Przez ekologizację należy rozumieć proces obejmujący zbiór działań podejmowanych przez dany podmiot, których celem jest poszanowanie za-sobów środowiska przyrodniczego. Odpowiedzialność ekologiczna, nazy-wana również środowiskową, stanowi szczególny rodzaj odpowiedzialności etycznej, wzbogaconej o aspekty: prawny, ekonomiczny oraz strategiczno--organizacyjny271. Naczelną zasadę odpowiedzialności ekologicznej or-ganizacji biznesowej, w tym także instytucji kredytowej, stanowi troska o środowisko, mająca na celu zapewnienie trwałej poprawy jakości życia zarówno współczesnych, jak i przyszłych pokoleń, poprzez kształtowanie właściwych proporcji pomiędzy trzema rodzajami kapitału: ekonomicz-nym, przyrodniczym i ludzkim272. W takim aspekcie można mówić o proce-sie ekologizacji współczesnego sektora bankowego.
270 L. Dziawgo, Rola banków w gospodarce przyszłości jako podstawowy dylemat współ-czesnej bankowości [w:] Czynniki wzrostu gospodarczego, pod red. M. Haffera, W. Kraszew-skiego, Wydawnictwo UMK w Toruniu, Toruń 2004, s. 218; B. Kryk, Współodpowiedzial-ność sektora bankowego za ochronę środowiska [w:] Ekologiczny wymiar integracji z Unią Europejską, „Ekonomia i Środowisko” 2004, nr 310.
271 L. Dziawgo, Rola banków w gospodarce przyszłości, op. cit., s. 121.
272 D. Korenik, Odpowiedzialność banku komercyjnego, op. cit., s. 121.
179 Rola banków w fi nansowaniu ekologizacji gospodarki
Według G. Borys motywy ekologizacji banków komercyjnych wynikają z dwóch zasadniczych grup czynników273:
globalnych trendów rozwoju systemu społeczno-gospodarczo--środowiskowego, które w sposób obiektywny i naturalny wymu-szają ekologizację współczesnych banków,
korzyści będących rezultatem postulowanej i/lub rzeczywistej ekologizacji banków.
Motywy zaliczane do grupy pierwszej mają charakter pośredni, a do grupy drugiej bezpośredni. Motywy pośrednie wynikają z globalnych zmian, takich jak: rozwój etyki społecznej i koncepcji rozwoju zrównoważonego oraz wzrost presji moralnej. Natomiast motywy bezpośrednie dotyczą mo-netarnych i niemomo-netarnych korzyści banku274. Do grupy korzyści mone-tarnych, a więc takich, które można wyrazić w jednostkach pieniężnych, najczęściej zalicza się275:
korzyści wynikające z wprowadzenia nowych usług bankowych w dziedzinie ochrony środowiska,
efekty synergii pomiędzy ekonomicznymi i ekologicznymi cela-mi funkcjonowania instytucji kredytowych,
korzyści pochodzące z przejęcia zarówno nowych segmentów klientów, jak i nowych rynków związanych z ochroną środowiska i przedsiębiorstw branży ekoprzemysłu.
W przypadku grupy czynników niemonetarnych, które warunkują ekologizację banków komercyjnych, można wymienić także: pozytywny wizerunek w oczach klienta, zwiększenie zakładowego potencjału innowa-cyjnego dzięki większej identyfi kacji pracowników z danym bankiem czy zmianę generacji kierowniczej i związane z tym nowe style zarządzania.
Motywy ekologizacji banków wzajemnie się przenikają, stąd często nie można jednoznacznie określić ich charakteru. Dzieje się tak, gdyż banki dzia-łają na rynkach globalnych i jako globalne korporacje oferują swoje usługi z zakresu pośrednictwa, wymiany, doradztwa, informacji i nowoczesnych sposobów inwestowania. W tym sensie wraz ze swoimi interesariuszami stają się elementami makrosystemu gospodarka–środowisko–człowiek.
Niemniej jednak oddziałują na każdy z podsystemów, generując sprzężenia zwrotne. Dlatego też zmiany zachodzące w jednym z elementów makrosys-temu pociągają za sobą zmiany w środowisku działania banku i na odwrót.
273 G. Borys, Bankowość ekologiczna – nowe wyzwania dla działalności banków [w:] Usługi i procedury bankowe, pod red. E. Bogackiej-Kisiel, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wro-cław 2000, s. 619.
274 G. Borys, Ryzyko ekologiczne w działalności banku, Wydawnictwo Biblioteka Menedże-ra i Bankowca, Warszawa 2000, s. 27-36.
275 Tamże, s. 37-38.
180
Maria Gabryś
Sytuacja ta sprawia, że bank komercyjny musi dostosować się do nowej rzeczywistości, a przy tym jeszcze wykreować nową strategię działania, częstokroć warunkującą jego przetrwanie na globalnym rynku.
Banki pełniąc funkcję pośredników w przepływach fi nansowych na rynku globalnym, przyczyniają się do liberalizacji przepływu kapitałów i usług, informacji w skali światowej, unifi kacji rynków fi nansowych oraz powstawania nowych wyspecjalizowanych instrumentów fi nansowych276. Umożliwiając dostęp do tańszego (preferencyjnego) pieniądza, inspirują rozwój branż innowacyjnych, przyjaznych środowisku przyrodniczemu, mniej inwazyjnych w otoczenie, w tym ekoprzemysłów. Przyczyniają się tym samym nie tylko do wzrostu gospodarczego, ale też ekologizacji go-spodarki, a w konsekwencji do poprawy jakości środowiska. Należy jed-nak pamiętać, że banki są także dostarczycielami środków fi nansowych dla przedsięwzięć naruszających równowagę ekologiczną. Przyczyniają się więc do niewłaściwej alokacji kapitału, doprowadzając do nieproporcjonal-nego wzrostu zamożności krajów uprzemysłowionych w stosunku do pozo-stałych państw świata. Te problemy globalne są powszechnie krytykowane na forum międzynarodowym, dlatego banki są zainteresowane w kreowaniu nowego wizerunku jako instytucji różnych grup interesariuszy, działającej w oparciu o zasady corporate governance277.
Konsolidacja sektora powoduje także homogenizację oferty instytucji fi nansowych, a w związku z tym trudności z utrzymaniem klienta w dłu-gim okresie. Dlatego coraz częściej stosowne są rozwiązania zmierzające do zwiększenia lojalności klienta i utrzymania go. Skutkiem takiego podejścia może być różnicowanie produktu i nadanie mu cech „produktu przyjaznego środowisku”. Działanie takie pozwala wyróżnić produkt na rynku i jed-nocześnie spełnić oczekiwania nowej grupy klientów. Pozyskanie lojalnej grupy klientów przyczyni się w konsekwencji do wzrostu wartości insty-tucji, co z kolei doprowadzi do ustabilizowania pozycji rynkowej banku, umożliwiając mu wzrost wartości w długim okresie.
276 E. Ostrowska, Banki na rynkach kapitałowych [w:] Rynki fi nansowe wobec procesów globalizacji, pod red. L. Pawłowicz, R. Wierzby, Wydawnictwo Gdańska Akademia Banko-wa, Gdańsk–Jurata 2003, s. 208.
277 Corporate governance oznacza: 1. Ład korporacyjny rozumiany jako system kierowania i sterowania fi rmami, tworzenie otoczenia biznesu (infrastruktury instytucjonalnej) i syste-mów wspierających go, przedsiębiorczość, określania norm i zwyczajów zapewniających dostawcom kapitału dla fi rm pewność zwrotu poniesionych inwestycji, 2. Nadzór właści-cielski, władztwo, kontrola w korporacji jako system prawnych i ekonomicznych instytucji ochrony interesów akcjonariuszy i wierzycieli oraz regulacji rynku kapitałowego, Globaliza-cja miejsca społeczności lokalnej. J. Biernat, Management – Zarządzanie społeczne, Instytut Sądecko-Lubelski, Lublin 2012, s. 45-46.
181 Rola banków w fi nansowaniu ekologizacji gospodarki