znaczeniu gospodarczo-obronnym
Ważnym elementem przemysłowego potencjału obronnego jest za-plecze prowadzące badania naukowe i prace rozwojowe. Wejście w życie Ustawy o zasadach fi nansowania nauki143 oraz Ustawy o Narodowym Cen-trum Badań i Rozwoju144 wywarło istotny wpływ na badania w sektorze obronnym. Przed wojskowymi instytutami badawczymi145 stanęły nowe wyzwania, związane z coraz częstszym uczestnictwem w badaniach nauko-wych, w które zaangażowanych jest wiele podmiotów. Należy zmierzać do zacieśniania współpracy pomiędzy instytutami badawczymi, optymalnie wykorzystując ich możliwości do zwiększenia zdolności konkurowania na europejskim i światowym rynku146.
Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A. są przedsiębiorstwem o szczegól-nym znaczeniu gospodarczo-obronszczegól-nym147. Przedsiębiorstwo działające jako spółka akcyjna jest członkiem Polskiego Holdingu Obronnego, który został założony w 1917 r. Na rysunku 5 przedstawiono historię przedsiębiorstwa.
W latach 2008-2012 w ZM „Tarnów” S.A. nastąpiła wielostronna restruk-turyzacja obejmująca: strukturę organizacyjną, fi nansową, infrastrukturę, produkty oraz strategie działania. Polegało to na koncentracji działalności na obszarze produkcji specjalnej oraz na sprzedaży części cywilnej zakładu.
143 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach fi nansowania nauki, Dz. U. 2010, nr 96, poz. 615 z późn. zm.
144 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, Dz. U.
2010, nr 96, poz. 616 z późn. zm.
145 Ministerstwo Obrony Narodowej sprawuje nadzór nad sześcioma instytutami, których przedmiotem działania są badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie uzbrojenia i sprzętu wojskowego.
146 J. Stanienda, R. Żaba-Nieroda, Finansowanie działań inwestycyjnych na przykładzie wy-branego przedsiębiorstwa z sektora usług nowoczesnych [w:] Innowacje i ryzyko w nowej gospodarce, pod red. E. Skrzypek, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2014, s. 207-219.
147 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 2010 r. w sprawie wykazu przed-siębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, Dz. U. 2010, nr 214, poz.
1571.
95 Wymiar ekologiczny bezpieczeństwa obronnego
Rysunek 5. Historia spółki Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A.
Ponad sześćdziesięcioletnie doświadczenie w produkcji zbrojeniowej
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZM „Tarnów” S.A.
Na wykresie 4 przedstawiono poziom przychodów ze sprzedaży wyro-bów i usług netto w latach 2009-2014. Z przedstawionych danych wynika, że wartość przychodów ze sprzedaży w badanych okresach systematycznie rosła, przy czym w latach 2012-2014 utrzymywała się na zbliżonym pozio-mie i oscylowała wokół 60 mln złotych. Z kolei nakłady na prace badawczo--rozwojowe w przedsiębiorstwie zaplanowano na poziomie 28 398 tys. zł, w tym środki własne w wysokości 4551 tys. zł. W 2014 roku zrealizowano 21 projektów, z czego 5 z wykorzystaniem zewnętrznych środków fi nanso-wych, 16 ze środków własnych.
Wykres 5 przedstawia wysokość środków fi nansowych przeznaczo-nych na prace badawczo-rozwojowe w latach 2011-2014. Z daprzeznaczo-nych wynika, że wysokość środków na prace B+R w 2014 roku wzrosła ponad dwukrot-nie w porównaniu do wydatków w latach 2011-2013. Wskaźnik dynamiki wzrostu w stosunku do 2011 roku wyniósł 218%, co spowodowane było pozyskaniem dofi nansowania ze źródeł zewnętrznych.
W styczniu 2012 roku ZM „Tarnów” S.A. złożyły w Ministerstwie Go-spodarki wniosek o dofi nansowanie realizacji projektu pod nazwą „Centrum Badawczo-Rozwojowe wzrost potencjału badawczego ZM »Tarnów« S.A.”
w ramach poddziałania 4.5.2. PO Innowacyjna Gospodarka „Wsparcie in-westycji w sektorze usług nowoczesnych”. 29 października 2012 roku wnio-sek POIG.04.05.02-00-119/12 uzyskał dofi nansowanie w kwocie 7398 tys.
zł, co stanowiło 50% budżetu (całość 18 199 tys. zł). Projekt miał być reali-zowany w okresie od listopada 2012 roku do grudnia 2013 roku, jednakże na podstawie aneksu czas jego realizacji zastał przedłużony do czerwca
96 Jolanta Stanienda, Renata Żaba-Nieroda 2014 roku. Celem utworzenia CBR jest rozwijanie badań naukowych, prac rozwojowych i stymulowanie innowacyjności, która ma stanowić podstawę wzmocnienia konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku. Działalność ba-dawczo-rozwojowa CBR będzie podstawowym źródłem rozpoczęcia prac nad nowymi produktami.
Wykres 4. Poziom przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług netto w latach 2009-2014 (w tys. zł)
0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000
2009 2010 2011 2012 2013 2014 P 45 599 50 118
60 013
55 956 55 334 60 984
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZM „Tarnów” S.A.
Wykres 5. Wysokość środków przeznaczonych na prace badawczo --rozwojowe w Zakładach Mechanicznych „Tarnów” S.A.
w latach 2011-2014 (w tys. zł)
0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000
2011 2012 2013 2014 P
13 011
8 638
12 085
28 398
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZM „Tarnów” S.A.
97 Wymiar ekologiczny bezpieczeństwa obronnego
W celu realizacji projektu CBR przedsiębiorstwo skorzystało z ze-wnętrznych źródeł fi nansowania w postaci pomostowego kredytu inwesty-cyjnego w kwocie 7398 tys. zł (spłaconego wpływami z dotacji do czerwca 2014 r.) i kredytu inwestycyjnego w kwocie 5918 tys. zł, przyznanego na 120 miesięcy, który zostanie spłacony do 2022 roku. W tabeli 5 przedsta-wiono źródła fi nansowania projektu „Wsparcie inwestycji w sektorze usług nowoczesnych”. Z danych wynika, że środki własne stanowiły 18% wydat-ków ogółem. Spółka, opierając się na aktywach nabytych w ramach projektu oraz innych zasobach własnych i obcych, dokonała zasadniczej moderniza-cji produktów, tj. karabiny 7,62 mm, karabiny 8,6 mm, karabiny 12,7 mm, granatnik automatyczny GA-40, ZSMU.
Tabela 5. Źródła fi nansowania projektu realizowanego przez Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S.A.
Razem, w tym: 18 199,1 100,0 14 796 100,0
Środki publiczne (wnioskowana kwota dofi nansowania w ramach poddziałania 4.5.2 PO IG)
7398,1 40,7 7398 50,0
Środki własne 3301,0 18,1 -
-Kredyt inwestycyjny 7500,0 41,2 7398 50,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosku aplikacyjnego „Wsparcie inwestycji w sektorze usług nowoczesnych” o wsparcie realizacji projektu pod nazwą „Centrum Ba-dawczo-Rozwojowe wzrost potencjału badawczego ZM »Tarnów« S.A.”.
Dywersyfi kacja produkcji przedsiębiorstwa zostanie osiągnięta po-przez wprowadzenie na rynek docelowy innowacyjnych, zasadniczo zmienionych produktów, których nie oferuje konkurencja. Potrzeba dywer-syfi kacji produkcji wynika z konieczności utrzymania się na rynku zbroje-niowym. Rynek ten charakteryzuje się dużą innowacyjnością, wynikającą z jego specyfi ki (odpowiedzią na nową broń ofensywną jest broń defen-sywna i odwrotnie).
Projekt pozwoli na eliminację szkodliwego oddziaływania na środo-wisko w stopniu wyższym niż określają to wymogi prawa. Działania in-westycyjne konieczne do wzmocnienia potencjału badawczego polegają na zakupie: robót i materiałów budowlanych w celu modernizacji budynków i budowli niezbędnych do stworzenia obiektów potrzebnych do prowadze-nia działalności CBR, aparatów, maszyn i urządzeń, wyposażeprowadze-nia biurowego oraz wartości niematerialnych i prawnych (oprogramowanie zarządzające dokumentacją).
98 Jolanta Stanienda, Renata Żaba-Nieroda Znaczny potencjał rozwojowy tkwi w transferze innowacyjnych tech-nologii między sektorem wojskowym i cywilnym. Przepływ ten jest dwu-kierunkowy, choć w polskich warunkach dominuje transfer technologii z sektora cywilnego do wojskowego. Przyjęty w Polsce system fi nanso-wania prac badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych na rzecz Sił Zbroj-nych RP sprzyja przepływowi wiedzy do sektora cywilnego. Bariery natury prawno-organizacyjnej i kulturowej znacząco ograniczają natomiast spek-trum możliwości przepływu technologii wojskowych do sektora cywilnego.