W ostatnich latach obserwowany jest wzrost zainteresowania zarówno teorii, jak i praktyki gospodarczej koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu. Wynika to z konieczności rozwiązywania coraz poważniejszych i nasilających się problemów społecznych oraz ekologicznych, przekonania, że realizacja koncepcji CSR jest bardziej korzystna dla przedsiębiorstwa i zatrudnionych w nim pracowników, społecznie od-powiedzialne działania są akceptowane powszechnie i dzięki temu mogą się okazać
107 skuteczniejsze, a ponadto sprzyjają im warunki techniczne i technologiczne
[Panek--Owsiańska 2015, ss. 95–107; Malara 2014, ss. 186–187; Mazur 2014, ss. 6–10]. Przedsię-biorstwa, którym udało się zbudować solidne, oparte na zaufaniu i współpracy relacje z kluczowymi interesariuszami, wykazują większą trwałość i odnoszą sukces.
W literaturze przedmiotu istnieje wiele definicji CSR, co powoduje, że nie jest ona rozumiana jednoznacznie, przy czym zmieniające się uwarunkowania rynkowe de-terminują rozwój tej koncepcji [Amin-Chaudhry 2016, ss. 190–202; Lauesen 2013, ss. 641–657]. W artykule przyjęto za Komisją Europejską [2011, s. 7], że społeczna odpo-wiedzialność biznesu to odpoodpo-wiedzialność przedsiębiorstw za ich wpływ na społe-czeństwo. Warunkiem wstępnym wypełniania zobowiązań wynikających z tej odpo-wiedzialności jest poszanowanie dla mającego zastosowanie prawodawstwa, a także dla układów zbiorowych pomiędzy partnerami społecznymi. Aby jak najlepiej wypeł-niać te zobowiązania, przedsiębiorstwa powinny dysponować mechanizmem inte-gracji kwestii społecznych, środowiskowych, etycznych i tych związanych z prawami człowieka, a także problemów konsumentów ze swoją działalnością oraz podstawo-wą strategią, w ścisłej współpracy z zainteresowanymi stronami. Z drugiej jednak strony koncepcja CSR poddawana jest krytyce. Trudno bowiem określić, w czyim kon-kretnie interesie ma działać menedżer przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzial-nego, nie została ustalona granica odpowiedzialności przedsiębiorstwa [Samborski 2012, ss. 16–17]. Powoduje to trudności we wdrażaniu koncepcji CSR w konkretnym przedsiębiorstwie.
CSR jest koncepcją prowadzenia biznesu w sposób, który uwzględnia określone sfery oddziaływania przedsiębiorstwa, wskazuje na kierunki kształtowania strategii i definiowania celów, do których należy dążyć [Stefańska 2014, s. 56]. Zasady społecz-nej odpowiedzialności powinny być uwzględniane w misji i wizji przedsiębiorstwa, jego celach oraz strategiach działania. W obecnych uwarunkowaniach rynkowych re-alizacja koncepcji społecznej odpowiedzialności przez przedsiębiorstwo wpływa ko-rzystnie na reputację przedsiębiorstwa, pozwala na pozyskiwanie i utrzymywanie od-powiedniej kadry, umożliwia kreowanie i wdrażanie innowacji przyczyniających się do wzrostu satysfakcji klientów i pozostałych interesariuszy, wpływa na zmniejszenie ryzyka operacyjnego, wzrost przychodów, obniżenie kosztów, przyczynia się do po-prawy efektywności prowadzonej działalności, a w konsekwencji pozwala podnieść konkurencyjność przedsiębiorstwa.
Społeczna odpowiedzialność stanowi zobowiązania biznesu do przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju przy współpracy zatrudnionych, społeczności
lokal-108
nych i całego społeczeństwa, zmierzających do poprawy jakości życia, co ma istotny pływ na rozwój biznesu oraz całego społeczeństwa [Skrzypek 2010, s. 4]. Zdaniem A. Jabłońskiego [2013, ss. 389–402] zrównoważony biznes to biznes realizowany z jed-noczesnym wykorzystaniem w sposób systemowy koncepcji zarządzania wartością przedsiębiorstwa i jego społecznej odpowiedzialności dającej wartość dla interesa-riuszy przedsiębiorstwa. Autor sformułował model zrównoważonego biznesu, który kreuje długoterminową wartość przedsiębiorstwa odpowiedzialnego społecznie. Zbudowany jest on z wykorzystaniem w sposób systemowy koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu oraz zarządzania wartością przedsiębiorstwa, zapewnia spełnienie potrzeb akcjonariuszy oraz innych grup interesariuszy za pośrednictwem umiejętnego równoważenia potencjałów przedsiębiorstwa do generowania warto-ści rozdysponowanej w sposób zrównoważony, umożliwiający ciągłość zarządzania przedsiębiorstwem.
Wielość definicji, wytycznych oraz standardów stwarza sytuację, w której istnieje dowolność w zakresie podejmowanych działań i prezentowanych wyników w ramach społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Coraz częściej przedsiębiorstwa pu-blikują informacje o społecznym zaangażowaniu. Nie ma wymagań prawnych doty-czących przygotowania i ujawnienia informacji w zakresie społecznej odpowiedzial-ności przedsiębiorstw, co powoduje dowolność w zakresie szczegółowości i formy prezentowanych danych. Przedsiębiorstwa najczęściej podają informacje dotyczące swoich osiągnięć, bez wskazywania działań wykraczających poza wymagania praw-ne. Punktem odniesienia w doborze zasad, obszarów oceny i raportowania CSR stają się korzyści wizerunkowe przedsiębiorstw.
Istnieje wiele standardów i wytycznych w zakresie społecznej odpowiedzialno-ści, które wskazują na różne obszary działań i różne kryteria oceny. Coraz bardziej popularne i zróżnicowane raportowanie społecznej odpowiedzialności oraz różne-go rodzaju rankingi powodują, że bez wprowadzenia jednolitych kryteriów oceny osiągnięcia w zakresie CSR trudno porównywać. W 2010 r. opracowano standard ISO 26000 [ISO 26000 2010], aby uzyskać międzynarodowe porozumienie wszystkich śro-dowisk zainteresowanych CSR w zakresie: definicji i zasad społecznej odpowiedzial-ności, identyfikacji kluczowych problemów i obszarów CSR, wytycznych odnośnie do włączenia społecznej odpowiedzialności w strategię działania organizacji. Według ISO 2600 społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa dotyczy następujących klu-czowych obszarów: zarządzanie, prawa człowieka, praktyki pracownicze, środowisko, praktyki biznesowe, działania na rzecz konsumentów, zaangażowanie społeczne.
109 Ważnym kierunkiem obecnie podejmowanych działań są prace w zakresie
integrowa-nia standardów i wytycznych. Efektem tych działań jest podjęta przez Global Repor-ting Initiative próba dostosowania wskaźników oceny społecznej odpowiedzialności do wymagań ISO 26000, co w konsekwencji spowoduje, że najbardziej zaawansowa-ne wytyczzaawansowa-ne i standardy stanowić będą zintegrowany system oceny społeczzaawansowa-nej od-powiedzialności przedsiębiorstw [Adamczyk 2014, ss. 9–18; Zinenko, Rovira, Montiel 2015, ss. 498–525].
Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorstw uzna-wanych za liderów CSR w Polsce ukazały, że firmy de facto liderami nie są [Jastrzębska 2013, ss. 39–47]. W badanych przedsiębiorstwach poprawne z reguły definiowanie CSR przez kadrę menedżerską nie do końca przekłada się na wdrażanie tej koncep-cji w praktyce; motywy wdrażania koncepkoncep-cji CSR są przede wszystkim wizerunkowe; dialog z interesariuszami jest komunikowaniem społecznej odpowiedzialności danej firmy; zaangażowanie społeczne to przede wszystkim filantropia; nie prowadzi się monitoringu, co oznacza, że koncepcja CSR nie jest weryfikowana ani przez przedsię-biorstwa, ani przez interesariuszy. Liderzy realizujący koncepcję CSR w Polsce zaczęli myśleć w kategoriach odpowiedzialności i uwzględniać zasady CSR w strategiach, wprowadzać mierniki, wyceniać swój wpływ społeczny i środowiskowy, działania swoich menedżerów i pracowników zakotwiczać jako DNA firmy [Panek-Owsiańska 2015, s. 99].