w głoszonym słowie Bożym do wszystkich sakramentów w zwyczajnym przepowiadaniu w ciągu całego roku liturgicznego czy też przy innych stosownych okolicznościach, jak np. przepowiadanie seryjne w czasie misji lub rekolekcji parafialnych. Ponad połowa ankietowanych (52,9%) zaznaczyła, że w głoszeniu homilii często odnosi się do sakramentów świętych Kościoła. 38,4% badanych czyni to rzadko, a jedynie 5,1% mówi o nich zawsze. Nigdy tego tematu nie porusza 3,6% głoszących homilię.

43 Chodzi o kalendarz liturgiczny dla diecezji w Polsce.

44 Chodzi o kalendarz liturgiczny Zakonów Franciszkańskich w Polsce.

45 Obrzędy chrztu dzieci, wyd. III, Katowice 2007; Obrzędy bierzmowania, wyd. II popr., Katowice

45 Obrzędy chrztu dzieci, wyd. III, Katowice 2007; Obrzędy bierzmowania, wyd. II popr., Katowice