INSTYTUTY ZAKONNE

Kan. 607 - § 1. Życie zakonne, jako konsekracja całej osoby, ukazuje w Kościele przedziwne zaślubiny ustanowione przez Boga, znak przyszłego wieku. W ten sposób zakonnik dokonuje całkowitego oddania się, jakby złożenia się Bogu w ofierze, wskutek czego całe jego istnienie staje się ustawiczną czcią Boga w miłości.

§ 2. Instytut zakonny jest społecznością, w której członkowie zgodnie z własnym prawem, składają śluby publiczne, wieczyste lub czasowe – odnawiane jednak po upływie tego czasu – oraz prowadzą braterskie życie we wspólnocie.

§ 3. Publiczne świadectwo, jakie zakonnicy powinni dawać Chrystusowi i Kościołowi, złączone jest z oddzieleniem się od świata, zgodnie z charakterem i celem każdego instytutu.

Rozdział I

DOMY ZAKONNE, ICH ERYGOWANIE I ZNOSZENIE

Kan. 608 - Wspólnota zakonna powinna mieszkać w domu ustanowionym zgodnie z prawem, pozostając pod władzą przełożonego wyznaczonego zgodnie z przepisami prawa;

każdy dom powinien mieć przynajmniej kaplicę, w której należy sprawować i przechowywać Eucharystię, aby była rzeczywiście centrum wspólnoty.

Kan. 609 - § 1. Domy instytutu zakonnego są erygowane przez władzę właściwą zgodnie z konstytucjami, po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody biskupa diecezjalnego.

§ 2. Na erygowanie klasztoru mniszek wymagane jest ponadto zezwolenie Stolicy Apostolskiej.

Kan. 610 - § 1. Erygując dom, trzeba mieć na uwadze pożytek Kościoła oraz instytutu, jak również należy zapewnić to wszystko, co jest potrzebne do właściwego podjęcia przez jego członków życia zakonnego zgodnie z własnymi celami i duchem instytutu.

§ 2. Dom wolno erygować jedynie wtedy, gdy roztropnie przewiduje się, że będzie można odpowiednio zaradzić potrzebom zakonników.

Kan. 611 - Zgoda biskupa diecezjalnego na erygowanie domu zakonnego danego instytutu zawiera w sobie prawo do:

1º prowadzenia życia zgodnie z charakterem i własnymi celami instytutu;

2º wykonywania zgodnie z przepisami prawa własnych dzieł instytutu, z uwzględnieniem warunków dołączonych do zgody;

3º posiadania kościoła, gdy chodzi o instytuty kleryckie, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1215 § 3, oraz wykonywania świętych posług zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 612 - Wymagana jest zgoda biskupa diecezjalnego na przeznaczenie domu zakonnego na dzieła apostolskie różne od tych, dla których został ustanowiony; nie jest ona jednak potrzebna, gdy chodzi o zmiany, które przy zachowaniu praw fundacyjnych odnoszą się tylko do wewnętrznego zarządu i dyscypliny.

Kan. 613 - § 1. Dom zakonny kanoników regularnych i mnichów, pozostający pod zarządem i pieczą własnego przełożonego, jest domem niezależnym, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.

§ 2. Przełożony domu niezależnego jest z mocy prawa przełożonym wyższym.

Kan. 614 - Klasztory mniszek złączone z jakimś instytutem męskim zachowują własny sposób życia i zarząd, zgodnie z konstytucjami. Wzajemne prawa i obowiązki powinny być określone tak, by z połączenia wynikało dobro duchowe.

Kan. 615 - Klasztor niezależny, który poza własnym przełożonym nie ma innego wyższego przełożonego ani nie jest złączony z jakimś instytutem zakonnym w ten sposób, że przełożony tego instytutu ma określoną przez konstytucje rzeczywistą władzę nad tym klasztorem, jest powierzony szczególnemu nadzorowi biskupa diecezjalnego, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 616 - § 1. Dom zakonny erygowany zgodnie z prawem może być zniesiony przez najwyższego przełożonego zgodnie z przepisami konstytucji, po zasięgnięciu opinii biskupa diecezjalnego. O majątku zniesionego domu powinno stanowić własne prawo instytutu, z zachowaniem jednak woli fundatorów lub ofiarodawców, jak również praw słusznie nabytych.

§ 2. Zniesienie jedynego domu jakiegoś instytutu należy do Stolicy Apostolskiej, dla której też rezerwuje się w tym wypadku decyzję dotyczącą majątku.

§ 3. Zniesienie domu niezależnego, o którym mowa w kan. 613, należy do kapituły generalnej, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.

§ 4. Zniesienie niezależnego klasztoru mniszek należy do Stolicy Apostolskiej, z zachowaniem, odnośnie do majątku, przepisów konstytucji.

Rozdział II

ZARZĄD INSTYTUTÓW

Art. 1

PRZEŁOŻENI I RADY

Kan. 617 - Przełożeni powinni wypełniać swoją funkcję i sprawować władzę zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego oraz własnego.

Kan. 618 - Władzę otrzymaną od Boga przez posługę Kościoła przełożeni powinni sprawować w duchu służby. Nastawieni więc na przyjmowanie woli Bożej w wykonywaniu swej posługi, mają kierować podwładnymi jako dziećmi Bożymi; pobudzając, z szacunkiem dla ludzkiej godności, ich dobrowolne posłuszeństwo, powinni chętnie ich wysłuchiwać i wspierać wspólną inicjatywę dla dobra instytutu i Kościoła, zawsze jednak z zachowaniem swojej władzy w zakresie podejmowania rozstrzygnięć i wydawania poleceń.

Kan. 619 - Przełożeni powinni gorliwie wypełniać swój urząd i wraz z powierzonymi sobie zakonnikami starać się budować braterską wspólnotę w Chrystusie, w której szuka się i miłuje przede wszystkim Boga. Powinni więc karmić często swoich podwładnych słowem Bożym i prowadzić ich do sprawowania świętej liturgii. Mają być dla nich przykładem w pielęgnowaniu cnót oraz w respektowaniu przepisów i tradycji własnego instytutu;

odpowiednio zaradzać ich potrzebom, gorliwie otaczać opieką i odwiedzać chorych, poskramiać niespokojnych, pocieszać małodusznych i mieć cierpliwość dla wszystkich.

Kan. 620 - Przełożonymi wyższymi są ci, którzy kierują całym instytutem lub jego prowincją bądź inną zrównaną z nią częścią lub domem niezależnym, a także ich wikariusze.

Wliczają się do nich opat prymas oraz przełożony kongregacji monastycznej, którzy jednak nie mają całej władzy, jaką prawo powszechne przyznaje przełożonym wyższym.

Kan. 621 - Zespół wielu domów, który pod kierownictwem jednego przełożonego stanowi najwyższą jednostkę podziału danego instytutu, erygowany kanonicznie przez uprawnioną władzę, nazywa się prowincją.

Kan. 622 - Najwyższy przełożony otrzymuje władzę – którą powinien sprawować zgodnie z przepisami własnego prawa – nad wszystkimi prowincjami instytutu, domami i członkami instytutu; pozostali przełożeni mają władzę w ramach swojego zadania.

Kan. 623 - Do ważnego mianowania albo wybierania członków instytutu na funkcję przełożonego wymaga się upływu odpowiedniego czasu od złożenia przez nich profesji wieczystej lub definitywnej, określonego prawem własnym, a w stosunku do przełożonych wyższych – określonego w konstytucjach.

Kan. 624 - § 1. Przełożeni powinni być ustanawiani na określony i odpowiedni czas, zgodnie z naturą i potrzebami instytutu, chyba że w odniesieniu do najwyższego przełożonego lub przełożonych domu niezależnego konstytucje postanawiają inaczej.

§ 2. Prawo własne powinno zawierać odpowiednie przepisy zapobiegające temu, by przełożeni ustanawiani na określony czas nie pozostawali na urzędach związanych z rządzeniem zbyt długo bez przerwy.

§ 3. Mogą być jednak odwołani z urzędu podczas trwania kadencji lub przeniesieni na inny urząd z powodów określonych we własnym prawie.

Kan. 625 - § 1. Najwyższy przełożony powinien być ustanawiany przez kanoniczny wybór, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

§ 2. Wyborom przełożonego klasztoru niezależnego, o którym mowa w kan. 615, oraz najwyższego przełożonego instytutu na prawie diecezjalnym przewodniczy biskup głównej siedziby instytutu.

§ 3. Pozostali przełożeni powinni być ustanawiani zgodnie z przepisami konstytucji, jednakże w ten sposób, że – gdy są wybierani – wymagają zatwierdzenia ze strony właściwego przełożonego wyższego; jeżeli zaś są przez przełożonego mianowani, nominację powinna poprzedzać odpowiednia konsultacja.

Kan: 626 - Przełożeni w nadawaniu urzędów i członkowie instytutu w dokonywaniu wyborów powinni przestrzegać przepisów prawa powszechnego oraz własnego prawa, a także powstrzymywać się od jakichkolwiek nadużyć oraz względów osobistych, mając zaś przed oczyma tylko Boga i dobro instytutu, powinni mianować albo wybierać tych, których wobec Pana uznają za rzeczywiście godnych i zdatnych. Ponadto mają się wystrzegać zabiegania o głosy w wyborach, bezpośrednio lub pośrednio, dla siebie lub dla innych.

Kan. 627 - § 1. Przełożeni powinni mieć własną radę, ustanowioną zgodnie z postanowieniami konstytucji, i korzystać z jej pomocy w wykonywaniu swojego zadania.

§ 2. W sytuacjach innych niż przewidziane w prawie powszechnym, własne prawo powinno określić przypadki, w których do ważnego działania wymagana jest zgoda lub rada, w myśl postanowienia kan. 127.

Kan. 628 - § 1. Przełożeni, którzy na podstawie własnego prawa instytutu zostali powołani do tego zadania, powinni w określonym czasie wizytować domy i zakonników sobie powierzonych zgodnie z przepisami wspomnianego prawa własnego.

§ 2. Biskup diecezjalny ma prawo i obowiązek wizytować, także w zakresie dyscypliny zakonnej:

1º klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615;

2º poszczególne domy instytutu na prawie diecezjalnym, położone na jego terytorium.

§ 3. Zakonnicy powinni z zaufaniem odnosić się do wizytatora, a gdy zgodnie z prawem o coś pyta, mają obowiązek odpowiadać zgodnie z prawdą, w miłości; nikomu zaś nie wolno w jakikolwiek sposób odwodzić zakonników od wypełniania tego obowiązku albo w inny sposób przeszkadzać w osiągnięciu celu wizytacji.

Kan. 629 - Przełożeni powinni przebywać w swoich domach i nie opuszczać ich, poza wypadkami przewidzianymi we własnym prawie.

Kan. 630 - § 1. Przełożeni powinni uznawać wolność zakonników należną im w zakresie korzystania z sakramentu pokuty i kierownictwa duchowego, z zachowaniem wszakże dyscypliny instytutu.

§ 2. Zgodnie z przepisami własnego prawa, przełożeni mają troszczyć się o to, by zakonnicy mieli do dyspozycji odpowiednich spowiedników, u których mogliby się często spowiadać.

§ 3. W klasztorach mniszek, w domach formacji oraz w liczniejszych wspólnotach laickich powinni być spowiednicy zwyczajni, zatwierdzeni przez ordynariusza miejsca, po konsultacji ze wspólnotą, bez obowiązku jednak zwracania się do nich.

§ 4. Przełożonym nie wolno spowiadać swoich podwładnych, chyba że sami z własnej woli o to proszą.

§ 5. Zakonnicy powinni z zaufaniem przychodzić do swoich przełożonych, mogą też przed nimi w sposób wolny i z własnej inicjatywy otwierać swoje wnętrze. Natomiast zabrania się przełożonym nakłaniać ich w jakikolwiek sposób do otwierania przed nimi sumienia.

Art. 2 KAPITUŁY

Kan. 631 - § 1. Kapituła generalna, która zgodnie z konstytucjami sprawuje najwyższą władzę w instytucie, powinna być ukształtowana tak, by reprezentując cały instytut, stała się prawdziwym znakiem jego jedności w miłości. Należy do niej przede wszystkim strzeżenie dziedzictwa instytutu, o którym mowa w kan. 578, popieranie zgodnej z nim i przystosowanej do współczesności odnowy, dokonywanie wyboru najwyższego przełożonego, załatwianie ważniejszych spraw oraz wydawanie przepisów, których wszyscy powinni przestrzegać.

§ 2. Skład kapituły i zakres jej władzy mają być określone w konstytucjach; własne prawo powinno dokładniej określić porządek odbywania kapituły, zwłaszcza w odniesieniu do wyborów i sposobu załatwiania spraw.

§ 3. Zgodnie z przepisami określonymi we własnym prawie, nie tylko prowincje i wspólnoty lokalne, lecz także każdy zakonnik może w sposób wolny przesłać do kapituły generalnej swoje życzenia i sugestie.

Kan. 632 - Własne prawo powinno dokładnie określić to, co dotyczy innych kapituł instytutu oraz innych podobnych zebrań, a mianowicie ich naturę, władzę, skład osobowy, zasady proceduralne i czas ich odbywania.

Kan. 633 - § 1. Organy partycypacji lub organy konsultacyjne mają wiernie wypełniać powierzone sobie zadanie, zgodnie z przepisami prawa powszechnego i własnego, oraz wyrażać w sposób właściwy dla każdego z nich troskę i współudział wszystkich członków w staraniach o wspólne dobro całego instytutu lub wspólnoty.

§ 2. W organizowaniu i stosowaniu tych narzędzi partycypacji i konsultacji należy zachować mądre rozeznanie, a sposób ich działania powinien być zgodny z charakterem i celem instytutu.

Art. 3

DOBRA DOCZESNE I ICH ZARZĄD

Kan. 634 - § 1. Instytuty, prowincje i domy zakonne, jako osoby prawne na mocy samego prawa, zdolne są do nabywania, posiadania i alienowania dóbr doczesnych oraz zarządzania nimi, chyba że konstytucje tę zdolność wykluczają lub ograniczają.

§ 2. Powinny jednak unikać wszelkiego luksusu, nadmiernego zysku i gromadzenia dóbr.

Kan. 635 - § 1. Dobra doczesne instytutów zakonnych jako dobra kościelne rządzą się przepisami Księgi V Dobra doczesne Kościoła, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej.

§ 2. Każdy jednak instytut powinien ustanowić odpowiednie przepisy dotyczące używania i zarządu dóbr, dzięki którym ubóstwo właściwe instytutowi będzie wspierane, chronione i wyrażane.

Kan. 636 - § 1. W każdym instytucie, a także prowincji kierowanej przez przełożonego wyższego, powinien być ekonom, odrębny od przełożonego wyższego i ustanowiony zgodnie z własnym prawem, który ma zarządzać dobrami pod kierownictwem odnośnego przełożonego.

Również we wspólnotach lokalnych należy wedle możności ustanowić ekonoma, odrębnego od miejscowego przełożonego.

§ 2. W czasie oraz w sposób określony we własnym prawie ekonomowie i inni zarządcy mają obowiązek przedkładać właściwej władzy sprawozdanie finansowe ze sprawowanego zarządu.

Kan. 637 - Klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615, powinny raz w roku składać sprawozdanie finansowe z zarządu ordynariuszowi miejsca; ponadto ordynariuszowi miejsca przysługuje prawo wglądu w sprawy gospodarcze domu zakonnego na prawie diecezjalnym.

Kan. 638 - § 1. Własne prawo w ramach prawa powszechnego powinno określić czynności, które przekraczają cel i sposób zwyczajnego zarządzania, oraz ustalić to wszystko, co jest konieczne do ważnego podjęcia czynności nadzwyczajnego zarządu.

§ 2. Wydatki i czynności prawne zwyczajnego zarządu oprócz przełożonych ważnie podejmują, w ramach powierzonego im zadania, także pełniący urzędy, których własne prawo do tego celu wyznacza.

§ 3. Do ważności alienacji i każdej innej czynności, wskutek której stan majątkowy osoby prawnej może doznać uszczerbku, wymagane jest pisemne zezwolenie właściwego przełożonego, wydane za zgodą jego rady. Jeżeli natomiast chodziłoby o czynność, której wartość przekracza kwotę określoną dla danego regionu przez Stolicę Apostolską, albo o dobra ofiarowane Kościołowi na mocy ślubu, albo o rzeczy drogocenne pod względem artystycznym lub historycznym, wymagane jest ponadto zezwolenie Stolicy Świętej.

§ 4. Dla klasztorów niezależnych, o których mowa w kan. 615, oraz dla instytutów na prawie diecezjalnym, konieczna jest ponadto pisemna zgoda ordynariusza miejsca.

Kan. 639 - § 1. Jeżeli osoba prawna zaciągnęła długi i zobowiązania, nawet za zezwoleniem przełożonych, sama powinna za nie odpowiadać.

§ 2. Jeżeli zaciągnął je członek instytutu za zezwoleniem przełożonego w stosunku do swoich dóbr, powinien odpowiadać sam, jeżeli zaś na polecenie przełożonego prowadził sprawę instytutu, powinien odpowiadać instytut.

§ 3. Jeżeli zaciągnął je zakonnik bez żadnego zezwolenia przełożonych, powinien odpowiadać sam, a nie osoba prawna.

§ 4. Zawsze jednak można wytoczyć powództwo przeciw temu, kto odniósł jakąś korzyść z zawartej umowy.

§ 5. Przełożeni zakonni nie powinni zezwalać na zaciąganie długów, jeżeli nie jest pewne, że ze zwyczajnych dochodów można spłacić należne odsetki oraz w niezbyt długim czasie, stopniowo spłacając zadłużenie, zwrócić kwotę główną.

Kan. 640 - Uwzględniając miejscową sytuację, instytuty powinny zabiegać o dawanie świadectwa, niejako zbiorowego, miłości i ubóstwa oraz powinny stosownie do możliwości przeznaczać część własnych dóbr na potrzeby Kościoła, jak również na utrzymanie ubogich.

Rozdział III

PRZYJMOWANIE KANDYDATÓW I FORMACJA ZAKONNIKÓW

Art. 1

PRZYJĘCIE DO NOWICJATU

Kan. 641 - Prawo przyjmowania kandydatów do nowicjatu należy do przełożonych wyższych zgodnie z własnym prawem.

Kan. 642 - Przełożeni, kierując się uważną troską, powinni przyjmować tylko tych, którzy – oprócz wymaganego wieku – cieszą się dobrym zdrowiem, mają odpowiedni charakter i przymioty świadczące o wystarczającej dojrzałości, konieczne do podjęcia życia właściwego danemu instytutowi; zdrowie, charakter i dojrzałość należy w razie potrzeby zweryfikować również przy pomocy biegłych, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 220.

Kan. 643 - § 1. Nieważnie jest przyjęty do nowicjatu:

1º ten, kto nie ukończył jeszcze siedemnastego roku życia;

2º małżonek w czasie trwania małżeństwa;

3º ten, kto jest aktualnie związany świętym węzłem z instytutem życia konsekrowanego lub jest włączony do stowarzyszenia życia apostolskiego, z zastrzeżeniem przepisu kan. 684;

4º ten, kto wstępuje do instytutu pod wpływem przemocy, ciężkiej bojaźni albo podstępu lub kto został przyjęty przez przełożonego działającego pod takim samym wpływem;

5º ten, kto zataił swoje włączenie do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego albo stowarzyszenia życia apostolskiego.

§ 2. Własne prawo może ustanowić inne przeszkody – nawet do ważności przyjęcia – lub dołączyć warunki.

Kan. 644 - Przełożonym nie wolno przyjmować do nowicjatu duchownych diecezjalnych bez porozumienia się z własnym ich ordynariuszem, jak również osób obciążonych długiem, którego nie są w stanie spłacić.

Kan. 645 - § 1. Przed przyjęciem do nowicjatu kandydaci powinni przedstawić świadectwo chrztu i bierzmowania oraz stanu wolnego.

§ 2. Gdy chodzi o dopuszczenie duchownych albo tych, którzy byli już przyjęci do innego instytutu życia konsekrowanego, do stowarzyszenia życia apostolskiego lub do seminarium, wymagana jest ponadto opinia, odpowiednio, ordynariusza miejsca lub przełożonego wyższego instytutu lub stowarzyszenia, lub rektora seminarium.

§ 3. W myśl własnego prawa można się domagać jeszcze innych świadectw stwierdzających wymaganą zdatność kandydatów i brak przeszkód.

§ 4. Przełożeni, jeżeli wyda się im to konieczne, mogą prosić o jeszcze inne informacje, również z zachowaniem tajemnicy.

Art. 2