Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej

Kolejnym rodzajem zbiegu jest zbieg egzekucji sądowej z egzekucją administracyjną. Ostatnia z ww. egzekucji ma swoje uregulowanie w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.¹³³ Postępowanie to, wśród wielu innych środków egzekucyjnych, przewiduje możliwość prowadzenia egzekucji z ruchomości (art. 97 – 107 u.p.e.a.). Oba postępowania wszczyna się i prowadzi niezależnie od siebie aż do chwili, kiedy zostaną skierowane w tym samym czasie do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego dłużnika. W tym momencie mamy do czynienia ze zbiegiem egzekucji sądowej z egzekucją administracyjną. Potwierdzają to przepisy art. 773 k.p.c. oraz art. 62 u.p.e.a.

Wskutek zbiegu egzekucji oba postępowania ulegają wstrzymaniu. Wstrzymanie może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu. Jak wiemy, w sądowym postępowaniu egzekucyjnym do stron zalicza się wierzyciela i dłużnika, zaś w administracyjnym

132 D. Zawistowski, „Komentarz do art. 773(1) Kodeksu postępowania cywilnego”, LEX 2011, wg stanu prawnego na dzień 1 lipca 2011 r.

133 Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 j.t.

78

postępowaniu egzekucyjnym wierzyciela i zobowiązanego. Odmiennie niż w przypadku zbiegu egzekucji sądowych rozstrzygnięcie o tym, który organ egzekucyjny ma dalej prowadzić łącznie obie egzekucje nie wynika wprost z przepisów prawa, lecz zależy od decyzji sądu rejonowego, w którego okręgu wszczęto egzekucję.¹³⁴ W wyniku nowelizacji przepisów regulujących sądowe postępowanie egzekucyjne z dniem 3 maja 2012 r., gdy dojdzie do zbiegu egzekucji sądowej i administracyjne ww. sąd rejonowy rozstrzyga wyłącznie, który organ egzekucyjny – sądowy czy administracyjny – ma dalej prowadzić w trybie właściwym dla danego organu łącznie egzekucje, ale tylko w zakresie rzeczy lub prawa majątkowego, do którego nastąpił ich zbieg. Zatem w sytuacji, gdy nastąpi zbieg egzekucji co do niektórych rzeczy lub praw majątkowych, które zostały zajęte przez komornika sądowego, a sąd orzeknie, że dalej łącznie egzekucje ma prowadzić administracyjny organ egzekucyjny, przekazaniu podlega tylko część postępowania egzekucyjnego, tj. w zakresie w jakim nastąpił zbieg. W takiej sytuacji na podstawie art. 773² § 1 k.p.c. z urzędu następuje wydanie kolejnego tytułu wykonawczego, w którym zaznacza się, że stanowi on podstawę do dalszego prowadzenia egzekucji przez administracyjny organ egzekucyjny. Tytuł ten wydaje sąd rejonowy orzekający o zbiegu egzekucji, z tym że jeżeli egzekucja jest prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na podstawie tytułu egzekucyjnego niepochodzącego od sądu, który orzeka o zbiegu egzekucji, dalszy tytuł wykonawczy jest wystawiany po przedstawieniu tytułu egzekucyjnego przez wierzyciela (art. 773² § 2 k.p.c.).¹³⁵

Przedstawienie sądowi akt obu egzekucji jest niezbędne, albowiem o tym, który organ ma dalej prowadzić łącznie przedmiotowe postępowania sąd decyduje biorąc pod uwagę stan zaawansowania każdej ze spraw.¹³⁶ Jeżeli stopień zaawansowanie jest równy o wyznaczeniu określonego organu decyduje wysokość egzekwowanych należności i kolejność ich zaspakajania (art. 773 § 1 k.p.c.). Elementy te mają znaczenie w każdym przypadku zbiegu egzekucji sądowej z administracyjną za wyjątkiem sytuacji, gdy są one prowadzone w celu zrealizowania zastawu rejestrowego lub skarbowego, jak również gdy egzekucja sądowa jest prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W przypadku, gdy egzekucja sądowa lub

134 Por.: J. Świeczkowski, „Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej w orzecznictwie sądowym (zagadnienia wybrane)”, PPE 2010, Nr 1, s. 57. Szerzej: B. Janiszewska – glosa do uchwały SN z dnia 21 lutego 2003 r., III CZP 89/02 (opubl. PS nr 1/2004, s. 182 - 190).

135 Por.: J. Świeczkowski, „Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej w orzecznictwie sądowym (zagadnienia wybrane)”, PPE 2010, Nr 1, s. 55- 65.

136 Szerzej: J. Kotłowska – Rudnik, „Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej”, GP 1998, Nr 6, 10 – 16 lutego 1998 r., s. 49.

79

administracyjna jest prowadzona w celu zrealizowania zastawu rejestrowego lub skarbowego łączne prowadzenie egzekucji powierza się organowi egzekwującemu, który egzekwuje należność korzystającą z pierwszeństwa zaspokojenia (art. 773 § 2 k.p.c.).

Z kolei w przypadku, gdy egzekucja sądowa jest prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym bez względu na stan każdego z postępowań łączne prowadzenie egzekucji przejmuje komornik.¹³⁷ To samo dotyczy przypadku wystąpienia dalszych zbiegów. Zgodnie z treścią przepisu art. 773 § 3 k.p.c. w przypadku wystąpienia dalszych zbiegów egzekucji do tej samej rzeczy lub prawa majątkowego, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje organ egzekucyjny wyznaczony przy pierwszym zbiegu egzekucji.

Właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy, w którego okręgu wszczęto egzekucję. Rozstrzyga on o zbiegu w formie postanowienia, które zobowiązany jest wydać w terminie 14 dni. Termin ten ma charakter instrukcyjny, a jego wprowadzenie przez ustawodawcę zmierza do zapewnienia szybkości postępowania. Naruszenie tej normy nie jest jednak sankcjonowane. Ma to istotne znaczenie, albowiem znaczne obciążenie sądów rozpoznawanymi sprawami powoduje, że rzadko termin ten jest dotrzymywany.

Od wydanego przez sąd postanowienia zarówno strony jak i administracyjny organ egzekucyjny mogą wnieść zażalenie.

Po uprawomocnieniu się postanowienia sąd zwraca akta postępowania organom egzekucyjnym. Jeżeli sąd lub referendarz sądy, który na podstawie art. 773 § 1¹ k.p.c.

może zostać upoważniony do wydania postanowienia w przedmiocie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, postanowi, że obie egzekucje ma prowadzić łącznie administracyjny organ egzekucyjny, komornik przed przekazaniem akt administracyjnemu organowi egzekucyjnemu rozliczy koszty egzekucji, zwróci wierzycielowi pozostałości niewykorzystanej zaliczki i odnotuje na tytule wykonawczym wysokość dotychczasowych kosztów egzekucyjnych oraz w jakim zakresie roszczenie wierzyciela zostało zaspokojone.

W wyniku zbiegu egzekucji niektóre, a nawet wszystkie czynności egzekucyjne podjęte przez znajdujące się w zbiegu organy egzekucyjne mogą utracić moc obowiązującą. Utrata mocy określonych czynności egzekucyjnych wynika z postanowienia sądu rozstrzygającego o zbiegu.¹³⁸ Zgodnie z przepisem art. 773 § 1 zd. 3 k.p.c.,

137 Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej ten przepis, opisane rozwiązanie prawne przyjęto ze względu na konieczność ograniczenia liczby podmiotów, które mają dostęp do systemu teleinformatycznego dające im prawo do ingerowania w dane w nich zawarte.

138 E. Wengerek, „Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części II i III k.p.c.”, (red.) M. Romańska, WZPP, Warszawa 2009, s. 154 i nast.

80

równocześnie z rozstrzygnięciem o tym, który organ ma dalej łącznie prowadzić obie egzekucje, sąd postanawia, jakie z dokonanych już czynności egzekucyjnych pozostają w mocy. Kierując się literalnym brzmieniem tego przepisu oczekiwać należy, że sąd w wydanym przez siebie postanowieniu powinien wskazać tylko te czynności, które pozostają w mocy, albowiem wszelkie w nim pominięte tracą swą moc. Rozstrzygnięcie to odnosi się w sposób jednakowy do czynności obu organów egzekucyjnych, które znalazły się w biegu. Przez utratę mocy należy rozumieć ich uchylenie, a więc utratę mocy ze skutkiem ex nunc. W moim przekonaniu utrata mocy dotyczyć może wszelkich czynności egzekucyjnych za wyjątkiem tych, które stały się przyczyną dojścia do zbiegu egzekucji (np. zajęcie tej samej rzeczy ruchomej). Pozbawienie mocy obowiązującej tejże czynności egzekucyjnej pozbawia rozstrzygnięcie sądu zarówno sensu jak i celu.

Utrzymanie w przepisach regulujących egzekucję sądową przepisów rozstrzygających o zbiegu tejże egzekucji z egzekucją administracyjną znajdować będzie uzasadnienie tak długo, jak długo trwać będzie dualizm tych postępowań. Pomijając rozważania nad zasadnością istnienia w naszym systemie prawnym dwóch różnych postępowań egzekucyjnych pragnę zwrócić uwagę, że opisane rozwiązanie nie jest rozwiązaniem powszechnym w innych systemach prawnych. Zwrócić należy chociażby uwagę na przepisy prawa czeskiego, w którym podstawę egzekucji stanowić mogą także decyzje administracyjne, wynikające z działalności wymiaru sprawiedliwości, decyzje arbitrażowe oraz notariusza państwowego, decyzje organów władzy publicznej, decyzje i oświadczenia z zakresu ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych, decyzje organów Wspólnot Europejskich oraz inne decyzje, ugody i inne akty wynikające z przepisów prawa (§ 274 OSR).

5.3. Zbieg egzekucji sądowej z zabezpieczeniem administracyjnym