111wszystkie podmioty gospodarujące uczestniczące w  procesie dostarczania

produk-tu lub usługi do klienta. Istotą współczesnego zarządzania łańcuchami dostaw jest proces decyzyjny związany z  synchronizowaniem fizycznych, informacyjnych i  fi-nansowych strumieni popytu i podaży przepływających między przedsiębiorstwami będącymi jego ogniwami w  celu osiągnięcia przez nich przewagi konkurencyjnej i tworzenia wartości dodanej z korzyścią dla wszystkich jego ogniw, klientów oraz po-zostałych interesariuszy [Witkowski 2010, s. 36]. Cechą biznesu XXI w. jest natomiast zaostrzająca się konkurencja między łańcuchami dostaw, które realizują swoje pro-cesy zaopatrzeniowe, produkcyjne i dystrybucyjne w międzynarodowej przestrzeni gospodarczej, decydując się na ich lokalizację w określonych regionach i państwach świata [Rutkowski 2013, s. 2]. Łańcuchy dostaw mogą się ze sobą łączyć i nawzajem przenikać, nakładać na siebie, tworząc różne relacje między przedsiębiorstwami bę-dącymi względem siebie dostawcami, odbiorcami, kooperantami i konkurentami.

Z praktyki wynika, że doprowadzenie do tego, by globalny łańcuch dostaw dzia-łał w  sposób przyjazny dla środowiska naturalnego i  otoczenia społecznego, jest o  wiele trudniejsze niż w  wypadku pojedynczego przedsiębiorstwa. W  społecznie odpowiedzialnym łańcuchu dostaw relacje partnerskie przeradzają się w kolaborację, a więc w taki rodzaj współpracy, która polega na wspólnym ustalaniu celów i działań uwzględniających zasady CSR w łańcuchu dostaw na podstawie otwartej komunika-cji i wzajemnego dwukierunkowego przepływu informakomunika-cji [Kauf, Tłuczak 2013, s. 42; Kisperska-Moroń 2012b, s. 109]. W konsekwencji kreowana jest wartość dla wszyst-kich interesariuszy łańcucha dostaw.

Strategia społecznie odpowiedzialnego łańcucha dostaw determinuje społecz-nie odpowiedzialną strategię przedsiębiorstw będących ogniwami łańcucha dostaw [Gajdzik 2016, s. 18]. Przedsiębiorstwa będące ogniwami tego samego łańcucha do-staw funkcjonują z reguły w odmiennym otoczeniu geograficznym, ekonomicznym, politycznym i kulturowym. Może to znacznie utrudniać wdrożenie koncepcji społecz-nej odpowiedzialności biznesu, konwergencję standardów CSR i monitoring wdraża-nia tej koncepcji. Nie ma przy tym gwarancji, że korzyści i koszty wdrożewdraża-nia koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu będą się równo rozkładać w poszczególnych ogniwach łańcucha dostaw. Brak środków i odpowiednich kompetencji menedżerów logistyki może utrudniać proces wdrażania CSR. Niespójność polityk CSR może powo-dować błędy i nieefektywność w łańcuchu dostaw. Badania przeprowadzone przez różne instytuty badawcze i ośrodki naukowe ukazały, że w Polsce jest niewiele spo-łecznie odpowiedzialnych łańcuchów dostaw [Jastrzębska 2011, ss. 218–232].

Dąże-112

nie do kreowania społecznie odpowiedzialnego łańcucha dostaw stanowi ogromne wyzwanie dla menedżerów logistyki.

Korzystanie z zasobów z wielu źródeł – krajowych i zagranicznych – jest jednym ze sposobów na kreowanie przewagi konkurencyjnej współczesnych przedsiębiorstw i łańcuchów dostaw. Outsourcing logistyczny jest metodą pozwalającą przedsiębior-stwom na pozyskiwanie zewnętrznych zasobów. Badania przeprowadzone przez au-torkę niniejszego artykułu w 2016 r. wśród 172 przedsiębiorstw dokonujących outso-urcingu logistycznego w latach 2013–2015 pozwoliły na sformułowanie wniosku, że w prawie co czwartym badanym przedsiębiorstwie (23,8%) procesy logistyczne były kształtowane przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju [Gąsowska 2016]. Dla zdecydowanej większości badanych przedsiębiorstw najważniejszym kryterium wyboru usługodawcy logistycznego była redukcja kosztów. Żaden uczestnik nie wskazał na realizację koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu jako na istotne kryterium wyboru przedsiębiorstwa świadczącego usługi logistyczne, co nie sprzyja-ło wdrażaniu CSR do działalności firmy. Badania przeprowadzone przez różne ośrodki naukowe potwierdziły, że obecnie cena i redukcja kosztów są najczęściej stosowany-mi przez przedsiębiorstwa kluczowystosowany-mi kryteriastosowany-mi wyboru usługodawców logistycz-nych (Alkhatib, Darlington, Nguyen 2015, ss. 102–134). We wspomnialogistycz-nych badaniach przeprowadzonych przez autorkę 26,2% respondentów wskazało, że w  analizowa-nym okresie reputacja była ważanalizowa-nym kryterium wyboru usługodawcy logistycznego. Wdrażanie koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu przez usługodawcę logi-stycznego ma wpływ na reputację, czyli podzielaną przez różne grupy interesariuszy ocenę dotyczącą zdolności i gotowości przedsiębiorstwa do sprostania ich oczekiwa-niom i dostarczania im wartości.

Współczesne przedsiębiorstwa dążą do osiągnięcia korzyści związanych z  do-stępem do globalnego rynku między innymi poprzez offshoring, który polega na wydzieleniu produkcji, usług, procesów biznesowych lub ich części poza grani-ce kraju. Podejmując decyzję o  offshoringu, menedżerowie logistyki dążą przede wszystkim do obniżenia kosztów, uzyskania dostępu do wiedzy, najnowszych technologii oraz nowych rynków. Należy jednak podkreślić, że offshoring powo-duje zwiększone koszty transportu i koszty środowiska, ryzyko utraty kontroli nad procesami, ryzyko oskarżeń za nieprzestrzeganie reguł społecznej odpowiedzial-ności biznesu, naciski na utrzymanie miejsc pracy w kraju oraz bariery kulturowe, co może powodować, że bardziej opłacalne jest wydzielanie procesów logistycz-nych do lokalizacji blisko rynków sprzedaży (Livanis, Robertson, Al-Shuaibi, Hussain

113 2016, ss. 51–87; Mykhaylenko, Motika, Waehrens, Slepniov 2015, ss. 262–283; Khan,

Lacity 2012, ss. 166–179).

Menedżerowie logistyki powinni permanentnie kontrolować poziom wdrożenia koncepcji CSR. Pomiar poziomu odpowiedzialności przedsiębiorstw i  łańcuchów dostaw nie jest zadaniem łatwym. Istnieje bowiem wiele mierników i  wskaźników odnoszących się do różnych wymiarów tego zagadnienia. Niektóre elementy są też bardzo trudno mierzalne. Wskaźnikami, za których pomocą w  znaczącym stopniu można zdiagnozować stopień, w jakim przedsiębiorstwa lub łańcuchy dostaw reali-zują idee społecznej odpowiedzialności biznesu, to: poziom emisji gazów cieplar-nianych w przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw, poziom satysfakcji pracowników przedsiębiorstwa lub wszystkich ogniw łańcucha, poziom zaufania pomiędzy part-nerami w łańcuchu dostaw, poziom życia społeczności lokalnych [Tarasewicz 2014, ss. 142–147].

Jak stąd wynika, uwzględnianie społecznych aspektów logistyki stawia przed me-nedżerami logistyki wyzwania związane z wdrażaniem działań zapewniających: dba-nie o jakość wyrobów i jakość obsługi klienta; włączadba-nie klientów w proces prac nad nowymi produktami; zarządzanie procesowe; innowacyjność; tworzenie terminali, centrów logistycznych, magazynów itp. generujących miejsca pracy; budowanie kul-tury organizacyjnej opartej na wartościach; dbanie o rozwój pracowników, dostaw-ców i poddostawdostaw-ców; kreowanie partnerskich stosunków z dostawcami i odbiorcami opartych na zaufaniu, prowadzeniu wspólnych rachunków zysków i strat oraz tworze-niu wspólnych systemów informacyjnych; sprawny przepływ informacji oraz wspar-cie rozwoju społeczności lokalnej.

Zarazem coraz więcej klientów przy podejmowaniu decyzji o  zakupach dóbr i  usług kieruje się wartościami ekologicznymi. Świadomość ekologiczna wynika ze zrozumienia negatywnego wpływu działalności gospodarczej na jakość środowi-ska naturalnego i zdrowie ludzi. Menedżerowie logistyki powinni uwzględniać cele ekologiczne w zakresie swoich kompetencji poprzez: zaopatrzenie przedsiębiorstwa w przyjazne środowisku naturalnemu materiały i surowce, zwiększenie udziału ma-teriałów nadających się do ponownego użycia albo recyklingu, zmniejszenie zużycia materiałów, zmniejszenie energochłonności procesów, stosowanie technologii przy-jaznych środowisku, efektywne gospodarowanie odpadami, realizację procesów lo-gistycznych w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzi (minima-lizowanie poziomu hałasu, zużycia paliw, energii, a także emisji zanieczyszczeń) oraz komunikowanie o tym potencjalnym klientom.

114

Współczesne przedsiębiorstwa poddawane są naciskom społecznym, organizacji nadzorujących działalność przedsiębiorstw, klientów i inwestorów. Zwiększona świa-domość społeczna i  ekologiczna społeczeństw wpływa na przedsiębiorstwa, które realizując koncepcję CSR, nie tylko przestrzegają prawa, lecz także podejmują wła-sne inicjatywy społeczne i ekologiczne. Menedżerowie logistyki powinni analizować, diagnozować i  monitorować oddziaływanie procesów i  technologii logistycznych na społeczeństwo i środowisko oraz kreować, realizować i transformować przepływ dóbr, usług i związanych z nimi informacji w taki sposób, aby zwiększyć konkuren-cyjność przedsiębiorstwa i osiągnąć pożądane wyniki finansowe przy jednoczesnym zmniejszeniu niekorzystnego oddziaływania logistyki na otoczenie społeczne i śro-dowisko naturalne. Pomijanie aspektów ekologicznych i społecznych w zarządzaniu logistyką może negatywnie wpłynąć na reputację i  wyniki firmy oraz pozostałych uczestników łańcucha dostaw. Wynika stąd, że kompetencje menedżerów logistyki w  zakresie kreowania odpowiedzialnego społecznie systemu logistycznego są nie-zwykle istotne. Należy jednak wziąć pod uwagę, że menedżerowie logistyki realizują-cy koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu mają ograniczone pole działania, ponieważ realizacja tej koncepcji pociąga za sobą dodatkowe koszty, co wymaga ak-ceptacji udziałowców, klientów, pracowników.

Zakończenie

Konsumenci, udziałowcy, pracownicy, związki zawodowe, władze publiczne, organi-zacje pozarządowe, media i  międzynarodowe organiorgani-zacje wykazują coraz większe zainteresowanie kwestiami środowiskowymi i społecznymi związanymi ze skutkami działalności przedsiębiorstw. Coraz więcej menedżerów wdraża koncepcję społecz-nej odpowiedzialności biznesu, zdając sobie sprawę z tego, że wyniki przedsiębiorstw i łańcuchów dostaw funkcjonujących na globalnym rynku zależą od dostępu do wy-kształconych pracowników, klientów, istnienia czystego środowiska oraz pokojowej współpracy różnych narodów. W  interesie przedsiębiorstw jest podejmowanie ini-cjatyw na rzecz ogólnoświatowego dobrobytu. Realizacja koncepcji społecznej od-powiedzialności biznesu jest narzędziem poprawy rentowności i  konkurencyjności przedsiębiorstwa.

Z  różnych badań wynika, że działania i  rozwiązania logistyczne mają istotny wpływ na efektywność, konkurencyjność i  zyskowność przedsiębiorstwa. Procesy

115