Obecnie jednym z najważniejszych zadań dla państw członków Paktu Pół-nocnoatlantyckiego jest wypracowanie efektywnych i wydajnych rozwiązań dla szybkiego transportu wojska i sprzętu w odległe rejony prowadzenia długoter-minowych operacji25� Na podstawie PCC (Prague Capability Commitments)26 zidentyfikowano osiem obszarów, które muszą zostać usprawnione – wśród nich m�in� znajduje się transport lotniczy oraz morski27� Jednym z najważniejszych problemów w dalszym ciągu pozostaje transport ładunków ponadnormatyw-nych28� Wykaz dostępnych na obecną chwilę sposobów pozyskiwania transportu powietrznego przedstawia tabela nr 2�
Jak do tej pory, na podstawie tymczasowych ustaleń, transportem strategicz-nym na potrzeby wojska zajmuje się firma RUSLAN SALIS GmbH29� Mając na uwadze doraźny charakter projektu, został on nazwany SALIS (Strategic Airlift Interim Solution)30� W celu usprawnienia funkcjonowania programu powołano Biuro Koordynacji Lotów, którego zadaniem jest zbieranie zapotrzebowań, ich przetwarzanie oraz ustalanie priorytetów lotów� Polski wkład w program SA-LIS umożliwia dostęp do transportu ładunków samolotami typu AN 124-100 (fot� nr 4)� Roczny koszt programu to około 1,4 miliona dolarów� Jest to koszt utrzymania samolotu gotowego do lotu� Dodatkowo 50 godzin lotu płatne 100%
oraz 69,7 godziny lotu płatne 40%�
24 K� Kowalski, R� Milewski, Sustainable transport in terms of conducting military operating trans-ports [w:] Problems of maintenance of sustainable technological systems, t� II, Warszawa 2010, s� 43�
25 A� Kaczyński, M� Banasik, Prowadzenie przyszłych operacji NATO, Myśl Wojskowa 2008, nr 3, s� 15�
26 PCC – Zobowiązanie Praskie w Sprawie Zdolności Obronnych� Jest to zobowiązanie państw członkowskich do konsekwentnego kontynuowania wysiłków zmierzających do osiągnięcia przez NATO zdolności prowadzenia wojen nowego typu w środowisku wy-sokiego zagrożenia� Poszczególni członkowie przyjęli zobowiązania do modernizacji lub zakupu nowego sprzętu w takich dziedzinach jak: obrona przed bronią masowego rażenia, wywiad, obserwacja i rozpoznanie, broń precyzyjna, transport strategiczny itp�
27 Prague Capabilities Commitment (PCC), archive on http://www�nato-pa�int, (04�11�2015)�
28 Długość: 2057,4 cm, szerokość: 297,2 cm, wysokość: 266,7 cm
29 RUSLAN SALIS GmbH – Spółka Joint Venture powstała w 2004 roku na bazie Rosyj-skich Linii Lotniczych Volga-Dnepr oraz Ukraińskiego Biura Projektowego Antonowa z siedzibą w Lipsku (Niemcy)� Działalność spółki obejmuje zapewnienie lokalnego trans-portu pasażerskiego i podmiejskiego oraz realizację dużych transportów wojskowych�
30 SALIS – Tymczasowy Program Strategicznego Transportu Lotniczego (tłum�: autor) zawarty pomiędzy 15 państwami europejskimi i mający na celu zapewnienie realizacji dużych transportów wojskowych przez samoloty typu Antonow An-124�
Prywatyzacja i outsourcing zadań wojskowych...
Możliwości pozyskiwania
transportu lotniczego na
potrzeby sił zbrojnych
Program Środek transportu Outsourcing
SALIS AN 124-100 Narodowy/ UE
SAC31 C-17 Globemaster III Narodowy/UE/USA Zakupy nowego
sprzętu CASA C-295 Narodowy
Zakupy używanego
sprzętu Hercules C-130E Narodowy
ATARES C-130, AN 124,
Airbus A310 i inne Wzajemna wymiana usług
program AMC32 Airbus A400M33
-Tabela 2. Dostępne sposoby pozyskiwania transportu lotniczego
Źródło: Smal T., Milewski R. The role of external tenderers in extend of transport services for military purposes, Warszawa 2011, s. 126-133.313233
Fot. 4. Załadunek polskich śmigłowców Mi-24 do samolotu An-124 po zakończeniu operacji w Iraku w 2008 roku
Źródło: archiwum własne autorów
Wśród wielu rozwiązań transportu lotniczego Siły Zbrojne RP zdecydowały się na przystąpienie do programu ATARES (Air to Air Refueling and Exchange other Services)34� Projekt ten przewiduje wzajemną wymianę usług lotniczych po
31 SAC – Zdolność Strategicznego Transportu Powietrznego (tłum�: autor)� Celem programu SAC jest uzyskanie zdolności strategicznego transportu powietrznego poprzez nabycie, zarządzanie oraz eksploatowanie trzech statków powietrznych typu Boeing C-17 Glo-bemaster III należących do członków programu� W programie SAC obecnie uczestniczy 12 państw: Bułgaria, Estonia, Finlandia, Holandia, Litwa, Norwegia, Polska, Rumunia, Słowenia, Szwecja, USA oraz Węgry� Ww� kraje zgodziły się na eksploatację przez mini-mum 26 lat, samolotów C-17 posiadających wyposażenie niezbędne do wykonywania misji w rejony świata o wysokim zagrożeniu�
32 Airbus Military Company– organizacja skupiająca siedem państw europejskich� Formal-nie utworzona w kwietniu 2009 roku przez integrację byłego Wojskowego Transportu Aircraft Division (MTAD) oraz Airbus Military Sociedad Limitada�
33 Jako przyszłościowe możliwe rozwiązanie�
34 ATARES – Program Wymiany Transportu Lotniczego, Tankowania w Powietrzu oraz Innych Usług (tłum�: autor)� Program ten jest porozumieniem pomiędzy państwami
Tomasz Smal, Andrzej Romaniuk
Fot. 5. Polscy żołnierze transportowani śmigłowcem cywilnym w Afganistanie w 2014 roku Źródło: archiwum własne autorów
między państwami sygnatariuszami� Przyjętą jednostką rozliczeniową jest godzina lotu samolotu C-130� System polega na korzystaniu ze środka transportowego in-nego państwa, w zamian Polska udostępnia innemu państwu swoje lotnicze środki transportowe (niekoniecznie państwu, z którego transportu wcześniej korzystała)�
Istotą jest, aby zwrot świadczenia rzeczowego nastąpił w ciągu 60 miesięcy, po tym okresie państwo musi rozliczyć się finansowo35� W celu koordynacji i obsługi programu NAMSA (NATO Maintenance and Supply Agency)36 corocznie zbiera zapotrzebowania na lotnicze środki transportu od państw członkowskich, koordy-nuje również prawidłowość rozliczeń świadczeń rzeczowych pomiędzy partnera-mi� Państwo członkowskie ma również prawo do wykupienia dodatkowych lotów ponad te zadeklarowane� W tym celu należy złożyć dodatkowy wniosek do SAL-CC (Strategic Airlift Coordination Centre)37, po akceptacji NAMSA państwo wnioskujące o dodatkowe loty informowane jest o ich kosztach�
członkami mającym na celu stworzenie wielonarodowej struktury polegającej na bezgo-tówkowej wymianie usług w zakresie uzupełniania paliwa w powietrzu oraz transportu powietrznego� Obecnie w programie uczestniczy 15 państw, które mogą korzystać z usług państw członkowskich w czasie pokoju, kryzysu lub wojny�
35 Information from Multinational Coordination Centre Europe presented on 24� Confe-rence of Sea Transport Coordination Center in Gdynia, held on 4-5th June, 2008�
36 NAMSA – Agencja Utrzymania i Zaopatrywania NATO (tłum�: autor)� Agencja odpo-wiedzialna za zaopatrzenie oraz zabezpieczenie eksploatacji uzbrojenia i sprzętu wojsko-wego oraz usług na potrzeby sił zbrojnych państw członków NATO�
37 SALCC – Centrum Koordynacji Strategicznego Transportu Lotniczego (tłum�: autor)�
Jednostka z siedzibą w Eindhoven zbierająca zapotrzebowania na loty w ramach progra-mu SALIS oraz ustalająca ich priorytety zgodnie z następującą hierarchią: klęski
żywioło-Prywatyzacja i outsourcing zadań wojskowych...
Siły Zbrojne USA w trakcie operacji w Afganistanie, oprócz własnych środ-ków transportu powietrznego, korzystają również z usług oferentów zewnętrznych�
PMC oferują swoje usługi głównie w zakresie lotniczego transportu ludzi na krót-kich dystansach� Ze względu na warunki bezpieczeństwa, położenie geograficzne oraz ukształtowanie terenu w Afganistanie, ten rodzaj transportu jest szeroko roz-powszechniony� Popularny jest transport powietrzny nawet na niewielkich odle-głościach, jak chociażby pomiędzy Bagram a Kabulem (około 50 km)� Do tego celu wykorzystywane są śmigłowce prywatnych firm transportowych (fot� nr 5) oraz samoloty małego zasięgu zabierające na pokład około 20 pasażerów (fot� nr 6)�
Fot. 6. Samolot małego zasięgu przeznaczony do transportowania żołnierzy w Afganistanie Źródło: archiwum własne autorów