Od razu należy podkreślić, że liczba obszarów, w których możliwe staje się wykorzy-stywanie zielonego łańcucha dostaw, jest wręcz ogromna. Poniżej zostaną opisane tylko niektóre spośród nich, dzięki czemu zostanie pokazane, jak przydatne podczas funkcjonowania wielu przedsiębiorstw może być wykorzystywanie narzędzi zielone-go łańcucha dostaw.
Stosowanie Green Supply Chain może się przyczyniać do optymalizacji zielonej logistyki, co może dotyczyć czterech podstawowych obszarów, a więc transpor-tu, intralogistyki, planowania i strategii oraz logistyki nieruchomości. Jeśli chodzi o transport, to w ramach zielonego łańcucha dostaw możliwe staje się ograniczanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, co odbywa się poprzez działania takie jak wzrost wydajności transportu, korzystanie przez firmy z narzędzi pozwalających na planowanie i optymalizowanie tras, wpływające na przykład na redukcję przebie-gów i poziomu zużycia paliwa w pojazdach, zlecanie przewozów tym przewoźni-kom, którzy wykorzystują ekologiczne środki transportu, a także odpowiednie szko-lenie kierowców w celu zachowywania przez nich podczas prowadzenia pojazdów odpowiedniej ekonomiki jazdy. Intralogistyka dotyczy zarządzania przepływem ma-teriałów w ramach całego łańcucha dostaw, co obejmuje realizowanie działań takich jak na przykład unikanie zużywania paliwa w przypadku braku obciążenia pojazdu, możliwe dzięki bardziej efektywnemu wykorzystywaniu technologii przenośników czy korzystaniu z funkcjonalności giełd transportowych oferujących możliwość
zna-28
lezienia dodatkowego ładunku do przewozu na określonej trasie. W obszarze plano-wania i strategii Green Supply Chain może się stawać szczególnie przydatny podczas realizacji procesów związanych z zarządzaniem zapasami i ich magazynowaniem, a także zarządzaniem kontenerami. Z kolei w logistyce nieruchomości łańcuch ten pozwala na optymalizowanie różnych procesów poprzez na przykład stosowanie energooszczędnego oświetlenia, wentylacji i ogrzewania oraz czujników ruchu czy wykorzystywanie światła dziennego bądź odnawialnych źródeł energii [Górniak, Krajewski 2012, s. 22].
Opisane powyżej obszary stosowania Green Supply Chain są niewątpliwie podsta-wowymi i najważniejszymi. Szpręglewska i Zięba [2013, s. 113], na przykładzie firmy logistycznej DB Schenker, pokazali te obszary w odniesieniu do konkretnych rozwią-zań stosowanych przez to przedsiębiorstwo. W ten sposób wyróżnili:
• w ramach transportu zieloną kolej – transport kolejowy jest uważany za bar-dziej ekologiczny niż transport samochodowy, co wynika z tego, że nie pro-wadzi on do emisji gazów do atmosfery, a także nie generuje korków i zato-rów na drogach,
• w ramach logistyki nieruchomości – zielone biuro czy terminal, gdzie na sze-roką skalę stosuje się rozwiązania, których celem jest oszczędzanie papieru, prądu czy wody, a także odbywa się segregowanie odpadów oraz prowadze-nie prowadze-nieustannej edukacji ekologicznej wśród pracowników,
• w ramach planowania i strategii – zieloną sieć logistyczną, która polega na re-gularnym dokonywaniu oceny podwykonawców, w tym na przykład dostaw-ców, w zakresie stosowania przez nich rozwiązań proekologicznych.
Szpręglewska i Zięba [2013, s. 113] wspomnieli ponadto o innych obszarach sto-sowania zielonego łańcucha dostaw, a więc tych, które dotyczą optymalizowania i zwiększania efektywności procesów dystrybucyjnych (chodzi o e-fakturę, a więc fakturę przesyłaną drogą elektroniczną, co oznacza, że nie istnieje potrzeba wyko-rzystywania papieru do jej produkcji), a także sterowania tymi procesami (stosowa-nie ekokalkulatora, który umożliwia dokonywa(stosowa-nie precyzyjnych obliczeń w zakresie ilości wytworzonej w przedsiębiorstwie energii oraz wielkości emisji gazów do at-mosfery).
Według Tundys [2015, s. 298] wśród podstawowych obszarów wykorzystywania koncepcji Green Supply Chain znajdują się najważniejsze procesy logistyczne, a więc produkcja i dystrybucja, a ponadto konsumpcja. Charakterystyka elementów wspo-mnianej koncepcji stosowanych w ramach tych procesów znajduje się w tabeli 1.
29 Tabela 1. Produkcja, dystrybucja i konsumpcja jako obszary stosowania zielonego
łańcucha dostaw Nazwa
procesu Obszary wykorzystywania zielonego łańcucha dostaw w ramach danego procesu Produkcja
określanie standardów wyboru dostawców, oparte na kryteriach proeko-logicznych
realizowanie symbiozy przemysłowej w celu wytwarzania produktów ubocznych
Dystrybucja
przekazywanie konsumentom wyczerpujących danych i informacji na temat zasobów i materiałów zawartych w produktach
formułowanie dokładnych wytycznych w zakresie serwisowania wyro-bów
przekazywanie informacji na temat recyklingu produktów
Konsumpcja
sprzyjanie tworzeniu modeli konsumpcji współdzielonej, która opiera się na pożyczaniu, zamienianiu, wymienianiu czy wynajmowaniu różnych produktów pomiędzy konsumentami w celu maksymalnego wykorzy-stywania zasobów
Źródło: [Tundys 2015, s. 298].
Funkcjonowanie zielonych łańcuchów dostaw może więc stawać się elementem prowadzenia przez poszczególne przedsiębiorstwa polityki sprzyjającej propago-waniu recyklingu wśród społeczeństwa, promopropago-waniu dostawców, którzy na szeroką skalę stosują rozwiązania sprzyjające ochronie środowiska, a także współtworzeniu modeli konsumpcji współdzielonej.
W literaturze przedmiotu są prezentowane poglądy, według których wykorzy-stywanie koncepcji związanej z Green Supply Chain ma znacznie szerszy zasięg niż to wcześniej opisano. Tak na przykład Shang, Lu i Li [2010, ss. 1218–1226] zaznaczyli, że do obszarów tych zaliczyć należy nie tylko ekoprojektowanie czy gospodarkę zaso-bami i zapasami, lecz także marketing, zaopatrzenie, partycypowanie w zarządzaniu środowiskiem oraz gospodarkę opakowaniami. Podobnie kwestie te zostały ujęte przez Hervaniego, Helmsa i Sarkisa [2005, ss. 330–335], którzy do elementów, o któ-rych wspomnieli Shang, Lu i Li, dodali jeszcze gospodarkę materiałów oraz logistykę odwróconą (odwrotną)1.
1 Jest to logistyka, która polega na realizacji procesów planowania, wdrażania oraz kontroli efektywności kosztowej przepływów surowych materiałów, wyrobów gotowych czy zapasów będących w produkcji, które to przepływy są realizowane od miejsca konsumpcji do punktu sprzedaży czy produkcji w celu odzyskania wartości określonego produktu lub prawidłowego wyeliminowania odpadów [Rogers, Tib-ben-Lambke 1998, s. 262].
30
Z kolei Zhu i Sarkis [2004, s. 265] stwierdzili, że do obszarów Green Supply Chain zaliczyć należy wewnętrzne zarządzanie środowiskiem (na przykład wprowadzanie elektronicznego obiegu dokumentów, szkolenie pracowników w zakresie propago-wania praktyk proekologicznych), odzysk surowców i zasobów, ekoprojektowanie oraz wdrażanie zewnętrznych praktyk, w tym szczególnie tych, które odnoszą się do nawiązywania współpracy z dostawcami i klientami w zakresie upowszechniania pro-cesów i zachowań proekologicznych.
Te zewnętrzne praktyki mogą być realizowane na przykład jako działania z zakresu CSR (Corporate Social Responsibility), czyli społecznej odpowiedzialności biznesu. Jej istotą jest uwzględnianie przez przedsiębiorstwa interesów społecznych i tych zwią-zanych z ochroną środowiska oraz nawiązywanie z różnymi grupami interesariuszy, w tym z dostawcami, konsumentami, organizacjami pozarządowymi czy organami władzy lokalnej jak najściślejszych relacji. W stosunku do dostawców może to dotyczyć na przykład stosowania e-faktur czy udzielania wsparcia merytorycznego w postaci szkoleń i materiałów informacyjnych, umożliwiającego wypełnianie przez nich wymo-gów jakościowych danego przedsiębiorstwa [Roszkowska-Śliż 2011a, s. 29].
Na podstawie poglądów sformułowanych przez wspomnianych autorów możli-we staje się zebranie ich tez i dokładne przedstawienie najważniejszych obszarów, w których szczególną rolę może odgrywać koncepcja Green Supply Chain. Obszary te zostały zobrazowane na rysunku 1.
Na podstawie rysunku 1 można wyróżnić szereg obszarów, w których wykorzysty-wanie zielonego łańcucha dostaw jest szczególnie korzystne i jednocześnie bardzo często wdrażane. Zalicza się do nich:
• projektowanie i rozwój produktu – opiera się ono na koncepcji cyklu życia (Life Cycle Thinking) i polega na ciągłym poszukiwaniu rozwiązań, które będą wypełniały wciąż zmieniające się oczekiwania klientów i jednocześnie mi-nimalizowały możliwość powstania negatywnych wpływów na środowisko (praktycznym wyrazem stosowania tego obszaru w przedsiębiorstwach są systemy zarządzania środowiskowego zorientowane na produkt – product--orientated environmental management systems),
• proekologiczne realizowanie zaopatrzenia – jego istotą jest nawiązywanie i uściślanie relacji z dostawcami, którzy uwzględniają w swojej działalności praktyki proekologiczne, jak również dokonywanie zakupów surowców, któ-re są ekologiczne i których transport nie powoduje ryzyka powstania nega-tywnego wpływu na środowisko naturalne,
31 • proekologiczna produkcja, w której ramach dużą rolę przypisuje się
ograni-czaniu zużycia surowców i energii, stosowaniu czystszych technologii i wpro-wadzaniu modyfikacji do istniejących procesów produkcyjnych, a także mini-malizowaniu generowania zanieczyszczeń,
• marketing ekologiczny, który jest określany także jako ekomarketing, mar-keting środowiskowy bądź zielony marmar-keting – polega on między innymi na prowadzeniu identyfikacji klientów mających proekologiczne preferencje i odpowiednim zaspokajaniu ich potrzeb, przekazywaniu otoczeniu wiary-godnych informacji na temat środowiskowych aspektów produktów wytwa-rzanych przez dane przedsiębiorstwo, a także podkreślaniu wśród jego inte-resariuszy tego, że jego produkty są zdrowe i ekologiczne,
• proekologiczna dystrybucja – w jej ramach stosuje się działania takie jak te związane z zadbaniem o brak ujemnego wpływu produktów na środowisko czy o wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta,
• proekologiczny serwis – obejmuje realizowanie napraw oraz konserwację produktów przy uwzględnieniu wymogów związanych z ochroną środowi-ska,
• logistykę odwrotną [Ryszko 2014, ss. 2060–2061].
W tym miejscu należy jeszcze dodać, że zielone łańcuchy dostaw w sposób szczególny są wykorzystywane w ramach transportu. Uwidacznia się to na przykład poprzez użytkowanie ekotaksówek, które w Polsce poruszają się między innymi na obszarze Warszawy, Krakowa oraz Łodzi i które posiadają napęd elektryczny bądź gazowy [Górniak, Krajewski 2013, s. 29–31]. Ponadto ważną rolę odgrywają systemy wspomagania planowania tras, śledzenia pojazdów, sterowania ruchem czy przeka-zywania informacji pogodowych [Dytczak, Ginda 2014, s. 1540].
Jak wynika w powyższych analiz, zielony łańcuch dostaw może być wykorzysty-wany w ramach wielu różnych obszarów, nie tylko transportu, lecz także zaopatrze-nia, produkcji, dystrybucji, logistyki nieruchomości czy konsumpcji.
32 Rysunek 1. Obszar y w yk or zy st yw
ania zielonego łańcucha dosta
w
Źr
ódło: [R
yszko 2014, s
33