Kan. 145 - § 1. Urząd kościelny jest wszelkim zadaniem ustanowionym na stałe, z postanowienia czy to Bożego, czy kościelnego, dla realizacji celu duchowego.
§ 2. Obowiązki i prawa właściwe każdemu urzędowi kościelnemu są określane albo samym prawem, którym urząd ustanowiono, albo dekretem właściwej władzy, którym urząd jest jednocześnie ustanowiony i nadany.
Rozdział I
POWIERZENIE URZĘDU KOŚCIELNEGO
Kan. 146 - Urzędu kościelnego nie można ważnie otrzymać bez kanonicznego powierzenia.
Kan. 147 - Powierzenie urzędu kościelnego dokonuje się: poprzez swobodne nadanie przez właściwą władzę kościelną; poprzez ustanowienie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzała je prezentacja; poprzez zatwierdzenie lub dopuszczenie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzał je wybór lub postulacja; a także poprzez zwykły wybór przyjęty przez elekta, jeżeli wybór nie wymaga zatwierdzenia.
Kan. 148 - Do władzy, która jest właściwa, by erygować urzędy, dokonywać w nich zmian i je znosić, należy również ich kanoniczne powierzanie, chyba że prawo stanowi inaczej.
Kan. 149 - § 1. Ten, kto ma zostać powołany na urząd kościelny, musi pozostawać we wspólnocie Kościoła i być zdatny, czyli posiadać przymioty wymagane do tego urzędu prawem powszechnym lub partykularnym albo fundacyjnym.
§ 2. Powierzenie urzędu kościelnego temu, kto nie posiada wymaganych przymiotów, nieważne jest tylko wtedy, jeżeli przymioty są wyraźnie wymagane prawem powszechnym lub partykularnym albo fundacyjnym do ważności powierzenia; poza tym jest ważne, ale może być unieważnione dekretem właściwej władzy albo wyrokiem sądu administracyjnego.
§ 3. Powierzenie urzędu dokonane symoniacko jest nieważne z mocy samego prawa.
Kan. 150 - Urzędu związanego z pełnym duszpasterstwem, do wypełniania którego wymagane jest wykonywanie święceń kapłańskich, nie można ważnie nadać temu, kto nie otrzymał jeszcze takich święceń.
Kan. 151 - Powierzenia urzędu związanego z duszpasterstwem nie należy odkładać bez ważnej przyczyny.
Kan. 152 - Nie wolno nadawać nikomu dwóch lub więcej urzędów niepołączalnych, a więc takich, które nie mogą być wykonywane jednocześnie przez jedną osobę.
Kan. 153 - § 1. Powierzenie urzędu, który prawnie nie wakuje, jest z mocy samego faktu nieważne i nie zostaje konwalidowane przez późniejszy wakans.
§ 2. Jeżeli jednak chodzi o urząd nadawany, zgodnie z prawem, na określony czas, powierzenie może być dokonane w ciągu sześciu miesięcy przed upływem tego czasu i osiąga swój skutek od dnia wakansu urzędu.
§ 3. Obietnica urzędu – bez względu na to, przez kogo dana – nie powoduje żadnego skutku prawnego.
Kan. 154 - Urząd prawnie wakujący, który ewentualnie byłby jeszcze przez kogoś bezprawnie zatrzymywany, może być nadany, jeżeli zostanie należycie stwierdzone, iż jego zatrzymywanie jest bezprawne, a w piśmie nadającym urząd zostanie uczyniona wzmianka o tym stwierdzeniu.
Kan. 155 - Kto nadaje urząd, działając za kogoś zaniedbującego lub mającego przeszkodę, nie nabywa żadnej władzy nad osobą, której go nadał; pozycja prawna tej osoby pozostaje nienaruszona, tak jak gdyby powierzenie zostało dokonane zgodnie ze zwyczajnymi przepisami prawa.
Kan. 156 - Każdego powierzenia urzędu należy dokonać na piśmie.
Art. 1
SWOBODNE NADANIE
Kan. 157 - Jeżeli prawo czegoś innego wprost nie postanawia, do biskupa diecezjalnego należy powierzanie urzędów kościelnych we własnym Kościele partykularnym przez swobodne nadanie.
Art. 2 PREZENTACJA
Kan. 158 - § 1. Ten, komu przysługuje prawo prezentacji na urząd, ma obowiązek prezentować kandydata władzy, do której należy udzielenie ustanowienia na tym urzędzie, i to – jeżeli coś innego nie zostało prawnie zastrzeżone – w ciągu trzech miesięcy od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu.
§ 2. Jeżeli prawo prezentacji przysługuje kolegium albo zespołowi osób, prezentowanego należy wyznaczyć z zachowaniem przepisów kan. 165-179.
Kan. 159 - Nikt nie może być prezentowany wbrew swojej woli, dlatego jeżeli przedstawiony do prezentacji, zapytany o zgodę, w ciągu ośmiu dni użytecznych nie odmówi, może być prezentowany.
Kan. 160 - § 1. Ten, komu przysługuje prawo prezentacji, może prezentować jednego kandydata albo też kilku, zarówno jednocześnie, jak i kolejno.
§ 2. Nikt nie może prezentować samego siebie; natomiast kolegium albo zespół osób może prezentować któregoś ze swoich członków.
Kan. 161 - § 1. Ten, kto dokonał prezentacji kandydata, który okazał się niezdatny, może tylko raz, w terminie jednego miesiąca, powtórnie prezentować innego kandydata, jeżeli prawo nie stanowi inaczej.
§ 2. Jeżeli przed ustanowieniem na urzędzie prezentowany zrezygnował albo zmarł, posiadający prawo prezentacji może w ciągu miesiąca od otrzymania wiadomości o rezygnacji albo śmierci ponownie wykonywać swe prawo.
Kan. 162 - Ten, kto w użytecznym czasie, zgodnie z postanowieniami kan. 158 § 1 i kan. 161, nie dokonał prezentacji, jak również ten, kto dwukrotnie prezentował kandydatów, którzy okazali się niezdatni, traci w tym przypadku prawo prezentacji; władzy zaś, która ma prawo udzielić ustanowienia, przysługuje swobodne powierzenie wakującego urzędu, za zgodą jednak własnego ordynariusza kandydata.
Kan. 163 - Władza, do której zgodnie z przepisami prawa należy ustanowienie prezentowanego na urzędzie, ma obowiązek ustanowić prawnie prezentowanego, którego uznała za zdatnego i który wyraził zgodę, a jeżeli kilku prawnie prezentowanych zostało uznanych za zdatnych, ma obowiązek ustanowić na urzędzie jednego z nich.
Art. 3 WYBÓR
Kan. 164 - W wyborach kanonicznych, jeżeli prawo nie stanowi inaczej, należy stosować przepisy kanonów, które następują.
Kan. 165 - Jeżeli kolegium albo zespołowi osób przysługuje prawo dokonywania wyboru na urząd, nie wolno odkładać wyboru dłużej niż o trzy użyteczne miesiące, licząc od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu, chyba że inaczej zostało zastrzeżone w prawie albo w zgodnym z prawem statucie kolegium lub zespołu; po bezskutecznym upływie tego terminu wakujący urząd powinna powierzyć swobodnie ta władza, której przysługuje prawo zatwierdzenia wyboru lub zastępczego powierzania urzędu.
Kan. 166 - § 1. Przewodniczący kolegium albo zespołu ma obowiązek zwołać wszystkich należących do kolegium albo zespołu; przy czym wezwanie to, gdy ma być osobiste, jest ważne, jeżeli zostało dokonane w miejscu stałego lub tymczasowego zamieszkania albo w miejscu pobytu.
§ 2. Jeżeli ktoś z tych, których należy wezwać, został pominięty i dlatego był nieobecny, wybór jest ważny; jednak na jego wniosek, po udowodnieniu pominięcia i nieobecności, wybór musi zostać unieważniony przez właściwą władzę, nawet po zatwierdzeniu, byleby prawnie stwierdzono, że rekurs został wniesiony w ciągu przynajmniej trzech dni od otrzymania wiadomości o wyborze.
§ 3. Jeżeli jednak pominięto więcej niż jedną trzecią wyborców, wybór z mocy samego prawa jest nieważny, chyba że wszyscy pominięci wzięli faktycznie udział w głosowaniu.
Kan. 167 - § 1. Po dokonanym zgodnie z prawem zwołaniu prawo głosowania przysługuje osobom obecnym w dniu i miejscu oznaczonym w zawiadomieniu, z wykluczeniem – jeżeli statut zgodnie z prawem czegoś innego nie zastrzega – możliwości głosowania bądź listownie, bądź przez pełnomocnika.
§ 2. Jeżeli któryś z wyborców jest obecny w domu, gdzie odbywa się głosowanie, lecz nie może wziąć w nim udziału z powodu choroby, skrutatorzy winni przyjąć od niego głos na piśmie.
Kan. 168 - Gdyby ktoś miał nawet z kilku tytułów prawo głosowania we własnym imieniu, może oddać tylko jeden głos.
Kan. 169 - Do ważności wyboru wymaga się, by nikt, kto nie należy do kolegium lub zespołu, nie został dopuszczony do głosowania.
Kan. 170 - Wybór, którego wolność rzeczywiście została naruszona w jakikolwiek sposób, jest mocą samego prawa nieważny.
Kan. 171 - § 1. Niezdolni do głosowania są:
1º niezdolni do aktu ludzkiego;
2º nieposiadający głosu czynnego;
3º związani karą ekskomuniki bądź to przez wyrok sądowy, bądź przez dekret wymierzający lub deklarujący karę;
4º ci, którzy notoryjnie odstąpili od wspólnoty Kościoła.
§ 2. Jeżeli ktoś z wymienionych został dopuszczony, jego głos jest bez znaczenia, ale sam wybór ważny, chyba że po odliczeniu tego głosu stwierdzono, że wybrany nie uzyskałby wymaganej liczby głosów.
Kan. 172 - § 1. Aby głos był ważny, musi być:
1º wolny; stąd też nieważny jest głos tego, kto został doprowadzony ciężką bojaźnią albo podstępem, bezpośrednio lub pośrednio, do wybrania jakiejś osoby albo różnych osób rozłącznie;
2º tajny, pewny, bezwarunkowy, określony.
§ 2. Warunki dołączone do głosu przed wyborem uważa się za niedołączone.
Kan. 173 - § 1. Przed rozpoczęciem wyborów należy wyznaczyć spośród grona kolegium albo zespołu przynajmniej dwóch skrutatorów.
§ 2. Skrutatorzy winni zebrać głosy i w obecności przewodniczącego wyborom sprawdzić, czy liczba oddanych kartek odpowiada liczbie wyborców, zbadać oddane głosy i ogłosić, ile każdy otrzymał.
§ 3. Jeżeli liczba głosów przewyższa liczbę wyborców, nic nie zostało dokonane.
§ 4. Ten, kto pełni funkcję protokolanta powinien ze wszystkich czynności wyborczych sporządzić dokładny protokół, który – po podpisaniu przynajmniej przez tegoż protokolanta, przewodniczącego oraz skrutatorów – należy starannie przechowywać w archiwum kolegium.
Kan. 174 - § 1. Wybór, o ile prawo albo statut nie stanowią inaczej, może dokonać się także przez kompromis, jeżeli wyborcy na podstawie jednomyślnego porozumienia wyrażonego na piśmie przekazują tym razem prawo wyboru jednej lub kilku zdatnym osobom, czy to ze swego grona, czy spoza niego, które w imieniu wszystkich dokonują wyboru mocą otrzymanego mandatu.
§ 2. Jeżeli chodzi o kolegium albo zespół składający się tylko z duchownych, kompromisariusze muszą mieć święcenia; w przeciwnym razie wybór jest nieważny.
§ 3. Kompromisariusze muszą przestrzegać przepisów prawa dotyczących wyboru oraz – do ważności wyboru – warunków dołączonych do kompromisu, niesprzecznych z prawem;
warunki zaś niedające się pogodzić z prawem należy uznać za niedołączone.
Kan. 175 - Kompromis przestaje istnieć, a prawo głosu powraca do tych, którzy zgodzili się na kompromis:
1º wskutek odwołania dokonanego przez kolegium albo zespół, przed rozpoczęciem sprawy;
2º przez niewypełnienie warunku dołączonego do kompromisu;
3º przez dokonanie nieważnego wyboru.
Kan. 176 - Jeżeli prawo albo statut nie stanowią inaczej, ten powinien być uznany za wybranego i ogłoszony przez przewodniczącego kolegium albo zespołu, kto otrzymał wymaganą liczbę głosów, zgodnie z postanowieniem kan. 119, 1º.
Kan. 177 - § 1. O wyborze należy od razu powiadomić wybranego, a ten w ciągu ośmiu użytecznych dni, licząc od powiadomienia, ma obowiązek oznajmić przewodniczącemu kolegium albo zespołu, czy przyjmuje wybór, czy nie przyjmuje; inaczej wybór jest bezskuteczny.
§ 2. Gdy elekt nie przyjmuje wyboru, traci wszelkie prawo uzyskane wskutek wyboru i nie odzyskuje go przez późniejsze wyrażenie zgody, może być jednak ponownie wybrany;
kolegium zaś albo zespół musi przystąpić do nowych wyborów w ciągu miesiąca od chwili otrzymania wiadomości o nieprzyjęciu wyboru.
Kan. 178 - Elekt po przyjęciu wyboru, który nie wymaga zatwierdzenia, natychmiast otrzymuje pełnoprawnie urząd; w innym przypadku nabywa tylko prawo do niego.
Kan. 179 - § 1. Jeżeli wybór wymaga zatwierdzenia, elekt w ciągu ośmiu użytecznych dni od dnia przyjęcia wyboru ma obowiązek osobiście lub za pośrednictwem kogoś innego prosić właściwą władzę o zatwierdzenie; inaczej pozbawiony jest wszelkiego prawa, chyba że udowodni, iż ze względu na uzasadnioną przeszkodę nie mógł prosić o zatwierdzenie.
§ 2. Właściwa władza nie może odmówić zatwierdzenia, jeżeli uzna elekta za zdatnego zgodnie z przepisem kan. 149 § 1, a wybór został dokonany zgodnie z przepisami prawa.
§ 3. Zatwierdzenia należy udzielić na piśmie.
§ 4. Przed powiadomieniem o zatwierdzeniu elekt nie może włączać się w wykonywanie urzędu, zarówno w zakresie spraw duchowych, jak i doczesnych, a podjęte przez niego ewentualnie czynności są nieważne.
§ 5. Po powiadomieniu o zatwierdzeniu elekt otrzymuje pełnoprawnie urząd, chyba że prawo zastrzega co innego.
Art. 4 POSTULACJA
Kan. 180 - § 1. Jeżeli wyborowi tego, którego wyborcy wolą i uważają za odpowiedniego, stoi na drodze kanoniczna przeszkoda, od której można i zwykło się dyspensować, mogą go swoimi głosami postulować u właściwej władzy, chyba że prawo zastrzega inaczej.
§ 2. Kompromisariusze nie mogą postulować, chyba że to wyrażono w kompromisie.
Kan. 181 - § 1. Do ważności postulacji wymaga się przynajmniej dwóch trzecich głosów.
§ 2. Głos za postulacją należy wyrazić przez słowo „postuluję” albo inne równoznaczne;
formuła „wybieram lub postuluję” albo równoznaczna jest za wyborem, jeżeli nie ma przeszkody, w przeciwnym razie za postulacją.
Kan. 182 - § 1. Przewodniczący w użytecznym czasie ośmiu dni ma obowiązek wysłać postulację do właściwej władzy, do której należy zatwierdzenie wyboru, która ma prawo udzielenia dyspensy od przeszkody, albo – jeżeli takiego uprawnienia nie posiada – poproszenia o nią u władzy wyższej; jeżeli zatwierdzenie nie jest wymagane, postulację należy wysłać do właściwej władzy, aby udzieliła dyspensy.
§ 2. Jeżeli w przepisanym czasie nie przesłano postulacji, staje się ona tym samym nieważna, a kolegium lub zespół zostaje tym razem pozbawiony prawa wyboru albo postulacji, chyba że udowodni się, iż przewodniczący nie przesłał postulacji we właściwym czasie z powodu uzasadnionej przeszkody albo podstępu lub zaniedbania.
§ 3. Postulowany nie nabywa żadnego prawa z faktu postulacji, a właściwa władza nie jest obowiązana do jej dopuszczenia.
§ 4. Po skierowaniu postulacji do właściwej władzy wyborcy nie mogą postulacji odwołać, jeżeli władza nie wyrazi na to zgody.
Kan. 183 - § 1. Jeżeli postulacja nie zostanie dopuszczona przez właściwą władzę, prawo wyboru powraca do kolegium lub zespołu.
§ 2. Po dopuszczeniu postulacji należy o tym powiadomić postulowanego, który ma obowiązek odpowiedzieć zgodnie z przepisem kan. 177 § 1.
§ 3. Kto przyjmuje dopuszczoną postulację, natychmiast pełnoprawnie zyskuje urząd.
Rozdział II
UTRATA URZĘDU KOŚCIELNEGO
Kan. 184 - § 1. Urząd kościelny traci się z upływem wyznaczonego czasu, z osiągnięciem określonego prawem wieku, wskutek rezygnacji, przeniesienia, odwołania, a także pozbawienia.
§ 2. Nie traci się urzędu kościelnego wraz z ustaniem, w jakikolwiek sposób, władzy tego, który go nadał, chyba że prawo zastrzega coś innego.
§ 3. Utrata urzędu, która stała się faktem, ma niezwłocznie zostać podana do wiadomości wszystkim, którym przysługuje jakieś prawo do powierzenia urzędu.
Kan. 185 - Temu, kto utracił urząd na skutek osiągnięcia wieku albo przyjętej rezygnacji, można przyznać tytuł emeryta.
Kan. 186 - Utrata urzędu po upływie określonego czasu lub po osiągnięciu wieku staje się skuteczna dopiero z chwilą pisemnego powiadomienia przez właściwą władzę.
Art. 1 REZYGNACJA
Kan. 187 - Każdy, kto jest zdolny do kierowania swoim postępowaniem, może ze słusznej przyczyny zrzec się urzędu kościelnego.
Kan. 188 - Mocą samego prawa nieważna jest rezygnacja pod wpływem ciężkiej bojaźni niesprawiedliwie wywołanej, podstępu lub błędu istotnego albo symonii.
Kan. 189 - § 1. Do ważności rezygnacji – bez względu na to, czy wymaga przyjęcia czy nie – konieczne jest, by została złożona temu, do kogo należy powierzenie urzędu, o który chodzi, i to na piśmie lub ustnie wobec dwóch świadków.
§ 2. Władza nie może przyjmować rezygnacji, która nie jest uzasadniona słuszną i proporcjonalną przyczyną.
§ 3. Rezygnacja wymagająca przyjęcia traci wszelką moc, jeżeli nie zostanie przyjęta w ciągu trzech miesięcy; niewymagająca przyjęcia osiąga swój skutek z chwilą, gdy rezygnujący zakomunikuje ją zgodnie z prawem.
§ 4. Dopóki rezygnacja nie osiągnie skutku, może być odwołana przez rezygnującego;
gdy skutek nastąpił, nie może być odwołana, ale ten, kto zrezygnował, może otrzymać urząd z innego tytułu.
Art. 2 PRZENIESIENIE
Kan. 190 - § 1. Tylko ten może dokonać przeniesienia, komu przysługuje prawo powierzenia – zarówno urzędu, który się zwalnia, jak i urzędu, który jest nadawany.
§ 2. Jeżeli przeniesienie jest dokonywane wbrew woli zajmującego urząd, wymagana jest poważna przyczyna i przestrzeganie przepisanych prawem zasad proceduralnych, zawsze przy zachowaniu prawa do przedstawienia przeciwnych racji.
§ 3. Aby przeniesienie osiągnęło skutek, musi być przekazane na piśmie.
Kan. 191 - § 1. Przy przeniesieniu pierwszy urząd wakuje wraz z kanonicznym objęciem drugiego urzędu, chyba że coś innego nakazuje prawo albo zarządzi właściwa władza.
§ 2. Przeniesiony pobiera wynagrodzenie związane z pierwszym urzędem do czasu kanonicznego objęcia drugiego.
Art. 3 ODWOŁANIE
Kan. 192 - Odwołanie z urzędu następuje albo dekretem wydanym zgodnie z prawem przez właściwą władzę, z zachowaniem jednak praw ewentualnie nabytych w drodze umowy, albo na mocy samego prawa, zgodnie z przepisem kan. 194.
Kan. 193 - § 1. Nikt nie może zostać odwołany z urzędu nadanego na czas nieokreślony, chyba że ze względu na poważne przyczyny oraz z zachowaniem zasad proceduralnych określonych prawem.
§ 2. To samo obowiązuje, gdy chodzi o odwołanie z urzędu nadanego na czas określony, ale przed upływem tego okresu, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 624 § 3.
§ 3. Z urzędu, który – zgodnie z przepisami prawa – został komuś nadany według roztropnego uznania właściwej władzy, można go odwołać ze słusznej przyczyny, ocenianej przez tę władzę.
§ 4. Aby dekret odwołania osiągnął skutek, musi być przekazany na piśmie.
Kan. 194 - § 1. Mocą samego prawa zostaje odwołany z urzędu kościelnego:
1º ten, kto utracił stan duchowny;
2º ten, kto publicznie odstąpił od wiary katolickiej albo wspólnoty Kościoła;
3º duchowny, który usiłował zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne.
§ 2. Odwołania, o którym mowa w n. 2 i 3, można domagać się tylko wtedy, kiedy ustala się je na podstawie stwierdzenia właściwej władzy.
Kan. 195 - Jeżeli odwołanie z urzędu nastąpiło nie na mocy samego prawa, lecz dekretem właściwej władzy, a dla odwołanego ów urząd był podstawą utrzymania, to ta właśnie władza powinna zatroszczyć się o zapewnienie odwołanemu utrzymania przez odpowiedni czas, chyba że zaradzono temu w inny sposób.
Art. 4 POZBAWIENIE
Kan. 196 - § 1. Pozbawienie urzędu, stanowiące mianowicie karę za przestępstwo, może być dokonane tylko zgodnie z przepisami prawa.
§ 2. Pozbawienie osiąga skutek zgodnie z przepisami kanonów prawa karnego.
Tytuł X PRZEDAWNIENIE
Kan. 197 - Przedawnienie jako sposób nabycia lub utraty prawa podmiotowego, jak również uwolnienia się od zobowiązań, Kościół przyjmuje tak, jak jest ono regulowane w ustawodawstwie państwowym danego kraju, z uwzględnieniem wyjątków ustanowionych w kanonach tego Kodeksu.
Kan. 198 - Przedawnienie jest ważne jedynie wtedy, gdy opiera się na dobrej wierze, nie tylko na początku, lecz przez cały bieg terminu wymaganego do zaistnienia przedawnienia, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1362.
Kan. 199 - Nie podlegają przedawnieniu:
1º prawa i obowiązki wynikające z prawa Bożego, naturalnego albo pozytywnego;
2º uprawnienia, które można uzyskać jedynie na mocy przywileju apostolskiego;
3º prawa i obowiązki dotyczące bezpośrednio duchowego życia wiernych;
4º ustalone i niewątpliwe granice okręgów kościelnych;
5º ofiary i zobowiązania mszalne;
6º powierzenie urzędu kościelnego, który zgodnie z przepisami prawa wymaga wykonywania święceń;
7º prawo wizytacji i obowiązek posłuszeństwa, tak by wskutek przedawnienia wierni nie mogli być wizytowani przez żadną władzę kościelną i nie podlegali żadnej władzy.
Tytuł XI