Bardzo ważnym elementem uwzględnianym w wielu modelach organizacji (w tym militarnych) jest otoczenie. Idea otoczenia wywodzi się z koncepcji syste-mowej, w ramach której podkreśla się holistyczny charakter organizacji wyodręb-nionej ze środowiska zewnętrznego i jednocześnie powiązanej z nim licznymi i wielokierunkowymi interakcjami121. W najbardziej ogólnym ujęciu otoczenie oznacza środowisko zewnętrzne ich funkcjonowania, czyli zbiór tych wszystkich elementów, które nie wchodzą w skład systemu. Otoczenie systemu to cała reszta rzeczywistości po wydzieleniu z niej części zdefiniowanej jako system122. Myśl tę, bardziej precyzyjnie formułuje Maciej Ramus w następującej formule: otoczenie danego systemu tworzą te wszystkie elementy, które nie należą do sytemu, a które oddziałują na system i zarazem ulegają zmianie pod wpływem tego systemu123. M. Matejuna i M. Nowicki identyfikują otoczenie danej organizacji jako ogół wa-runków i wzajemnych zależności różnorodnych elementów (w tym innych organi-zacji), sfer, zjawisk, procesów, trendów, które nie wchodzą w skład rozpatrywane-go systemu organizacyjnerozpatrywane-go i pozostają poza jerozpatrywane-go bezpośrednią kontrolą, ale są z nim związane, czyli wywierają wpływ na daną organizację oraz/lub podlegają wpływowi zachowań, podejmowanych działań i decyzji, procesów zarządzania,
120 AJP-01 (D) Allied Joint Doctrine, Standardization Agency NSA, Brunssum 2010, s. 3-4.
121 M. Bielski, Podstawy teorii organizacji i zarządzania, C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 38-43.
122 P. Sienkiewicz, Analiza systemowa. Podstawy i zastosowania, wydanie I, Wyd. Bellona, Warsza-wa 1994, s. 266.
123 M. Ramus, Rzeczywistość systemowa, [w:] A. Zawiślak (red. nauk.), System i metody, Wydawnic-two Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1986, s. 31.
58
rozwiązań strukturalnych oraz perspektyw rozwojowych danej organizacji124. Tak więc, działalność organizacji, między innymi militarnych (w tym Sił Powietrznych RP), nie może być rozpatrywana bez uwzględniania jej relacji z otoczeniem, które w dużym stopniu decyduje o jej powodzeniu lub niepowodzeniu. Z tego powodu otoczenie stanowi specyficzny klimat i układ warunków, w ramach których prowa-dzona jest działalność organizacji z jednej strony narzucając jej pewne ogranicze-nia, z drugiej – stwarzając szanse i w kluczowy sposób wpływając na możliwości działania i perspektywy rozwoju125. Oznacza to, iż każda organizacja jest systemem otwartym, wchodzącym w liczne, wielowymiarowe i dynamiczne interakcje z oto-czeniem, na które składa się m.in.: współdziałanie, kooperacja, prowadzenie wy-miany zasobów materialnych i niematerialnych, w tym energii, informacji i środ-ków pieniężnych. Można zatem przyjąć, że otoczenie systemu walki Sił Powietrz-nych RP stanowi całokształt zjawisk, procesów i organów kształtujących jego we-wnętrzne stosunki, możliwości realizacji zadań (osiągania celu) zakres działania i perspektywy rozwoju.
Ważne jest określenie granic systemu walki SP RP działającego w otoczeniu będącego elementem, podsystemem, systemem w składzie. Jak wskazuje A. Ra-domyski granice systemu są istotne ze względu na znalezienie punktu lub ich zbio-ru, gdzie kończy się system, a zaczyna się jego otoczenie.126 Granice systemu walki wyznacza zbiór wartości, przekonań i sposobów myślenia wspólnych dla jego (podsystemów), mających wsparcie w specyficznych konfiguracjach struktural-nych, które nadają im odrębną podstawę i treść127. Granice systemu walki SP RP są więc umowne, nienaturalne ponieważ dotyczą raczej procesów oraz zachowań elementów systemu, niż obiektów fizycznych. W przypadku systemu walki SP RP wymiarami określającymi jego granice może być specjalizacja jego podsystemów i aktywność w walce z przeciwnikiem. Pozwalają one wyróżnić podsystemy: spe-cjalistyczne i niespespe-cjalistyczne oraz aktywne i pasywne (bierne).
Można zatem stwierdzić, że granice systemu walki spełniają funkcje selek-tywną. Nie jest to jedyna funkcja, ponieważ jest nią również wyznaczenie i chro-nienie autonomii systemu walki SP RP. Stopień jego autonomii może być różny, ale zawsze istnieją pewne zagwarantowane obszary swobody wyboru dowodzące-go (kierującedowodzące-go) podsystemami walki SP RP, w które nie mogą ingerować czynniki zewnętrzne128.
124 M., Matejun, M. Nowicki, Organizacja w otoczeniu - od analizy otoczenia do dynamicznej lokali-zacji, [w:], A. Adamik (red. nauk.), Nauka o organizacji. Ujęcie dynamiczne, Oficyna Wolters Klu-wer business, Warszawa 2013, s. 152-221.
125 Zob. szerzej: J. Brózda, S. Marek, Otoczenie przedsiębiorstwa, [w:] S. Marek, M. Białasiewicz (red. nauk.), Podstawy nauki o organizacji, PWE, Warszawa 2008, s. 87.
126 A. Radomyski, System obrony przeciwlotniczej - kwestie terminologiczne [w:] S. Kowalkowski (red. nauk.), Identyfikacja podsystemów (elementów) działań inżynieryjnych, wojsk rakietowych i artylerii oraz obrony przeciwlotniczej w ramach systemu walki (działania) Wojsk Lądowych, AON, Warszawa 2013, s. 189.
127 Por. Y. Allaire, M.E. Firsirotu, Myślenie strategiczne, PWN, Warszawa 2000, s. 318.
128 Por. M.Bielecki, Organizacje, Istota, struktury, procesy, Wydanie II, Wyd. UŁ, Łódź 1996, s. 128.
59
W teorii zarządzania spotkać można kilka rodzajów otoczenia. Najbardziej powszechny jest podział na otoczenie zewnętrzne i wewnętrzne, które może być utożsamiane bezpośrednio z samą organizacją129, a podstawowym kryterium jego wyodrębnienia staje się przekonanie o wysokim stopniu zdolności organizacji do kontrolowania składników otoczenia wewnętrznego130.
Przy tak przyjętym podziale stronę wewnętrzną systemu walki SP RP tworzą podsystemy i siły działające wewnątrz niego, których wzajemne zależności deter-minują typ systemu. Warunki wewnętrzne wyrażają zasoby i umiejętności ich uży-cia (wykorzystania) przez system walki SP RP, co należy uznać za kluczowe z punktu widzenia efektywności i skuteczności jego działania. Stan zasobów i umiejętności ich użycia jest z reguły różny w odniesieniu do systemów walki poszczególnych państw131. W zależności od poziomu zorganizowania systemu walki SP RP mogą wystąpić w nim podsystemy, człony lub elementy. W przypad-ku przyjętego modelu systemu walki SP RP stanowią je podsystemy: celów i za-dań, techniczny, ludzi i struktury dowodzenia. Stronę zewnętrzną tworzą powiąza-nia tego systemu z jego otoczeniem dalszym (ogólnym) i bliższym (celowym).
Do dalszych rozważań przyjęto rodzaje otoczenia za L.J. Krzyżanowskim, który wyróżnia: otoczenie bliższe (zwane też bezpośrednim lub celowym) oraz otoczenie dalsze (postrzegane też jako ogólne lub pośrednie). Należy jednak pod-kreślić, iż to otoczenie będzie zmienne w zależności od tego czy system walki bę-dzie funkcjonował w ukłabę-dzie narodowym czy też sojuszniczym, od rodzaju zadań oraz potencjalnych zagrożeń.
Punktem wyjścia do zidentyfikowania otoczenia bliższego systemu walki sił powietrznych jest „System Obronny Państwa (SOP)” identyfikowany jako część systemu bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) przeznaczona do wykorzystywania szans, podejmowania wyzwań, redukowania ryzyk i przeciw-działania (zapobiegania i przeciwstawiania się) zewnętrznym zagrożeniom o cha-rakterze polityczno-militarnym. Obejmuje ogniwa kierowania oraz ogniwa wyko-nawcze: militarne i niemilitarne (w tym ochrony i wsparcia)132. To także skoordy-nowany zbiór wzajemnie powiązanych instytucji, ludzi i urządzeń, które łącznie z określonymi mechanizmami ich działania, zapewniają obronę narodu.
W Strategii obronności RP przyjęto, iż system obronny państwa stanowi skoordynowany zbiór elementów kierowania i elementów wykonawczych, a także realizowanych przez nie funkcji i procesów oraz zachodzących między nimi rela-cji. SOP tworzą wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obron-nych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane oraz przygotowy-wane133.
129 A. Goyal, Business Environment, V.K. Enterprises, New Delhi 2006, s. 8.
130 H. Pathak, Organizational Change, Dorling Kindersley, Noida 2011, s. 10.
131 Patrz: A. Halama, A. Radomyski, Wojska obrony przeciwlotniczej, AON, Warszawa 2004, s. 7.
132 Biała księga bezpieczeństwa narodowego, Źródło: http://www.spbn.gov.pl [dostęp: 11.06.2014r.].
133 Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej, Strategia sektorowa do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, MON, Warszawa 2009, s. 12.
60
Można powiedzieć, iż system obronny państwa jest systemem złożonym, w którym wyróżnia się szereg podsystemów. System ten tworzą elementy kiero-wania i elementy wykonawcze, czyli siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do nich przygotowane, zorganizowane i utrzymywane.
Istotą tak przedstawionego systemu obronnego państwa jest zdolność obrony najistotniejszych interesów narodu, stosując wszelkie siły i środki, a w razie zagro-żenia prowadzenie działań militarnych, jak też ochrona państwa i społeczeństwa oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania struktur militarnych i gospodarczych.
System obronny państwa zapewnia kompleksowe i systematyczne prowa-dzenie prac obejmujących przygotowanie obronne państwa, w skali całego kraju, jak też w określonych regionach134.
System obronny państwa stanowi rozbudowaną i wieloszczeblową strukturę, którą można identyfikować z kilku punktów widzenia, w tym ze względu na obieg informacji i ponoszone koszty. Złożoną strukturę systemu obronnego państwa można ogólnie przedstawić w podziale na trzy główne podsystemy:
a) podsystem kierowania – utworzonego z organów władzy i administracji publicznej wraz z obsługującymi urzędami i niezbędną infrastrukturą oraz organów dowodzenia Sił Zbrojnych RP;
b) dwóch podsystemów wykonawczych:
• podsystemu militarnego – utworzonego z Sił Zbrojnych RP;
• podsystemu niemilitarnego – utworzonego ze struktur wykonawczych, administracji publicznej, przedsiębiorców oraz innych jednostek orga-nizacyjnych135.
Uszczegółowienie struktury systemu obronnego państwa można przedstawić schematycznie jak na rys. 1.4. gdzie uwzględniono podstawowe jego podsystemy.
Podsystem kierowania przeznaczony jest do zapewnienia optymalnych wa-runków do sprawnego podejmowania decyzji oraz ciągłego i trwałego koordyno-wania działań przez organy władzy i administracji publicznej wszystkich szczebli oraz organy dowodzenia w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Ponadto zapewnia rea-lizację przedsięwzięć związanych z monitorowaniem źródeł, rodzajów, kierunków i skali zagrożeń; zapobiega powstawaniu zagrożeń bezpieczeństwa narodowego na terytorium RP oraz poza granicami; zapobiega skutkom tych zagrożeń oraz zapew-nia ich usuwanie, a także kierowanie obroną narodową136. Podsystem kierowania to centrum ustawodawcze i polityczne kraju, które z punktu widzenia obronności obejmuje: Sejm, Senat, Urząd Prezydenta, Komitet Obrony Kraju, Radę Bezpie-czeństwa Narodowego, Premiera, Radę Ministrów, resorty oraz urzędy centralne.
Podsystem ten ze względu na pełnione funkcje można podzielić na dwa podsyste-my − podsystem ustawodawczy i podsystem polityczno-społeczny.
134 Z. Głąb, Wojna a system obronny państwa, MON, Warszawa 1984, s. 73.
135 Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Uchwała nr 67 Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 2013 r., s. 11-13.
136 Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego RP 2011-2022, MON, Warszawa 2011, s. 17.
61
Rys. 1.4. Ogólna struktura systemu obronnego państwa
Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Sokołowski, System obronny państwa In-formacje i koszty, AON, Warszawa 1994, s. 62.
Podsystem niemilitarny w ogólnym podziale – składa się z trzech podsyste-mów: podsystemu administracyjno-gospodarczego, podsystemu ochrony państwa i podsystemu obrony cywilnej. Podsystem ten realizuje zadania związane z zapew-nieniem sprawnego i bezpiecznego funkcjonowania państwa, zasilaniem zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz jednostek organizacyjnych od-powiedzialnych za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, a także zadania wynika-jące z obowiązków państwa-gospodarza, zapewnienie ochrony i zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych ludności oraz tworzenie warunków do jej prze-trwania137.
Podsystem militarny stanowi podstawowy, wyspecjalizowany i specjalnie dla potrzeb obronnych utrzymywany komponent systemu obronnego państwa138. Składa się on z Ministerstwa Obrony Narodowej (części wojskowej), Sił Zbrojnych RP i Sztabu Generalnego WP. W ogólnym podziale w skład SZ RP wchodzą woj-ska lądowe, siły powietrzne, marynarka wojenna, wojwoj-ska specjalne oraz żandarme-ria wojskowa. Wykonują one zadania wynikające z Konstytucji RP, Strategii
137 Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej, MON, Warszawa 2009. s. 14-15.
138 Por. K. Molak, Bezpieczeństwo i obronność państwa, Warszawa 1998, s. 73.
62
pieczeństwa Narodowego RP i Strategii Obronności RP, uszczegółowione w Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP oraz stosownych, narodowych i sojuszniczych planach operacyjnych. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej słu-żą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapew-nieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.
Siły Zbrojne RP utrzymują gotowość do realizacji trzech rodzajów misji.
Pierwszą z nich jest misja zagwarantowania obrony państwa i przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych (tj. utrzymania zdolności użycia wojsk w zakresie obrony i ochrony nienaruszalności granic RP, a także w działaniach antyterrorystycznych oraz w rozwiązywaniu lokalnego lub regionalnego konfliktu zbrojnego, jak również w operacji obronnej – w kraju jak i poza nim). Kolejna misja obejmuje udział w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i humanitarnych (tj. utrzymania sił i zdol-ności do uczestniczenia w operacjach pokojowych i reagowania kryzysowego pro-wadzonych przez NATO, UE, ONZ, jak również w innych operacjach wynikają-cych z porozumień międzynarodowych oraz w operacjach humanitarnych prowa-dzonych przez organizacje międzynarodowe, rządowe i inne).
Ostatnią misją przewidziana dla SZ RP jest wspieranie bezpieczeństwa we-wnętrznego i pomoc społeczeństwu (poprzez m.in. monitorowanie i ochronę prze-strzeni powietrznej oraz wsparcie ochrony granicy lądowej i wód terytorialnych, a także prowadzenie działalności rozpoznawczej i wywiadowczej. A poza tym:
monitorowanie skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych na tery-torium kraju; oczyszczanie terenu z materiałów wybuchowych i przedmiotów nie-bezpiecznych pochodzenia wojskowego, prowadzenie działań poszukiwawczo-ratowniczych i pomoc władzom państwowym, administracji publicznej oraz społe-czeństwu w reagowaniu na zagrożenia)139. Siły Zbrojne RP dzielą się na:
1) Wojska operacyjne, obejmujące siły i środki rodzajów sił zbrojnych, przygotowane do prowadzenia działań połączonych w kraju i poza jego terytorium, w strukturach Sojuszu i w ramach innych organizacji bezpie-czeństwa międzynarodowego oraz doraźnie tworzonych koalicji. W za-leżności od charakteru wykonywanych zadań w strukturach wojsk opera-cyjnych wyróżnia się:
a) jednostki bojowe: ogólnowojskowe, aeromobilne, specjalne, lotnictwa taktycznego, rakietowe OP oraz okręty uderzeniowe;
b) jednostki wsparcia bojowego: rozpoznania, wywiadu, walki elektro-nicznej, działań psychologicznych, rakietowe i artylerii, OPL, che-miczne, inżynieryjne, radiotechniczne OP, okręty obrony przeciwmi-nowej, zwalczania okrętów podwodnych i zabezpieczenia hydrogra-ficznego;
c) jednostki zabezpieczenia bojowego: dowodzenia, łączności i informa-tyki, logistyczne, medyczne, współpracy cywilno-wojskowej i inne.
139 http://mon.gov.pl/sily-zbrojne [dostęp: 09.05.2014r.].
63
2) Wojska wsparcia krajowego, przeznaczone do wspierania wojsk opera-cyjnych i wykonywania zadań obronnych głównie na terytorium kraju we współdziałaniu z pozamilitarnymi elementami systemu obronnego pań-stwa. W ich skład wchodzą jednostki obrony terytorialnej, Żandarmerii Wojskowej, administracji wojskowej oraz logistyki stacjonarnej i inne zabezpieczające w systemie stacjonarnym. W szczególnych sytuacjach jest możliwe czasowe podporządkowanie części tych sił – w strefie bez-pośrednich działań na terenie kraju – dowództwom sojuszniczym i koali-cyjnym.
Na podstawie powyższego można stwierdzić, iż Siły Powietrzne RP jako część podsystemu militarnego funkcjonować będą w określonym otoczeniu bliż-szym, na który składać się będą pozostałe rodzaje Sił Zbrojnych RP, stąd uogólnia-jąc ich system walki w otoczeniu bliższym funkcjonować będzie z pozostałymi systemami poszczególnych rodzajów Sił Zbrojnych RP (rys.1.5.).
Otoczenie bliższe związane jest bardzo mocno z systemem walki SP RP ze względu na silne (bezpośrednie) wzajemne interakcje, w tym wpływ na wykony-wanie zadania i osiąganie wspólnych celów. Z tego też względu otoczenie bliższe systemu walki SP RP stanowią podmioty (systemy), z którymi w chodzi on w bez-pośrednie związki (interakcje) w czasie pokoju, ale główną domeną jest jednak czas wojny. Zatem najważniejszymi elementami otoczenia bliższego systemu wal-ki SP RP są: potencjalny przeciwnik, przełożony systemu (nadsystem) oraz sąsied-nie systemy walki innych rodzajów Sił Zbrojnych RP tj.: Wojsk Lądowych, Mary-narki Wojennej, oraz Wojsk Specjalnych. W otoczeniu bliższym nie sposób rów-nież ominąć powiązań systemu walki SP RP z ogniwami pozamilitarnymi, szcze-gólnie w czasie, gdy Siły Powietrzne RP wspierać będą ich działania w rozwiązy-waniu sytuacji kryzysowych np. podczas klęsk żywiołowych, aktów terrorystycz-nych i interrorystycz-nych, a szczególnie w okresie wojny, gdy system walki SP RP będzie musiał być zasilany przez ogniwa pozamilitarne.
W skład otoczenia bliższego wchodzą więc wszystkie podmioty (systemy) które kooperują pozytywnie z system walki SP RP. Wyjątek w tym względzie sta-nowi potencjalny przeciwnik (powietrzny, lądowy czy morski), który jest nieprze-widywalny i ma różny cel działania w stosunku do poszczególnych podsystemów wchodzących w skład systemu walki SP RP. Z tego też powodu ich kooperacja ma stosunek negatywny.
Otoczenie dalsze systemu walki SP RP to zespół warunków jego funkcjo-nowania wynikających z tego, że działa on w określonym kraju i regionie, w da-nym układzie polityczda-nym, prawda-nym, systemowym, społeczda-nym, a nawet w okre-ślonej strefie klimatycznej140. Istotą tego otoczenia jest to, że bardzo silnie określa możliwości rozwoju systemu walki SP RP, sam system nie jest w stanie zmienić tych warunków. Otoczenie systemu walki SP RP ma kilka wymiarów (sfer), które
140 Por. G. Giereszewska, Zarządzanie strategiczne, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Warszawa 2000, s. 41.
64
w różny sposób wpływają na jego działanie i możliwości rozwoju141. W ogólnym znaczeniu otoczeniem dalszym mogą być zatem decyzje polityczne, budżet obron-ny państwa, jego polityka zagraniczna, potrzeby realizacji zadań w ramach operacji sojuszniczej i międzynarodowej.
Rys. 1.5. Wybrane elementy w otoczeniu systemu walki Sił Powietrznych RP
Źródło: Opracowanie własne.
Jednym z celów Sił Zbrojnych RP, wynikających z przyjętych zobowiązań zawartych w Traktacie Północnoatlantyckim, Praskich Zobowiązaniach na rzecz Zdolności Obronnych oraz Koncepcji grup bojowych Unii Europejskiej, jest przy-gotowanie i utrzymanie określonych sił w gotowości do udziału w sojuszniczych i wielonarodowych połączonych operacjach stabilizacyjnych, pokojowych oraz humanitarnych poza terytorium kraju. Z tego też powodu, obok wydzielonych z sił lądowych i morskich do operacji stabilizacyjnych w ramach NATO jak i grup bo-jowych Unii Europejskiej Polska zadeklarowała komponent ze składu sił powietrz-nych złożony z modułów bojowych: lotnictwa taktycznego, lotnictwa transporto-wego, przeciwlotniczego, zabezpieczającego oraz dowodzenia142. Ponadto, Siły Powietrzne RP, zgodnie z zobowiązaniami sojuszniczymi mogą także brać udział
141 A. Radomyski, Zarządzanie przedsiębiorstwem na rynku usług lotniczych w warunkach silnej konkurencji, AON, Warszawa 2007, s. 83.
142 B. Grenda, Komponenty Sił Powietrznych RP w operacjach reagowania kryzysowego Unii Euro-pejskiej, WSOSP, Dęblin 2013, s. 186.
65
w operacjach bojowych o dużej skali związanych z obroną kolektywną. W tego typu operacjach zakłada się zaangażowanie całości potencjału polskich sił po-wietrznych wraz z jego podsystemami.
Zatem z uwagi na fakt przynależności Polski do struktur Sojuszu Północnoa-tlantyckiego oraz Unii Europejskiej (UE), a także z dotychczasowych doświadczeń angażowania Sił Zbrojnych RP w operacje stabilizacyjne pod auspicjami NATO, Unii Europejskiej oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) wynika, że w otoczeniu dalszym systemu walki SP RP funkcjonować będą takie elementy jak:
NATO, UE oraz ONZ (rys. 1.5.).
Przeprowadzona analiza epistemologiczna systemu walki SP RP upoważnia do wyciagnięcia kilku ostatecznych na tym etapie badań wniosków porządkujących teorie problemu. System walki SP RP jest elementem sztucznym (zbudowanym przez określoną grupę ludzi dla realizacji konkretnego celu) i jednocześnie syste-mem otwartym, tj. takim, że między system walki SP RP a otoczeniem zachodzi wzajemna wymiana energii, materii i informacji.
W ujęciu morfologicznym system walki SP RP nie jest indywidualnym two-rem, lecz stanowi część większej całości, jakim jest system walki Sił Zbrojnych RP (stanowiący nadsystem), pozostaje w stosunkach współdziałania również z innymi systemami. Systemy te są ze sobą ściśle powiązane, przenikają się wzajemnie, co w efekcie powoduje, że w każdym z nich można znaleźć cząstkę innego. Potwier-dza to tezę, że wyróżniony przez autora system walki Sił Powietrznych RP stanowi w systemie nadrzędnym jego integralną część będąc jednocześnie elementem jesz-cze większego systemu – obronnego i bezpiejesz-czeństwa i ma strukturę hierarchiczną.