Uchwały kapituł prowincjalnych i projekty życia prowincji

Formacja kaznodziejska w Prowincji Wniebowzięcia NMP w Polsce wpisuje się w całość formacji zakonnej, którą objęci są wszyscy członkowie Prowincji, niezależnie od przeżywanego etapu formacji. Wyróżniamy zatem dwie podstawowe przestrzenie formacji do posługi głoszenia słowa Bożego: 1) formacja do kaznodziejstwa, obejmująca początkowe etapy formacji łącznie ze studiami seminaryjnymi – co będzie przedmiotem rozważań w dalszej części pracy; 2) formacja kaznodziejska – obejmująca braci wypełniających munus praedicandi. Kapituła prowincjalna, stanowiąca najwyższe ciało ustawodawczej władzy kolegialnej, w czasie swojego trwania podejmuje się analizy dotychczasowej realizacji wyznaczonych zadań poprzedzającego ją trienium. Wszystkie sprawozdania przekazuje się do wiedzy braci zgromadzonych na kapitule i archiwizuje w Aktach Kapituły Prowincjalnej, które przesyłane są następnie do kurii generalnej.

Prawo partykularne określa zakres działania kapituły. Odnosi się ono do przedstawienia sprawozdań, dokonania wyborów na określone prawem urzędy oraz wyznacza kierunki działania duchowego, prawnego, formacyjnego i duszpasterskiego na następne trienium,

41 G.BINI OFM, Zakon dzisiaj. Refleksje i perspektywy, Rzym 2000;J.R.CARBALLO OFM, List Ministra generalnego OFM na temat studiów, Smak Słowa. Powołanie intelektualne Braci Mniejszych dzisiaj, Rzym 2005; SEKRETARIAT DS.FORMACJI I STUDIÓW, Formacja w Zakonie Braci Mniejszych, Rzym 1995; SEKRETARIAT DS.FORMACJI I STUDIÓW, Duch modlitwy i pobożności, Rzym 1997; Dokument końcowy KONGRESU ANIMATORÓW POWOŁANIOWYCH ZAKONU BRACI MNIEJSZYCH, Pan daje mi braci.

Duszpasterstwo powołaniowe w Zakonie Braci Mniejszych na przyszłość, Asyż 2000; KOMISJA MIĘDZYNARODOWA DS. PRIORYTETU „DUCH MODLITWY I POBOŻNOŚCI”, Wędrowanie ku głębi serca.

Refleksje służące odkrywaniu na nowo wartości życia wewnętrznego i milczenia w życiu franciszkańskim, Rzym 2003; SEKRETARIAT DS.FORMACJI I STUDIÓW, Zostaliście powołani do wolności. Formacją ciągła w Zakonie Braci Mniejszych, Rzym 2008; SEKRETARIAT GENERALNY DS.EWANGELIZACJI, Posłani by ewangelizować jako bracia mniejsi w parafii. Materiały dla duszpasterstwa parafialnego, Rzym 2009;

SUBSYDIUM DEFINITORIUM GENERALNEGO dla formacji do przejrzystego, solidarnego i etycznego używania naszych zasobów ekonomicznych (por. Kapituła Generalna OFM 2009, Mandat 54), Franciszkańskie zarządzanie finansami, Rzym 2014; KOMISJA DLA „SŁUŻBY W WIERNOŚCI I WYTRWAŁOŚCI”, Nasze powołanie. Między rezygnacją a wiernością, Rzym 2019.

76 które muszą być zgodne zarówno z prawem generalnym, jak i priorytetami wskazanymi przez kapitułę generalną. Od momentu zakończenia obrad Soboru Watykańskiego II w czasie odnowy prawodawstwa zakonnego stopniowo ewoluowały zapisy poszczególnych dokumentów kapitulnych. Od lat 70. XX w. wszystkie uchwały Kapituły prowincjalnej stanowiły część dokumentu podsumowującego obrady tego gremium. Od 2001 roku, zgodnie ze wskazaniami kapituły generalnej oraz definitorium generalnego, uchwały kapituł prowincjalnych wpisane są w tzw. Projekt Życia Prowincji, stanowiący podstawę dla lokalnych i osobistych projektów życia na następne trzechlecie.

Wszystkie Akta Kapituły Prowincjalnej do roku 1995 są złożone w archiwum prowincjalnym, które przechowuje wskazane dokumenty⁴². W sekretariacie prowincjalnym dostępne są dokumenty kapitulne od 1998 roku⁴³. Z ich analizy można wyciągnąć wniosek, że kapituły prowincjalne bardziej akcentowały potrzebę strukturalnego i merytorycznego przygotowania i pełnienia posługi kaznodziejskiej.

Aspekt duchowy, czy też formacyjny osoby kaznodziei pozostaje niezauważony, choć w ostatnich latach widać oddolną konieczność pogłębienia duchowości opartej na Piśmie świętym, np. przez lectio divina⁴⁴, co z pewnością jest wartością dodaną w jakości franciszkańskiego kaznodziejstwa. Kapituła z 1974 roku w swoich uchwałach, wyznaczających kierunek życia i działania prowincji, postanowiła powołać nadzwyczajną kapitułę prowincjalną w ciągu następnego trzechlecia, która miałaby zająć się zatwierdzeniem statutów dla studiów i wychowania (w świetle odnowionych Konstytucji generalnych) oraz statutów dla misjonarzy i rekolekcjonistów. Projekt tych ostatnich został jednak przyjęty dopiero na kapitule zwyczajnej w 1977 roku i ostatecznie zatwierdzony przez zarząd Prowincji w 1979 roku. Statut misjonarza i rekolekcjonisty został poddany ponownej weryfikacji na kapitule w 1998 roku i przyjęty ostatecznie w 2001 roku. W ogólnej ocenie stanu kaznodziejstwa w Prowincji, w sprawozdaniu rektora WSD na kapitułę w 1983 roku (str. 17), wskazano na „konieczność inicjacji rekolekcyjno-misyjnej” młodych współbraci-prezbiterów. Trzy lata później stwierdzono pozytywny wynik zabiegów o możliwość wdrażania do tej posługi młodych

42 Archiwum Prowincji WNMP, nr kat od 9-B-6/4 do 9-B-6/14c.

43 W sekretariacie prowincjalnym akta kapitulne zebrane są w jednym lub dwóch tomach (w zależności od zgromadzonych dokumentów), opisanych nazwą i rokiem odbytej kapituły (są to lata:

1998, 2001, 2004, 2007, 2010, 2013, 2016 i 2019).

44 Kapituły prowincjalne w 2010, 2013, 2016 i 2019 roku. Wszystkie kwestie odnoszą się do Projektów Życia Prowincji w rozdziale I: „Życie modlitwy i pobożności”. Zob. również: T.TOMASZEWSKI,

„Lectio divina” w nauczaniu Benedykta XVI i w pracach Synodu Biskupów z 2008 roku, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 15 (2010), s. 255-267.

77 kaznodziejów i zaapelowano do wszystkich współbraci w Prowincji, aby „chętnie podejmowali pracę rekolekcyjno-misyjną” (1986 r.), nie wyłączając z tego obowiązku neoprezbiterów (1992 r.), podejmując również próby powołania specjalnej grupy „braci wyspecjalizowanych w prowadzeniu rekolekcji szkolnych” (2001 i 2010 r.). Ten ostatni aspekt nigdy nie znalazł praktycznego zastosowania w działalności kaznodziejskiej Prowincji.

W trosce o większą dbałość formacji kaznodziejskiej, zwrócono uwagę na zakres treści w czasie formacji ciągłej, obejmującej zwłaszcza młodych kapłanów w pierwszych latach po święceniach. Tzw. spotkania kwinkwenalne również obejmowały aspekt formacji do posługi kaznodziejskiej. W 1992 roku kapituła prowincjalna postanowiła powołać do istnienia komisję ds. duszpasterstwa misyjno-rekolekcyjnego, mająca zająć się moderowaniem tej przestrzeni działalności apostolskiej w Prowincji. O charakterze tych spotkań będzie mowa w dalszej części pracy. Od kapituły w 1992 roku aż do kapituły w 2019 roku, co kilka lat pojawiała się konieczność opracowania nowych obrzędów rekolekcyjno-misyjnych, uwzględniających aspekt duchowości i tradycji franciszkańskiej. Ostatnia kapituła z 2019 roku podjęła po raz kolejny uchwałę w tej kwestii. W 2013 roku bracia zgromadzeni na kapitule prowincjalnej dyskutowali nad przyjęciem dokumentu Dyrektorium dla parafii zakonnej, która reguluje różne aspekty działalności duszpasterskiej prowadzonej przy kościele zakonnym. Jednak z powodu braków formalnych decyzję pozostawiono zarządowi Prowincji. Definitorium postanowiło przyjąć dokument ad experimentum do czasu następnej kapituły, co jednak nie znalazło kontynuacji ani na kapitule w 2016 roku, ani w 2019. Pierwszy projekt takiego dokumentu powstał już w 1977 roku. Promulgowany został dwa lata później, w 1979 roku, przez o. Damiana Szojdę OFM, ówczesnego prowincjała. Uaktualniony projekt Dyrektorium z 2013 roku, pomimo prób prawnego usankcjonowania wypracowanych metod duszpasterskich w rzeczywistości parafii przyklasztornej, ciągle pozostaje w formie ad experimentum, w sensie ściśle prawnym nie ma mocy obowiązującej, choć wiele zapisów weszło w zwyczajny sposób funkcjonowania parafii i klasztoru⁴⁵.

Projekt Życia Prowincji opiera się na wytycznych zawartych w Konstytucjach generalnych oraz wskazaniach do animacji wspólnoty, redagowanej na kapitule

45 SEKRETARIAT GENERALNY DS.EWANGELIZACJI, Posłani, by ewangelizować…, s. 31-35.

78 generalnej i polecanej przez definitorium generalne. Schemat propozycji do Projektu opiera się na 5 kluczowych punktach: 1) duch modlitwy i pobożności; 2) komunia życia we wspólnocie; 3) życie w umniejszeniu, ubóstwie i solidarności; 4) ewangelizacja i misja; 5) formacja. Kwestie dotyczące posługi kaznodziejskiej najczęściej dotyczą punktu 4 oraz 5 Projektu Życia.

W wypracowanym i przyjętym na kapitule prowincjalnej w 2001 roku Projekcie formacji prowincji 2001-2004 zalecono podjęcie starań o „formację przyszłych misjonarzy oraz tych, którzy już głoszą misje przez specjalistyczne studia i udział w spotkaniach formacyjnych”, jak również „zorganizowanie kursu formacyjnego dla misjonarzy i rekolekcjonistów”. Poruszono także problem rekolekcji szkolnych dla dzieci, które należałoby powierzyć „utworzonej ekipie braci” specjalizującej się w tej materii. Kapituła zaproponowała również „usilnie pracować nad franciszkańskim modelem parafii powierzonych naszej Prowincji”, a wypracowane Dyrektorium dla parafii franciszkańskich ma stanowić „punkt odniesienia”. Do tego aspektu powrócono również na kapitule w 2013 r. Kwestia formacji kaznodziejskiej w Prowincji oraz spotkań rekolekcjonistów i misjonarzy ludowych powtarza się permanentnie w kolejnych Projektach Życia Prowincji na lata: 2004-2007; 2007-2010; 2010-2013; 2013-2016;

2016-2019; 2019-2022. Ponadto wskazano również inne przestrzenie i metody formacji kaznodziejskiej zarówno na płaszczyźnie prowincjalnej, jak i indywidualnej.

Zaproponowano zorganizowanie spotkań dla wszystkich braci głoszących słowo Boże (2010 i 2013 r.) oraz warsztaty tematyczne dla kaznodziejów (2013 r.). Propozycją, która nie znalazła praktycznej realizacji, była próba odnowienia instytucji rekolekcjonisty i misjonarza, który przedstawiony prowincjałowi z każdego klasztoru, miałby otrzymać od niego pisemną nominację (2013 r.). Wraz ze zmianami w trendach duszpasterskich, wskazano również na obowiązek „szukania nowych form ewangelizacyjnych, nie zaniedbując tradycyjnych form duszpasterskich” (2013; 2016; 2019 r.). Ostatnia kapituła w 2019 roku wskazała, że koniecznym jest „w ramach formacji początkowej przygotowanie braci do głoszenia rekolekcji i misji ludowych”. Ta kwestia poruszana była już w Projekcie Życia na lata 2013-2016.