Kompetencje Rady Ministrów

O kompetencjach organu państwowego przesądza jego pozycja ustro-jowo-prawna wyznaczona przez Konstytucję. W świetle art. 146 Kon-stytucji RP, Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagranicz-ną państwa, a także kieruje administracją rządową. Natomiast art. 146 ust. 2 wprowadza zasadę domniemania właściwości rządu w sprawach z zakresu prowadzenia tej polityki. Wspomniana zasada oznacza, że do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla in-nych organów państwowych i samorządu terytorialnego. Rada Ministrów powinna zatem przede wszystkim podejmować kroki zmierzające do za-bezpieczenia realizacji zadań Rzeczypospolitej, zarówno wyraźnie ujmo-wanych konstytucyjnie, jak i wynikających z samej istoty państwowości.

Do wspomnianych zadań należą między innymi:

strzeżenie niepodległości i nienaruszalności terytorium RP,

zapewnia-• nie wolności i praw człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa oby-wateli, strzeżenie dziedzictwa narodowego, zapewnianie ochrony śro-dowiska (art. 5 Konstytucji RP);

stwarzanie warunków upowszechniania i równego dostępu do dóbr

• kultury oraz udzielanie pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym (art. 6 Konstytucji RP);

21 L. Garlicki: Polskie prawo…, s. 293.

22 A. Bałaban: Rada Ministrów – organizacja i funkcjonowanie. Kraków 2002, s. 141.

106 4. Rada Ministrów

zapewnianie wolności tworzenia i działania partii politycznych (art. 11

• Konstytucji RP);

zapewnianie wolności tworzenia i działania związków zawodowych,

• organizacji społeczno -zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, a także innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji (art. 12 Konstytucji RP);

zapewnianie wolności prasy i innych środków społecznego przekazu

• (art. 14 Konstytucji RP);

otaczanie specjalną opieką weteranów walk o niepodległość, a

zwłasz-• cza inwalidów wojennych (art. 19 Konstytucji RP);

ochrona własności i prawa dziedziczenia (art. 21 Konstytucji RP);

• ochrona pracy (art. 24 Konstytucji RP);

• udzielanie pomocy osobom niepełnosprawnym (art. 69 Konstytucji

• RP);

zapewnianie bezpieczeństwa ekologicznego (art. 74 Konstytucji RP);

• sprzyjanie zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli (art. 75

• Konstytucji RP).

Sfera kompetencyjna Rady Ministrów jest bardzo szeroka. Rada Mi-nistrów stanowi podstawowy ośrodek rządzenia państwem w sensie politycznym, tj. kierowania jego rozwojem, przesądzania o wytyczaniu kierunków rozwiązywania spraw publicznych, kształtowania ramowych rozstrzygnięć we wszystkich dziedzinach i sprawowania ogólnego kie-rownictwa nad realizacją tych rozstrzygnięć i wytycznych²³.

W. Skrzydło wskazuje na cztery podstawowe funkcje Rady Ministrów jako głównego ogniwa władzy wykonawczej, tj.: wykonawczą, normo-dawczą, sprawozdawczo -informacyjną i kierowniczo -administracyjną.

Wykonywanie ustaw

Całość administracji w państwie jest zobowiązana do prowadzenia działalności nakierowanej na wykonywanie ustaw, nie ogranicza się to wyłącznie do rządu. Z uwagi na rozbudowaną strukturę administracji rządowej Rada Ministrów odgrywa w tym względzie szczególną rolę, któ-ra polega na „zapewnieniu wykonania ustaw”. Jest zobowiązana do po-dejmowania różnorodnych działań, także o charakterze koordynacyjnym i kontrolnym, w celu zapewnienia realizacji ustaleń zawartych w usta-wach przez wszystkie ogniwa administracji rządowej²⁴.

23 M. Cherka, M. Wierzbowski: Centralne organy administracji państwowej.

W: „System Prawa Administracyjnego”. T. 6: Podmioty administrujące. Red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel. Warszawa 2011, s. 275.

24 W. Skrzydło: Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji RP z 1997 r. Warszawa 2008, s. 178–179.

107

4.2. Organy wewnętrzne i tryb funkcjonowania

Stanowienie prawa

Charakter wykonawczy mają także zadania polegające na stanowie-niu prawa w postaci aktów wykonawczych do ustaw, wydawane w for-mie rozporządzeń. Rząd może te akty wydawać na podstawie i w celu wykonania ustaw w ramach upoważnienia zawartego w ustawie. Upo-ważnienie (delegacja ustawowa) jest jednocześnie zobowiązaniem rządu do wydania odpowiedniego aktu prawnego zapowiedzianego w ustawie, mającego skonkretyzować jej przepisy. Pełne wejście ustawy w życie wy-maga wydania zapowiedzianych aktów prawnych wykonawczych przez upoważnione do tego centralne organy administracji rządowej. Nadto delegacja ustawowa jest normą prawną, której naruszenie stanowi naru-szenie prawa. Rozporządzenie może wydać organ państwowy wyraźnie do tego upoważniony. Jeśli zatem do tego upoważniona została Rada Mi-nistrów, to w sprawie tej nie może działać żaden inny organ państwa, ani też rząd nie może jej przekazać ministrowi czy premierowi. W świe-tle art. 87 Konstytucji RP, rozporządzenie jest jedynym aktem prawnym rządu zaliczanym do źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Nie jest to jednak jedyny rodzaj aktów prawnych, jakie rząd stanowi, gdyż na podstawie art. 93 ust. 1 Rada Ministrów może także podejmować uchwały, które mają charakter aktu prawnego wewnętrznego, obowiązu-jącego wyłącznie jednostki organizacyjne podległe rządowi. Konstytucja nie zna natomiast aktów prawnych z mocą ustawy wydawanych przez organ pozaparlamentarny. Akty tego rodzaju znała praktyka II Rzeczy-pospolitej, stosowano je także w latach 1944–1989. Od 1989 r. akty te znikły z Konstytucji, a wprowadziła je ponownie Mała Konstytucja²⁵, przewidując prawo rządu do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

Szło więc o akty prawne, którymi rząd mógł ustawy zmieniać, uchylać bądź uzupełniać, nie były one jednak stosowane w praktyce. Konstytucja z 1997 r. jedynym ustawodawcą uczyniła parlament i nie przyznała rzą-dowi prawa wydawania aktów prawnych z mocą ustawy.

Rada Ministrów odgrywa ważną rolę w dziedzinie realizacji przez par-lament funkcji ustawodawczej. Rząd, oprócz innych podmiotów okreś- lanych w art. 118 Konstytucji RP, dysponuje prawem inicjatywy ustawo-dawczej; w pewnych kwestiach prawo wnoszenia projektów ustaw nale-ży wyłącznie do rządu. Dotyczy to projektu ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, o zaciąganiu długu publicznego czy zmia-nie budżetu. Z kolei Rada Ministrów została pozbawiona podejmowania inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany Konstytucji (art. 235 Kon-stytucji RP). Z prawnej inicjatywy ustawodawczej rząd korzysta bardzo często, tak jak to się dzieje powszechnie na świecie. Ma także – oprócz

25 Dz.U. 1992, nr 84, poz. 426 ze zm.

108 4. Rada Ministrów

wnioskodawcy i posłów – prawo wnoszenia poprawek do projektów ustaw rozpatrywanych przez Sejm (art. 119 ust. 2 Konstytucji RP). Tyl-ko Rada Ministrów ma prawo, w uzasadnionych przypadkach, zgłosić projekt ustawy jako pilny, co powoduje zastosowanie szczególnego trybu ustawodawczego, zezwalającego na skrócenie czasu określonego w nor-mach procedury legislacyjnej²⁶.