sądziepokoju�

WydziałuHipotecznySąduPokojuwBrzezinachniezawszedziałałwskła-dzie zgodnym z postanowieniami ustaw i instrukcji hipotecznej z roku 1825�

W pięciu przypadkach, mimo iż mamy do czynienia z działaniem Wydziału

Hipotecznego,todecyzjebyłypodpisywaneprzez,tylkojednegozjegoczłonków;

zazwyczajpisarza�Zastanawiającyjestfakt,żetoewidentnenaruszenieprzepisów

ustawowychiinstrukcyjnychniespowodowałozakwestionowanialegalnościwy-danejdecyzjianidokonanychnajejpodstawiewpisówdowykazuhipotecznego�

WsytuacjigdypoddecyzjąskładanesąpodpisywszystkichczłonkówWydziału

Hipotecznego,topoddecyzjąpolewejjejstroniepodpisywałsiępodsędek,natej

samejwysokości–pośrodkustronypisarzapoprawejpodpisarz�Wprzypad-kunieobecnościpodsędkazastępowałgopisarz;pisarzazastępowałpodpisarz,

ategoostatniegozazwyczajobrońcasądowy,rzadziejrejent�Wprowadzeniero- syjskichustawsądowychzmieniłonietylkoskładwydziałuhipotecznegopowia-towego�Wtymokresiewyjątkoworzadkozdarzałysięprzypadkinieobecności

naposiedzeniach,któregokolwiekzetatowychczłonkówwydziału�Sytuacjataka

była,jaksięwydaje,możliwawobecnieregularnego,niezbytczęstegozwoływa-niasesjiWydziałuHipotecznego�Zawszewięcmożnabyłodostosowaćterminy

posiedzeńdoobecnościsędziegoiinnychczłonkówwydziału�Podobnąpraktykę

odnotowaćmożnawinnychwydziałachhipotecznychpowiatowych�Podkreślić

należy,żejesttoewidentnenaruszenie,postanowienianamiestnikaz2stycznia

1822r�,wktórymczytamy,iżsesjeWydziałuHipotecznegopowinnyodbywaćsię

razlubdwarazywtygodniu,akażdywniosekpowinienbyćrozpatrzonyprzez

wydziałwciągu10dniodzgłoszenia�

Waktachhipotecznychbrzezińskichijeżowskichpoświadczonazostała,wla- tach1827–1874,działalność11podsędków�Wzdecydowanejwiększościprzypad- kówurzędnicyciprzestrzegalinałożonychnanichprzezprzepisyprawaobowiąz-ków�Najczęściejpopełnianymprzeznichuchybieniembyłonieparafowaniestron

wykazuhipotecznegoi„sumariusza”aktów�Mimo,żeprzepisydopuszczałytaką

możliwość,podsędekzazwyczajniewyznaczałsiebiedozakładaniaakthipotecz-nych�Wzwiązkuztymnieprzygotowywałteżprojektudowykazuhipotecznego�

Wyjątkoworzadkopodsędekprzyjmowałwnioskiodstroniuczestnikówpostępo- waniahipotecznego�Zazwyczajtoonpodpisywałkorespondencjedosądów,admi-nistracjiczyprasy�Tylkodwarazy,waktachhipotecznychbrzezińskichznaleziono

przypadekizastąpieniaprzezpodsędkarejentawczynnościachpozahipotecznych

(notarialnych)�Podsędkowiebrzezińscy,mimożepełnilifunkcjeprzewodniczące-go,bardzoczęstoopuszczaliposiedzeniawydziałuhipotecznego�

W aktach hipotecznych brzezińskich odnotować można działalność ośmiu

pisarzy kancelarii hipotecznej iWydziału Hipotecznego oraz trzech sekretarzy

WydziałuHipotecznego�Pisarze(sekretarzewydziału)należądonajbardziejza- pracowanychurzędnikówsądowych�Tooninajczęściejprzeprowadzalipostępo-wanieregulacyjne,zakładaliaktahipoteczne,przyjmowaliaktyiwnioskistron�

Przygotowywaliogłoszeniapubliczne,któredrukowanebyływprasierządowej�

Odnotowywali w dzienniku sesyjnym każde działanie, dołączony dokument�

Wydawalikopieiwypisyzaktprzezsiebieprzyjmowanych�Poświadczalizgod-nośćkopiiaktównotarialnychidołączanychdoakthipotecznychzoryginałami�

Pisarzzgłosemstanowczymwchodziłwskładwydziałuhipotecznego�Zapisywał

iogłaszałdecyzjewydziałuhipotecznego�Pisarzenależelidotychurzędników

sądowychwSądziePokojuwBrzezinach,którzynajrzadziejkorzystalizzastęp-ców�Donajczęściejpopełnianychprzezpisarzynaruszeńprzepisówustawowych

iinstrukcyjnychnależałom�in�niewykreślanieinformacjiozastrzeżeniumiejsca

hipotecznego po uzyskaniu tzw� wpisu czystego; niepodpisywanie decyzji wy-działuhipotecznegojakrównieżnieprzestrzeganieobowiązkunumerowaniastron

wykazuhipotecznego;niepoświadczanieinformacjiowywieszeniuogłoszenia

oregulacjihipotecznejijejterminie�Pisarzebrzezińscy,doroku1846,niewpisy-walirównież,niezwłocznie,nowozakładanychakthipotecznychdorepertorium,

przezconaruszalipostanowieniaobuinstrukcjihipotecznych�Nadtobardzoczę-stownosiliwpisywsposóbnieczytelnyinieprzejrzysty�

Aktywnośćkolejnegourzędnikasądowego–podpisarzaprzejawiałasiętyl-kowramachciałakolegialnegojakimbyłazwierzchnośćhipoteczna�Nieudało

sięznaleźćjakiśinnych,własnychindywidualnychkompetencjitychurzędników

wpostępowaniuhipotecznym�Wbrzezińskimsądziepokojucharakterystycznym

zjawiskiembyłaczęstarotacjanastanowiskupodpisarza�Urzędnicyciwielokrot-nieopuszczaliposiedzeniawydziałuhipotecznego�

Po roku 1876 w wydziale hipotecznym pojawia się zamiast podsędka

sę-dziapokoju�Przejmujeonwszystkiedotychczasowekompetencjepodsędka�Nie

parafujejużjednakwłasnoręczniestronwykazuhipotecznegoatylkoprzysta-wia pieczątkę najczęściej z odwzorowaniem pierwszych liter imienia i nazwi-ska�Niemusiałrównieżopisywaćwykazuhipotecznego,gdyżtenporoku1876

codozasadybyłdrukowany,zponumerowanymistronamiigotowąformułką

(oliczbiestroniichzaparafowaniu)naostatniejstronie�Sędziapokojuwczyn-nościachzwiązanychzpostępowaniemhipotecznymniewykazywałsięzbytnią

aktywnością�Przedewszystkimbyłprzewodniczącymzwierzchnościhipotecznej

izazwyczajnieopuszczajejposiedzeń�Wszyscybrzezińscysędziowiepokoju,

womawianymokresie,sąnarodowościrosyjskiej�

Rejenciokręgowi(powiatowi)działaliwokręgusądupokojuidokonywali

wpisówwaktachhipotecznych�Rejencibrzezińscyprowadzilikancelarienota- rialnewswoichdomach,zazwyczajwmieście,wktórymznajdowałasięsiedzi-basądupokojutj�Strykowiedoroku1851,aBrzezinachpotymroku�Rejenci

przedewszystkimsporządzaliaktynotarialnebędącepodstawąwpisówdowyka- zuhipotecznego�Niekiedy,bardzorzadko,przygotowywałtzw�projektdowyka-zuhipotecznegoiprzedstawiałgozwierzchnościhipotecznejdozatwierdzenia�

Poroku1876staniesięzasadąprzygotowywanieprojektówdowykazuhipotecz-negoprzezsekretarzawydziałuhipotecznego�Przyjmowaliwnioskihipoteczne

i przedstawiali je zwierzchności hipotecznej do zatwierdzenia� Notariusz mógł

wkancelariihipotecznejzastępowaćnieobecnegopisarzahipotecznego�Powpro- wadzeniuprawarosyjskiego,jużjakonotariusz,brałudział,zgłosemstanow-czymwpodejmowaniudecyzjiprzezwydziałhipoteczny�

Wlatach1817–1914,wysokiestandardyprzyjętewKsięstwieWarszawskim,

związane z wykształceniem kandydatów na urzędy w sądownictwie pokoju są

stopniowoobniżane�Dotyczytowszystkichurzędnikówbiorącychudziałwpo- stępowaniuhipotecznym(pozawoźnymisądowymi)�Przykładowo,wyższewy-kształcenieprawnicze,wymaganewprzypadkukandydowanianaurządpisarza,

podsędkazastępowanejestprzezwykształceniewzakresieszkoływojewódzkiej�

Odroku1860wystarczyłoukończeniekursuprawawWarszawskimInstytucie

SzlacheckimbądźwjednymzgimnazjówwKrólestwie�Obniżasięteżranga

egzaminu�Zdawanybyłonpoczątkowo,doroku1817,przedNajwyższąKomisją

Egzaminacyjną,późniejtj�doroku1840odbywałsięprzedKomisjąWojewódzką�

Potymrokuzłożenieegzaminujakowaruneknominacjiniebyłjużskrupulatnie

przestrzegany�Dodatkowo,jużnaprzełomieroku1835–1836pojawiłasięwy-mógznajomościjęzykarosyjskiego�

Pozytywniemożemyocenićwprowadzenierosyjskichprocedurkancelaryj- nych�Ichstopnioweprzyjmowanieusprawniałoiporządkowałoobiegdokumen-tów, dyscyplinowało urzędników� Korzystali oni w większym zakresie z goto-wych,drukowanychformularzyobwieszczeń,postanowień,drukówzawiadomień�

Pozwoliłotonaujednoliceniepraktykikancelaryjnejioderwaniejejodnawy-kówposzczególnychurzędnikówuczestniczącychwpostępowaniuhipotecznym�

Zmianaosobyurzędnikaniewpływałajużnakształtwydawanegoprzezniego

dokumentu�Najważniejszaczęśćakthipotecznych(księgihipotecznej)tj�wykaz

hipoteczny nie uległ zmianie poza wprowadzeniem, od roku 1876, obowiązku

dokonywaniawpisówwjęzykurosyjskim�Wsposóbwyraźnyzmieniłasięnato-miast,wlatachosiemdziesiątychXIXw�treśćprotokołupierwiastkowejregulacji

hipotecznej�Protokółniezawierałjużnagłówka;każdastronabyłaparafowana

przezwszystkichuczestnikówtejczynności;wskazanebyłyzazwyczajstronyakt

hipotecznychnaktórychznajdujesiędokument,będącypodstawąwnioskuczy

żądania�Protokółtakspisywanobymógłbyć,pozatwierdzeniuprzezsąd,wprost

W dokumencie Tomasz Kubicki. Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku (Stron 184-187)