Ogród szkolny

Postulaty program u nauczania, dom agające się, aby całość kształcenia m łodzieży opierała się na podłożu życiowo-prak- tycznym , w oparciu o środow isko, pow odują, że szkoła pom y­

śleć m usi o pracow ni z zakresu h od ow li na roli i w gospo­

darstwie dom ow ym naw et w cześniej, n iż o w szystkich innych pracow niach. U zasadnienie to w idzę w okoliczności, iż h od o­

w le w pracowni ogrodniczej, zarówno w zakresie w arzyw nic­

twa, kw iaciarstw a jak i sadow nictw a, są dziecku polskiem u bardzo b lisk ie i życiow o bardziej uzasadnione, n iż rów nież wartościow e ćw iczenia z zakresu elektrostatyki, m echaniki, optyki, kartografii itd.

Przy rów nych w artościach, w ynikających z m etody pracy, pierw szeństw o w doborze m ateriału do zajęć praktycznych daje pracow ni ogrodniczej konkretna potrzeba życiow a. Szko­

ła m usi w ięc dysponow ać od p ow ied n io zagospodarowanym kaw ałkiem ziem i, na którym m ożna by prow adzić różnego ro­

dzaju hodow le zdobnicze, warzywne, sadow nicze, a w do­

brych warunkach rów nież racjonalne przysposobienie roln i­

cze, z m ałą pasieką szkolną. Z ajęcia praktyczne z tej dzie­

dziny narzucają się szkole dzisiejszej wym ową swej życiow ej wartości oraz bezpośredniością zainteresow ań. Zainteresow a­

nia te ujaw nią się we w szystkich p raw ie środow iskach w P o l­

sce, w szczególności w środow iskach w iejsk ich , robotniczych i m ałom iejskich.

P om ijam tu w alory w ychow aw cze, w ynikające z b ezp o­

średniego zetknięcia się dziecka ze św iatem roślinnym i zw ie­

rzęcym , które w trudzie pracy regulow ać b ęd zie stosunek dziecka do tego św iata, p o m ijam w alory w ychow aw cze, jak ie daje praca w w iększym zesp ole p rzy realizacji konkretnych zam ierzeń, ob liczonych na w iększą rozpiętość w czasie i dla­

tego w ym agających planu i konsekw encji w ykonania — stw ier­

dzić ty lk o m uszę, że n ależyte w yp ełn ien ie program u n auko­

w ego, przy zastosow aniu w ym aganych zasad dydaktycznych, n ie da się pom yśleć bez ogrodu szkolnego.

Ogród szk oln y m usi w ięc być w szędzie tam , gdzie szkoła m a am bicję sp ełn ien ia sw ej roli bez reszty i n ie chce się dobrow olnie pozbaw ić pierw szorzędnego środka zarówno w kształceniu jak i w w ychow aniu, szczególnie zaś w rozw ija­

n iu uczuć e s t e t y c z n y c h . P od ęjście do zorganizow ania ogrodu szkolnego, który by tę rolę sp ełn ił, w ym aga jed n ak dość m ozolnego i cierp liw ego przygotow ania i rozłożonej n iek ied y na lata całe realizacji. Jak w każdej p racy tak i przy orga­

n izow aniu ogrodu szkolnego, najw ażniejszym wTarunkiem po­

w odzenia b ęd zie o d p ow ied n i człow iek.

Szkoła m usi tedy dysponow ać nauczycielem , m ającym p od ­ staw ow e w iadom ości z zakresu uprawy roli i h odow li roślin.

D obór n au czyciela do prow adzenia ogrodu szkolnego n ie m oże być jednak m echaniczny, przypadkow y, lecz m usi b yć oparty o od p ow ied n ie zainteresow ania osobiste i konieczną w rażli­

w ość estetyczną. O dpow iednio dobrany kandydat, przeszkolo­

ny na kursie zakładania ogrodów szkolnych, poradzi sobie już .zupełnie łatw o, p osiłk u jąc się n iek ied y odpow iednią lekturą.

R o zp la n o w a n ie teren u . .

W ażnym w arunkiem w tej d zied zin ie pracy jest od p ow ied ­ n ie przygotow anie planu.

R ozplanow anie terenów' szkolnych przez najbardziej nawet entuzjastycznych laik ów n ie tylko spraw ie n ie pom aga, lecz jej szkodzi. T eren szkolny m usi być rozplanow any przez fa­

chowca, aby p rzez ciągłe zm iany i ciągłe now e k on cep cje n ie m arnować w kładów p ien ięd zy i pracy i n ie odw lekać ostatecz­

nego urządzenia ogrodu do nieskończoności. K ażde zam ierze­

n ie, którego realizacja obliczona jest na dłuższy okres czasu, m usi być w yposażone w zdecydow any plan. R ozplanow yw anie terenów szkolnych dokonyw ane jest n ajlep iej przez T ow arzy­

stwa P op ieran ia Ogrodów Szkolnych w W arszawie (A leja Szucha 25, gm ach M inisterstwa W yznań R eligijn ych i O świe­

cenia P u b liczn ego) i tam n a jlep iej od razu zw rócić się o w y­

konanie tej pracy. Do opracow ania takiego planu potrzebne jest Tow arzystw u szczegółow e zd jęcie terenu szkohiego, z u w zględ n ien iem p ołożenia w stosunku do stron świata, okre­

ślenia najbliższych sąsiadów i otoczenia. N a zdjęciu terenu szkolnego um ieścić należy w szystkie istn iejące b udynk i i m a­

jące jeszcze powstać, z zaznaczeniem osi w szystkich otworów oraz dokładnym oznaczeniem w szystkich wymiarów' i od le­

głości.

W tej drodze opracow any projekt stanie się dopiero p od ­

stawą planow anej akcji ze strony szkoły, zm ierzającej do za­

łożenia ogrodu. Szkoła, po sprecyzow aniu sw ych m ożliw ości finansow ych i ob liczen iu w ydajności pracy dzieci, b ęd zie m o­

gła dopiero w yodrębnić z tego projektu fragm enty, przezna­

czone do realizacji w poszczególnych latach szkolnych. K on­

sekwentna realizacja tak przygotow anego planu da dopiero po kilku latach całkow ity efekt.

P odkreślam , że Tow arzystw o P op ieran ia Ogrodów Szkol­

nych, posiadając w ypracowaną k on cep cję ogrodu szkolnego, opartą o w ym agania program owe, pragnie jednak w każdym konkretnym w ypadku dostosow yw ać projekt do potrzeb szkoły i w ym agania kierow ników szkół w tym w zględzie honoruje całkow icie. W ynika w ięc stąd konieczność w cześniejszego przem yślenia zagadnienia i podania Tow arzystw u dojrzałych już żądań. Żądania te w ynikać w inny ze skonfrontow ania or­

ganizacji szkoły i jej potrzeb z m ożliw ościam i i w inny się w y­

razić życzeniam i dotyczącym i:

1-o Obszaru, jak i szkoła chce w yzyskać na ogród szkolny i na ogrody użytkow e kierow nika szkoły oraz nauczycieli.

Obszar gruntu, przeznaczonego na ogród szkolny, n ie m oże być zbyt m ały, lecz m usi też być taki, by p ielęgn ow an ie go nie w ym agało przekraczania norm czasu przeznaczonego pro­

gramem na zajęcia praktyczne w ogrodzie i n ie wprow adzała dezorganizacji pracy w szkole w zakresie innych przedm io­

tów.

2-o P oszczególnych działów ogrodu szkolnego i obszaru, jak i pragnie szkoła przeznaczyć na poszczególne d ziały w ogro­

dzie (d zia ł ozdobny, sad, warzyw nik, pasieka, zagroda dla h od ow li królików , drobiu itp .). U w zględ n ien ie poszczegól­

nych działów m usi być uzależnione od charakteru środowiska szkolnego, jego nastaw ienia gospodarczego i w ynikających stąd potrzeb, w łaściw ości gleby, właściw ości florystycznych itd. oraz realnych m ożliw ości szkoły.

Ogród szkolny przy szkole n r 14 w Chorzowie.

3-o W szystkich drobniejszych kw estii, jak um ieszczenia podwórza gospodarczego, klasy na w olnym pow ietrzu, dojaz­

dów, m iejsc ustępow ych.

D zia ły ogrodu :

W rozstrzyganiu tych kw estii kierow ać się należy ogólną tendencją, w ynikłą z segregacji potrzeb szkoły, która ustala ważność poszczególnych działów ogrodu szkolnego w następu­

jącej k olejn ości:

1-o D z i a ł o z d o b n y , jako stw arzający zasadniczą at­

m osferę wychow aw czą w czasie pobytu dziecka w szkole, p od ­ noszący poziom kultury pom ieszczeń szkolnych i przyczynia­

jący się do kształcenia uczuć estetycznych. D zia ł ten, przez swą w ym ow ę estetyczną, oddziaływ uje rów nież korzystnie na układ stosunków w środow isku szkolnym .

2-o D z i a ł w a r z y w n y i s a d, w stosunku zależnym

od nastaw ienia środowiska gospodarczego, w łaściw ości jego gleby, w zględ n ie w zależności od p ion iersk iej roli szkoły, jaką w tej d zied zin ie ch ciałab y odegrać. T o ostatnie zam ie­

rzenie n ie le ż y zasadniczo w obrębie realnym m ożliw ości od­

działyw ania szkoły pow szechnej na środowisko i w inno być pozostaw ione do sp ełn ien ia szkołom rolniczym .

3-o P o l e t k a p o k a z o w e , zagroda dla chow u drobiu, zagroda dla chow u królików , ipasieka i teren na upraw ę roślin m iododajnych. D ziały te n ie muszą być prow adzone w każdym ogrodzie szkolnym rów nolegle i w prow adzenie jednego tylko z n ich lu b dw óch w edług uznania szkoły, a w odpow iednio korzystnych w arunkach naw et w szystkich, w in n o być w łaśnie w ynikiem przem yślenia w arunków i potrzeb środowiska oraz m ożliw ości szkoły.

O rgan izacja p ra c y :

W zakładaniu, a później i prow adzeniu ogrodu szkolnego, pierw szorzędną rolę odgrywać b ęd zie organizacja pracy m ło ­ dzieży w tej p racow n i szkolnej. M usi ona być -wynikiem bardzo gruntow nego przem yślenia program u, celem m ożliw ie szero­

kiego w yzyskania ogrodu dla w szystkich przedm iotów nau­

czania.

A stw ierdzić trzeba, że n ie m am y w tym zakresie dużego dośw iadczenia. Nasza tech n ik a nauczania jest tak ściśle zro­

śnięta z ław ką szkolną, że w szelk ie prace z d ziećm i poza izbą lekcyjną są dla nas bardzo uciążliw e. N ie jest do tego przy­

zw yczajony ani nau czyciel ani jego uczniow ie. T u w łaśnie leży przyczyna tych narzekań, że uczniow ie n a w olnym pow ietrzu n ie um ieją pracować -— trudno jest o karność i uw agę w pracy.

Pracę ch łop ców m iejsk ich w ogródkach szkolnych scharak­

teryzować m ożna następująco:

l-o P rzygotow anie jesien n e lu b w iosenne roli jak naw ie­

zien ie, przekopanie i w yrów nanie m ożna w ykonać grom adnie,