System walki SP RP powszechnie jest kojarzony ze strukturą organizacyjną albo ze schematem organizacyjnym formalnie lub doraźnie skojarzonych elemen-tów. Między nimi występują ustalone relacje lub hierarchie albo stosunki (np. pod-ległości, współdziałania), a relacje te są realizowane w oparciu o sformalizowane procedury wskazujące, w jaki sposób mają być przekazywane informacje i decyzje.
W związku z powyższym w każdym podsystemie walki SP RP wyróżnić można elementy decyzyjne, tzw „receptory” decyzji i jednocześnie „przetworniki” decyzji w czynności wykonawcze, elementy wykonawcze oraz elementy informacyjne, tzw. „efektory” informacji pierwotnych (źródłowych)302.
302 Na podstawie: P. Sienkiewicz, Inżynieria systemów, MON, Warszawa 1983, s. 215.
188
W systemie walki SP RP elementy decyzyjne tworzą organy dowodzenia rozwinięte na każdym poziomie dowodzenia, zaś elementy wykonawcze to oddzia-ły i pododdziaoddzia-ły posiadające sioddzia-ły i środki zdolne do realizacji określonych zadań operacyjnych. W systemie tym zachodzi ciągła wymiana informacji pomiędzy jego elementami wewnętrznymi jak i zewnętrznymi. Stąd wyróżnić można więzi we-wnętrzne oraz zewe-wnętrzne. Wewe-wnętrzne więzi informacyjne występują między poszczególnymi podsystemami (dowodzenia, rozpoznania, rażenia, zabezpieczenia logistycznego, medycznego, obrony przeciwlotniczej, wsparcia inżynieryjnego oraz OPBMR) i wewnątrz każdego podsystemu w relacjach elementy dowodzenia – elementy wykonawcze (rys. 3.18).
Rys. 3.18. Relacje wewnętrzne systemu walki SP RP
Źródło: Opracowanie własne.
W wewnętrznych powiązaniach systemu walki SP RP wyróżnić można dwie ścieżki zależności. Pierwsza i zasadnicza, realizowana w czasie pokoju, obejmuje działalność bieżącą i szkoleniową poszczególnych podsystemów. Zacho-dzące relacje przebiegają w bezpośrednich relacjach pionowych, w ramach kompe-tencji decyzyjnych i funkcjonalnych. Druga ścieżka związana jest z operacyjnym wykorzystaniem potencjału bojowego poszczególnych elementów składowych systemu walki SP RP. Ma miejsce w chwili podjęcia decyzji o wydzieleniu sił do
189
operacji oraz przekazaniu przez Dowództwo Generalne RSZ uprawnień do dowo-dzenia jednostkami (ToA) Dowództwu Operacyjnemu RSZ. W tym przypadku, powiązania decyzyjne przebiegają bezpośrednio pomiędzy dowódcą komponentu powietrznego a dowódcami jednostek przekazanych w operacyjne podporządko-wanie. Stąd w przyjętym modelu systemu walki SP RP wskazuje się na nadrzędną rolę podsystemu dowodzenia w stosunku do pozostałych. Spójność decyzyjna, co do zasad, terminu i zakresu wykorzystania potencjału bojowego poszczególnych podsystemów, osiągana jest poprzez organy dowodzenia (rozlokowane w każdym podsystemie walki) pełniące funkcje planistyczno-decyzyjne w stosunku do podpo-rządkowanych sił i środków.
Wszystkie decyzje związane z operacyjnym wykorzystaniem sił muszą być jednak skoordynowane i zaakceptowane przez zasadniczy organ dowodzenia (w przypadku SP będzie to COP-DKP). Należy przy tym zauważyć, że relacje ope-racyjne przeważnie mają charakter jednokierunkowy i przebiegają ze szczebla wyższego do niższego. Nawiązując do rodzajów występujących zależności hierar-chicznych ustalono dwie zmienne, a mianowicie:
• zależności rozkazodawcze, przejawiające się w uprawnieniach do wyda-wania rozkazów, decyzji i poleceń służbowych podporządkowanym jed-nostkom;
• zależności sprawozdawcze, wyrażające się w przekazywaniu przez ele-menty wykonawcze meldunków z wykonanych zadań do elementów do-wodzenia.
Przebieg wyróżnionych rodzajów zależności hierarchicznych rozkłada się wzdłuż ustalonych powiązań formalnych w relacjach pionowych – od góry w dół i z dołu w górę w poszczególnych podsystemach. Oprócz wyróżnionych relacji wewnątrz danych podsystemów zachodzą również powiązania między nimi samy-mi. Sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi podsystemami walki Sił Powietrz-nych RP jest związana głównie z zapewnieniem wykonania zadania głównego przez ten system. W procesie tym najważniejsze będą zależności operacyjne, mię-dzy elementami dowodzenia zlokalizowanymi w poszczególnych podsystemach oraz z podsystemem dowodzenia, jako zasadniczym elementem koordynującym działania poszczególnych elementów składowych systemu walki Sił Powietrznych RP. Kolejne w zakresie ważności są powiązania informacyjne, które obejmują wymianę informacji niezbędną do przygotowania zadań operacyjnych. W tym za-kresie dostarczycielem informacji będzie głównie podsystem rozpoznania, wspie-rany przez pozostałe. W modelu systemu walki Sił Powietrznych RP należy wska-zać na brak bezpośrednich relacji pomiędzy elementami wykonawczymi poszcze-gólnych podsystemów walki, co znacznie utrudnia ich współdziałanie.
W przypadku powiązań zewnętrznych systemu walki Sił Powietrznych RP można również wyróżnić zarówno zależności: operacyjne, informacyjne, jak i współdziałania.
190
Rys. 3.19. Relacje zewnętrzne systemu walki SP RP
Źródło: Opracowanie własne.
W operacji obronnej prowadzonej pod auspicjami NATO nadrzędną rolę, w stosunku do dowództw narodowych, sprawować będzie dowódca Sił NATO w Europie (SACEUR) posiadający kompetencje dowodzenia operacyjnego (OP-COM). W ramach swoich uprawnień deleguje on część z nich, dotyczących kontro-li operacyjnej nad jednostkami OPCON, dowódcy komponentu wielonarodowego zgrupowania lotniczego sił połączonych (JFACC) na terenie operacji303. Dowódca ten posiadał będzie kompetencje dowodzenia taktycznego (TACOM) a w trakcie realizacji zadań bojowych, wydzielone siły i środki jednostki podlegają stanowisku dowodzenia działaniami powietrznymi CAOC, które sprawuje kontrolę taktyczną (TACON) także nad naszymi narodowymi jednostkami wydzielonymi do operacji.
Zatem istnieć będą zależności hierarchiczne wyrażające się w przekazywaniu roz-kazów ze stanowisk dowodzenia NATO do stanowisk dowodzenia SP RP. Z kolei nasze dowództwa ulokowane w podsystemie dowodzenia będą przesyłać informa-cje w postaci meldunków o stanie sił i środków oraz z realizacji misji bojowych.
Istnieć będą także powiązania pomiędzy systemem walki SP PR a pozostałymi narodowymi systemami walki oraz podsystemem pozamilitarnym.
303 SACEUR’s Concept of Operations for the Employment of the NATO Airborne Early Warning and Control Force Command (NAEW&C FC), J3/OCJ/0150/06/MR-106559 SHAPE, 14 March 2006, s. 7.
191
*
* *
Przeprowadzona diagnoza systemu walki SP RP, szczególnie w odniesieniu do ich struktur organizacyjnych, wyposażenia i możliwości bojowych, pozwoliła na dokonanie ogólnej jego oceny w aspekcie zdolności operacyjnych do realizacji zadań. W odniesieniu do organizacji systemu walki największe problemy występu-ją w podsystemie dowodzenia SP RP. Istotnym mankamentem jest obowiązuwystępu-jący w SP RP niejasny, dwutorowy system dowodzenia, w którym jednostki operacyjne Sił Powietrznych RP w czasie pokoju podlegają pod Dowództwo Generalne RSZ, a w okresie kryzysu militarnego podporządkowywane są pod Dowództwo Opera-cyjne RSZ. Wyjątek w tym względzie stanowią skrzydła lotnicze, które de facto w sytuacji, gdy pozbawione zostaną baz lotniczych, nie będą posiadać żadnych elementów wykonawczych. W aspekcie technologicznym problemem jest zapew-nienie kompatybilności z NATO zarówno w środkach łączności i przekazywania danych, jak i rozpoznawczych. Brakuje przede wszystkim systemów teleinforma-tycznych umożliwiających automatyzację dowodzenia, integrację poszczególnych podsystemów i ich elementów oraz przesyłanie danych w czasie rzeczywistym.
Dokonana diagnoza systemu rozpoznania obrazowego wykazała, że jest on naj-nowszym podsystemem rozpoznania w SP RP, dlatego też jest bardzo dobrze przy-stosowany do spełnienia wymagań narodowych oraz stawianych przez NATO.
Jednym z najlepiej przygotowanych podsystemów rozpoznawczych realizujących swoje zadania jest podsystem rozpoznania radiolokacyjnego. Dysponuje wystar-czającą liczbą posterunków (z odpowiednią liczbą radiolokatorów trójwsopółrzęd-nych), które w pełni zabezpieczają potrzeby narodowe i NATO. Uzupełnieniem tego podsystemu jest możliwość wykorzystania segmentu powietrznego NATO (system AWACS) w ramach programu NAPMO. Jednakże wydłużenie terminu osiągnięcia gotowości operacyjnej trzech radarów RAT-31DL systemu BACK-BONE opóźnia uzyskanie zdolności dalekiego wykrywania obiektów powietrznych na podejściach do granic RP oraz wykrywania, określania parametrów lotu i śle-dzenia taktycznych pocisków balistycznych. Zdecydowanie gorzej sytuacja przed-stawia się w systemach przeciwdziałania elektronicznego. Niska jakość sprzętu oraz jego brak powoduje, że podsystem zakłóceń nie wypełnia swoich podstawo-wych zadań. Brakuje możliwości zakłócania radarów pokładopodstawo-wych działających w oparciu o bardziej zaawansowane techniki pracy (LPI) oraz przeciwdziałania systemom łączności satelitarnej i komórkowej. Odczuwalny jest też brak samolotu rozpoznania i WE.
Przeprowadzona diagnoza podsystemu rażenia wykazała, że szczególnie w Wojskach Obrony Przeciwlotniczej po wycofaniu z eksploatacji przestarzałych przeciwlotniczych zestawów rakietowych średniego zasięgu KRUG, przy jedno-czesnym braku zakupów nowoczesnych zestawów, spowodował ograniczenie zdolności bojowych Wojsk OP. W Wojskach Lotniczych większość sprzętu bojo-wego (poza samolotami F-16) jest przestarzała i nie spełnia w zasadzie większości wymagań stawianych współczesnym platformom bojowym. Wstrzymanie
Progra-192
mu operacyjnego na osiągnięcie zdolności operacyjnej w zakresie pozyskania sa-molotu szkolno-bojowego LIFT znacznie wpłynęło na ograniczenie możliwości operacyjnych lotnictwa bojowego. Samoloty LIFT miały być wykorzystane oprócz zadań szkolenia lotniczego, również, jako element wsparcia ogniowego komponen-tu lądowego. Nowy samolot szkolenia zaawansowanego AJT został pozbawiony takich zdolności. Dużym mankamentem jest także brak strategicznego transportu powietrznego, a także brak platform zapewniających tankowanie w powietrzu.
Infrastruktura lotniskowa większości lotnisk spełnia kryteria Sojuszu i z tego względu zaliczane są one do grupy lotnisk interoperacyjnych zdolnych do przyjęcia Sojuszniczych Sił Wzmocnienia. Dużym problemem jest jednak zapewnienie ży-wotności obiektom stacjonarnym, jakimi są lotniska, ze względu na brak środków bezpośredniej obrony przed zagrożeniami z powietrza. Należy także wskazać na brak struktur i sprzętu do realizacji zabezpieczenia inżynieryjnego. Z kolei podsys-tem medyczny boryka się z dużymi problemami kadrowymi oraz sprzętowymi.
Reasumując, należy postawić tezę, że system walki SP RP w swoim obec-nym kształcie nie jest właściwie przygotowany do realizacji zadań operacyjnych.
Wynika to przede wszystkim z braku możliwości zwalczania różnorodnych środ-ków napadu powietrznego oraz wymiany informacji w czasie rzeczywistym, a także wskazanych ograniczeń technicznych w innych aspektach jego funkcjono-wania. System ten nie jest w pełni mobilny, zdolny do przetrfunkcjono-wania. Nie jest ponad-to w pełni interoperacyjny z systemami NATO, ani wyposażony we właściwe sys-temy. Jednakże jest on gotowy do działania już w okresie pokoju.
193 Rozdział 4.
DOSKONALENIE SYSTEMU WALKI SIŁ POWIETRZNYCH RP Siły Powietrzne RP, teraz jak i w najbliższej przyszłości powinny, należeć do jednego z najważniejszych i najskuteczniejszych instrumentów w rozwiązywa-niu sytuacji kryzysowych, zwłaszcza militarnych. Szerokie spektrum zdolności i konsekwencja w realizacji zadań sprawia, że komponent Sił Powietrznych RP będzie skutecznie reagować w dowolnym czasie, miejscu i z różnym stopniem nasilenia. Stąd Siły Powietrzne RP jako organizacja powinny systemowo i proak-tywnie (wyprzedzająco) dostosowywać zdolności do zmian zachodzących w oto-czeniu. Ma temu służyć ustawiczne poszukiwanie i wprowadzanie innowacyjnych zmian w obszarze organizacyjnym, technologicznym, proceduralnym itp. oraz wykorzystanie zdobywanej wiedzy i doświadczenia. Dlatego też dobrze sformuło-wane i wyposażone podsystemy walki gwarantują sprawne działanie całego syste-mu, a w konsekwencji realizację zadań operacyjnych. Potwierdzeniem tej tezy są wieloszczeblowe międzynarodowe i narodowe ćwiczenia, w których system walki SP RP był sprawdzany. Wnioski z nich uzyskane wskazują, że system walki SP RP jest niekompatybilny z NATO, niedostosowany do współczesnych zagrożeń, nie-właściwie sformułowany i wyposażony do przewidywanych zadań. Stąd wymaga on doskonalenia w każdym jego komponencie.
4.1. Założenia ogólne dotyczące budowy nowego systemu walki Sił