Postawy byłych alumnów diecezjalnych i zakonnych wobec obowiązkowego celibatu i czystości
2. Badania dotyczące celibatu księży w środowisku byłych alumnów diecezjalnych i zakonnych
2.6. Wpływ obowiązkowego celibatu księży na wybór kapłaństwa przez maturzystów i na systematyczny spadek liczby powołań kapłańskich
Wśród licznych czynników spadku liczby powołań kapłańskich w Polsce kato-licy dorośli i młodzież gimnazjalna, licealna i akademicka wskazują także obowiązkową bezżenność czystość seksualną księży. Z ich powodu maleje liczba maturzystów podejmu-jących studia w seminariach duchownych. W tym kontekście zapytałem byłych alumnów: czy w ich rozeznaniu celibat obowiązkowy i nakaz czystości seksualnej księży faktycznie zniechęcają religijnych maturzystów do wstępowania do seminariów duchownych i do wyboru kapłaństwa, czyli wpływają na spadek liczebności nowych powołań kapłańskich? Tabela 7. Wpływ obowiązkowego celibatu księży na wybór kapłaństwa przez maturzystów i na spadek liczby powołań kapłańskich w ocenie byłych alumnów diecezjalnych i zakonnych.
Wpływ celibatu na liczebność powołań
Alumni – badania I Alumni – badania II Alumni – badania łącznie
diece-zjalni zakonni diece-zjalni zakonni Diece-zjalni zakonni wszyscy
Celibat księży zniechęca maturzystów do podejmowania studiów i formacji kapłańskiej w seminarium duchownym Tak, zniechęca 26 16 27 16 53 32 85 Obojętny dla nich 8 4 6 3 14 7 21 Nie zniechęca 9 6 8 5 17 11 28 Trudno ocenić 5 2 5 2 10 4 14
Celibat księży wpływa na stały spadek liczby powołań kapłańskich w Polsce
Tak, wpływa 28 16 28 17 56 33 89 Nie ma związku 7 5 7 3 14 8 22 Nie wpływa 9 5 8 4 17 9 26 Trudno ocenić 4 2 3 2 7 4 11 Ogółem 48 28 46 26 94 54 148
Badania wykazały, że większość byłych alumnów twierdzi, iż obowiązkowy ce-libat księży przyczynia się realnie do systematycznego zmniejszania się liczby powołań kapłańskich w diecezjach i we wspólnotach zakonnych. Wśród 148 respondentów taką opinię ujawniło 89, a w tym jest 56 alumnów diecezjalnych i 33 alumnów zakonnych. Z kolei 85 alumnów (53 diecezjalnych i 32 zakonnych) twierdzi, że celibat obowiązkowy zniechęca maturzystów odczuwających w sobie powołanie religijne do wyboru kapłań-stwa, ponieważ „nie wyobrażają sobie oni życia w dozgonnej bezżenności i samotności, natomiast mogliby służyć wiernym w Kościele jako kapłani żonaci i mający własne rodzi-ny”. Natomiast 26 alumnów (17 diecezjalnych i 9 zakonnych) twierdzi, że obowiązkowy celibat księży nie ma większego związku z liczebnością powołań kapłańskich, a 28 dodaje, że nie zniechęca maturzystów do studiów i formacji kapłańskiej w seminarium duchow-nym (14 diecezjalnych i 7 zakonnych).
Wielu spośród tych alumnów jest przekonanych, że brak obowiązku celibatu, albo jedynie celibat dobrowolnie wybierany przez księży, bardziej sprzyjałby procesowi naboru kandydatów do seminariów duchownych i do wyboru kapłaństwa. W ich ocenie, małżeństwo i rodzina księdza nie utrudniałaby tego procesu. Wręcz przeciwnie, byłyby one czynnikami powodującymi nasilenie zainteresowania kapłaństwem wśród religijnych maturzystów, jednocześnie osłabiłyby odpływ alumnów z seminariów duchownych i księ-ży z kapłaństwa.
Zakończenie
W podsumowaniu analiz dokonanych w tym artykule, należy zaznaczyć, że do-minująca większość byłych alumnów diecezjalnych i zakonnych uczestniczących w obu badaniach ujawniła bardzo krytyczne lub krytyczne stanowisko wobec obowiązkowego celibatu księży, domagając się jednocześnie usunięcia tego obowiązku i pozwolenia na wybór stylu życia kapłańskiego samym księżom, jeśli oni tego zapragną. Byli alumni obo-wiązkową bezżenność księży oceniają jako ingerencję w wolność osobistą i autonomię decyzji księży. Ci z nich, którzy akceptują celibat księży, to wyjątkowo jako samodziel-nie i dobrowolsamodziel-nie wybrany przez księży z pobudek religijnych, a samodziel-nie z nakazu Kościoła. Natomiast księża nie akceptujący celibatu powinni, w ich ocenie, mieć możliwość wstę-powania w sakramentalny związek małżeński i założenia własnej rodziny, posiadania wła-snych dzieci w legalny sposób. Powody stojące za obowiązkiem celibatu księży wysuwane przez Kościół rzymskokatolicki nie przekonują dominującej większości byłych alumnów. Oni sami, jak zaznaczali w wypowiedziach, też w powodu celibatu najliczniej wystąpili
z seminarium duchownego i zrezygnowali z kapłaństwa opartego na obowiązkowej bez-żenności. Znaczny ich odsetek stwierdził, że byliby księżmi żonatymi i z własnymi rodzi-nami, jeśli Kościół dałby im taką szansę, wzorując się na Kościołach chrześcijańskich. Większość spośród nich nie akceptuje też nakazanej przez Kościół trwałej abstynencji seksualnej. Niektórzy przyznali, że sami utrzymywali intymne stosunki z dziewczynami i kobietami jako alumni w seminariach diecezjalnych i zakonnych. Analogiczną sytuację tzw. „podwójnej” moralności seksualnej dostrzegali sami u licznych księży w parafiach i wspólnotach zakonnych. W ocenie większości tych alumnów obowiązek celibatu księży negatywnie oddziałuje na nabór kandydatów do seminariów duchownych, przyczynia się od odpływu alumnów z seminariów i do rezygnacji księży z kapłaństwa. Zjawisko to nasi-liło się, w ich ocenie, w obecnym wieku.
Bibliografia
Abbott Elizabeth, 2003, Historia celibatu, tłum. Palewicz Mariola, Wrocław: Wydawnictwo Dolno-śląskie.
Adamczyk Jerzy, 2006, Celibat duchownych w dyspozycjach Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku, „Roczniki Nauk Prawnych”, t. 16, s. 333 – 350.
Augustyn Józef, 2000, Wychowanie do czystości i do celibatu kapłańskiego, Kraków-Ząbki: Wydaw-nictwo M i Apostolicum.
Augustyn Józef, 2002, Celibat. Aspekty pedagogiczne i duchowe, Kraków: Wydawnictwo Apostol-stwa Modlitwy.
Baniak Józef, 1992, Celibat księży w świadomości młodzieży licealnej i akademickiej w Polsce, „W dro-dze” nr 3 (223), s. 81 – 94.
Baniak Józef, 1997, Dynamika powołań kapłańskich i zakonnych w Kościele rzymskokatolickim w Polsce w latach 1900 – 1994. Studium socjograficzne, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos. Baniak Józef, 2002, Celibat ewangeliczny – jego istota, cel, sens, realizacja, „Przegląd
Religioznaw-czy” nr 2 (204), s. 75 – 88.
Barszcz Waldemar, 2001, Prawny wymiar ślubów, „Vita Consacrata” nr 1, s. 48 – 54.
Blalock Hubert M., 1977, Statystyka dla socjologów, tłum. Tabin Marek (i inni), Warszawa: Państwo-we Wydawnictwo NaukoPaństwo-we.
Blaza Marek, 2001, Kapłaństwo a celibat, „Przegląd Powszechny” nr 5, s. 142 – 157.
Bujak Janusz, 2012, Historyczne i duchowe aspekty celibatu w Kościele, „Tarnowskie Studia Teolo-giczne” t. 31, nr 2, s. 27 – 38.
Cis Bogdan, 1960, Społeczna rola celibatu, „Ateneum Kapłańskie” nr 3, s. 313 – 327.
Encyklopedia Katolicka, 1989, red. naukowa Gryglewicz Feliks, Łukaszyk Romuald, Sułowski Zyg-munt, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 1394 – 1395.
Gogola Jerzy Wiesław, 1997, Ogólne wprowadzenie do formacji zakonnej, t. 1, Kraków: Wydawnic-two Karmelitów Bosych.
Graczyk Marian, 2009, Ofiarniczy wymiar życia celibatycznego, (w:) Werbiński Ireneusz (red.), Ce-libat znakiem płodności duchowej w Chrystusie: w 40 – lecie encykliki „Sacerdotalis CaeCe-libatus”, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 89 – 104.
Grochowina Michał, 2012, Zobowiązanie duchownych do celibatu według Kodeksu Prawa Kanonicz-nego z 1983 roku, „Kościół i Prawo” nr 1 (14), s. 11 – 24.
Heid Stefan, 2000, Celibat w Kościele pierwotnym. Początki obowiązku wstrzemięźliwości dla du-chownych na Wschodzie i na Zachodzie, tłum. Stańczyk Stanisław, Tuchów: Wydawnictwo Ojców Redemptorystów.
Janikula Gabriela, 2008, Troska o powołania kapłańskie w wybranych programach katechetycznych, „Edukacja. Teologia i Dialog”, t. 5, s. 55 – 76.
Jasiński Wojciech, 1972, O uczciwość w dyskusji nad celibatem, „Homo Dei” nr 148, s. 98 – 112. Kożuch Mieczysław, 1995, Wychowanie do dojrzałego przeżywania celibatu, „Życie Duchowe” nr
2, s. 13 – 23.
Król Lech, 2009, Celibat w Kościele katolickim, w Kościołach protestanckich i w Kościele prawo-sławnym, (w:) Werbiński Ireneusz (red.), Celibat znakiem płodności duchowej w Chrystusie w 40 – lecie encykliki „Sacerdotalis Caelibatus”, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 123 – 134.
Mojek Stanisław, 1996, Jaki jest sens celibatu kapłańskiego?, (w:) Rusecki Marian (red.), Problemy współczesnego Kościoła, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 483 – 492.
Pastuszko Marian, 2008, Sakramenty święte, Kielce: Wydawnictwo Diecezjalne Jedność.
Postawa Andrzej, 2005, Powołania kapłańskie w Towarzystwie Salezjańskim w Polsce. Studium so-cjologiczno-pastoralne, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Rondet Michel, 1995, Celibat ewangeliczny we współczesnym świecie, tłum. Kuryś Agnieszka, War-szawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Ryś Grzegorz, 2000, Celibat, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Saj Marek, 2010, Świadectwo życia i wiary osoby konsekrowanej, (w:) Wroceński Józef, Pietrzak Helena (red.), Ars boni et aequi. Księga Pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Remigiu-szowi Sobańskiemu z okazji osiemdziesiątej rocznicy urodzeń, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, s. 467 – 482.
Sikorski Tadeusz, 1989, Szkic do teologii celibatu, „Biuletyn Wychowania Seminaryjnego” t. 22, nr 32, s. 3 – 11.
Soiński Borys Jacek, 2008, Kryzysy doświadczane przez alumnów seminariów duchownych, „Eduka-cja. Teologia i Dialog”, t. 5, s. 245 – 265.
Sosnowski Piotr, 1997, Wokół ofiarniczego charakteru życia w celibacie kapłańskim, „Seminare” t. 13, s. 121 – 133.
Stawniak Henryk, 2011, Celibat diakonów i prezbiterów w dyscyplinie Kościoła łacińskiego, „Semi-nare” t. 29, s. 47 – 59.
Strojnowski Jerzy, 1972, Celibat w aspekcie psychologicznym, „Więź” nr 11, s. 87 – 96.
Zarzycka Beata, Masłowski Andrzej, 2008, Postawa wobec badania a wyniki w kwestionariuszach psychologicznych u alumnów Wyższych Seminariów Duchownych, „Edukacja. Teologia i Dialog”, T. 5, s. 135 – 154.