Oszacowanie ruchomości przez komornika

Oszacowanie polega na określeniu wartości rynkowej każdej z zajętych ruchomości z osobna. Zasadą jest, że oszacowania ruchomości dokonuje komornik na podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia. Ustalona wartość ruchomości powinna odpowiadać cenie rynkowej netto tego rodzaju rzeczy, z chwili zajęcia i w miejscu ich planowanej sprzedaży, przy uwzględnieniu stanu i stopnia zużycia (zwykła wartość sprzedażna).

Komornik nie może w protokole zajęcia oznaczyć globalnej wartości zajętych ruchomości.²¹⁵ Obowiązek odrębnego oznaczenia wartość każdej z zajętych ruchomości wynika z wykładni logiczno – językowej przepisu art. 853 § 1 k.p.c. Użyte w tym przepisie pojęcie "ruchomość" oznacza rzecz ruchomą w rozumieniu przepisów cywilnego prawa materialnego, a więc przedmiot materialny zindywidualizowany, a nie zbiór takich przedmiotów. Oszacowaniu może zatem podlegać tylko zindywidualizowany przedmiot a nie zbiór przedmiotów. Ponadto, prawidłowe oszacowanie ma istotne znaczenie dla dalszego postępowania egzekucyjnego, co wynika chociażby z treści art. 865 k.p.c., art. 866¹ k.p.c. oraz 867 k.p.c. Kolejny argument wynika z okoliczności, że w sytuacji, gdy dojdzie do przetargu zajętych ruchomości, komornik zobowiązany jest wystawić na sprzedaż kolejno poszczególne ruchomości lub ich grupy (obejmujące rzeczy tego samego rodzaju) oraz wymienić sumę oszacowania, jak i cenę wywołania. Dłużnikowi przysługuje

215 Tak: K. Flaga – Gieruszyńska, „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz”, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 1469.

129

prawo żądania, aby ruchomości były wystawione na sprzedaż w kolejności przez niego oznaczonej. Rozwiązanie to ma uzasadnienie w okoliczności, że w razie gdy suma osiągnięta ze sprzedaży części zajętych ruchomości okaże się wystarczająca na zaspokojenie egzekwowanych należności i kosztów egzekucyjnych komornik zobowiązany jest z urzędu przerwać licytację i zwolnić pozostałe ruchomości spod zajęcia.

Oszacowanie każdej ruchomości z osobna jest zatem uzasadnione, albowiem chroni dłużnika przed sprzedażą jego mienia ponad potrzebę.²¹⁶

Prawidłowe oszacowanie jest niezwykle istotne. Oszacowanie może być dotknięte błędem niedoszacowania lub przeszacowania. Niedoszacowanie wartości zajętej ruchomości może przyczynić się do szkody w majątku dłużnika, poprzez dokonanie jego zbycia poniżej rzeczywistej wartości. Przeszacowanie może skutkować z kolei tym, że zajęte w celu sprzedaży ruchomości nie znajdą nabywców.²¹⁷

Szczególnym rodzajem ruchomości podlegających zajęciu przez komornika są pieniądze. Polskie środki pieniężne (tzw. gotówka), o ile stanowią w chwili zajęcia obowiązujące środki płatnicze, nie nastręczają zasadniczo żadnych trudności w zakresie ich oszacowania. W tym wypadku oszacowanie następuje poprzez podanie w protokole zajęcia sumy jednostek pieniężnych, które one wyrażają. Od zajęcia gotówki należy odróżnić dokonaną przez dłużnika wpłatę gotówkową na ręce komornika. Z zajęciem gotówki mamy do czynienia wówczas, gdy w trakcie czynności zajęcia komornik odnajdzie tego rodzaju ruchomości dłużnika, przy czym dłużnik nie wyraża zgody na wykorzystanie tych środków pieniężnych jako wpłaty na rzecz egzekwowanych roszczeń.

W praktyce komornicy pomijają spisywanie protokołu zajęcia tego rodzaju ruchomości.

Miejsce protokołu zajmuje udzielane dłużnikowi potwierdzenie przyjętej wpłaty gotówkowej (druk KP – kasa przyjmie).

W przypadku zajęcia zagranicznych środków pieniężnych komornik zobowiązany jest przeliczyć ich wartość na walutę polską. Oszacowanie walut obcych stwarza jednak problem, według jakiego kursu powinno ono nastąpić.²¹⁸ Brak wyraźnego przepisu

216 Uchwała SN z dnia 9 grudnia 1986 r., III CZP 61/86, (OSN 1987, Nr 9, poz. 129).

217 Podobnie: K. Korzan, „Kilka uwag na temat szacowania ruchomości przez biegłego w trybie art. 853 § 2 k.p.c.”, Pal. 1966, Nr 7/103, s. 14.

218 Kwestię tę do dnia 28 grudnia 2007 r. regulowało Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52), które z przedmiotowym zakresie utraciło moc w skutek uchylenia przepisu z art. 772 k.p.c. Zgodnie z dyspozycją § 41 ust. 1 tegoż rozporządzenia wartość dewiz i pieniędzy zagranicznych komornik obliczał na podstawie obowiązującej tabeli kursów dewiz i pieniędzy zagranicznych, ogłoszonej w Monitorze Polskim przez Narodowy Bank Polski. Obliczenie wartości następowało, zależnie od rodzaju waluty, według przewidzianego w tabeli kursu specjalnego lub kursu podstawowego z dopłatą dla transakcji kupna.

130

regulującego tę kwestię spowodowało, iż rozwiązania poszukiwać należy przede wszystkim poprzez wykładnię systemową. Dbałość o zapewnienie spójności i jednolitości w zakresie metody przeliczania walut obcych na walutę krajową wymaga (w moim przekonaniu) odwołania się do treści przepisu z art. 783 § 1 zd. 2 k.p.c., a więc przepisu, który reguluje metodę przeliczania zasądzonego przez sąd świadczenia w walutach obcych na walutę polską. Poszukiwanie odmiennej metody przeliczania walut w sytuacji, gdy w tym samym postępowaniu ustawodawca wskazał metodę obliczeń, nawet jeżeli zakreślona została tylko dla określonego przypadku, byłoby nieuzasadnione dla pozostałych sytuacji powodując utratę spójności postępowania egzekucyjnego. Tak więc komornik dokonując zajęcia zagranicznych środków pieniężnych w formie gotówkowej powinien dokonać ich przeliczenia na walutę polską według średniego kursu złotego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w stosunku do danej waluty obcej z dnia dokonania zajęcia. Taką czynność komornik z zasady dokonuje osobiście, a więc bez powoływania biegłego, bezpośrednio przy dokonaniu zajęcia, wpisując stosowne wartości do protokołu zajęcia ruchomości.

Do oszacowania ruchomości w toku postępowania egzekucyjnego poza czynnością zajęcia, może dojść także wówczas, gdy wierzyciel we wniosku egzekucyjnym nie żądał prowadzenia egzekucji z ruchomości. Jak wynika z treści art. 825 pkt 4 k.p.c. organ egzekucyjny zobowiązany jest umorzyć postępowanie w całości lub części na wniosek uprawnionego (zarówno dłużnika głównego, jak i np. poręczyciela), jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu. Ustalenie, czy zachodzi przesłanka pełnego zaspokojenia egzekwowanego roszczenia nastąpić może jedynie poprzez oszacowanie przedmiotu zastawu. W praktyce badanie wyżej opisanej przesłanki umorzenia następuje poprzez analizę treści umowy zastawu, którą wnioskodawca zobowiązany jest dołączyć do wniosku celem udowodnienia swego żądania. Gdy umowa nie określa wartości przedmiotu zastawu lub organ egzekucyjny powziął wątpliwość co do adekwatności zakreślonej w umowie wartości przedmiotu zastawu względem jego wartości rynkowej, czy też w przypadku sporu między stronami postępowania co do wartości przedmiotu zastawu, komornik może zlecić oszacowanie biegłemu na koszt tej strony, za której obciążeniem przemawiać będzie art. 6 k.c.²¹⁹

219 Szerzej: A. Marciniak, „Prawo zastawu a przedmiotowy zakres egzekucji świadczeń pieniężnych” PES 1997, Nr 24, s. 12 - 13.

131