Psy specjalistyczne wykorzystywane przy poszukiwaniach to psy szkolone do wyszukiwania zapachu osób żywych i psy do wyszukiwania zapachu zwłok, tzw� psy zwłokowe� Psy takie pozostają w dyspozycji Policji, przewodników psów
28 Z� Drzazga, Sonary w akcji, Przegląd Pożarniczy 2015, nr 1, s� 15�
29 S� Kosieliński, Księga pobytu i podaży – woda [w:] Roboty w przestrzeni publicznej. In statu nascendi, A� Gontarz, S� Kosieliński (red�), Warszawa 2014, s� 7-8 nt� robotów pracujących w warunkach wodnych i podwodnych�
Działania ratownicze czy humanitarne?
w PSP oraz OSP, a także przewodników z GOPR-u i TOPR-u� Istnieją także cy-wilne grupy poszukiwawcze, w których jest przewodnik z psem specjalistycznym�
Psy policyjne szkolone są w Sułkowicach, gdzie znajduje się Zakład Kynolo-gii Policyjnej30� Szkolone są tam psy do różnego rodzaju zadań, z punktu widze-nia tematyki rozważań istotne jest szkolenie psa do wyszukiwawidze-nia zapachu zwłok ludzkich na wodzie i do wyszukiwania zapachu zwłok ludzkich na lądzie oraz psy tropiące szkolone do szukania osoby zaginionej (żywej)� Psy tropiące policyjne są szkolone do szukania konkretnej osoby żywej, natomiast psy strażackie ratownicze są szkolone do szukania każdej osoby żywej na danym obszarze�
Jak zaznaczono wcześniej, często przy zaginięciu konieczne jest przyjęcie róż-nych wersji zdarzenia, jak również nie da się wykluczyć, że osoba zaginiona stała się ofiarą czynu zabronionego� W takich wypadkach poszukiwania powinna pro-wadzić lub koordynować Policja, gdyż konieczne jest odpowiednie przeszkolenie kryminalistyczne w zakresie zabezpieczenia śladów i niedopuszczenia do ich kon-taminacji�
Psy specjalistyczne mogą być w dyspozycji jednostek PSP oraz w dyspozycji ciężkiej grupy poszukiwawczo-ratowniczej PSP HUSAR (ang� Heavy Urban Se-arch and Rescue)� Istnieją także grupy ratownictwa specjalnego, w których dyspozy-cji są psy ratownicze, jak Grupa Ratownictwa Specjalnego OSP z Nowego Sącza31 czy Specjalistyczna Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza PSP z Jastrzębia Zdroju32� Budzącą kontrowersje pozostaje kwestia szkolenia i dysponowania tzw� psów zwłokowych� Kontrowersje dotyczą tego, która formacja powinna tymi psami dys-ponować, czy powinna to być tylko Policja czy również Państwowa Straż Pożar-na� Psy takie są również w posiadaniu przewodników cywilnych, którzy ukończyli wraz z psem szkolenie w Sułkowicach� Obecnie możliwe jest posiadanie psa zwło-kowego tylko po uprzednim stacjonarnym szkoleniu psa i przewodnika w Sułko-wicach�
Psy specjalistyczne do wyszukiwania zapachu zwłok ludzkich nie są wykorzy-stywane w akcjach ratowniczych, gdyż ich zadaniem nie jest znalezienie żywego człowieka� Stąd też powstaje pytanie o zasadność posiadania przez PSP psa z taką specjalnością� Nie budzi wątpliwości kwestia, że tylko część poszukiwań zaginio-nych dotyczy ofiar przestępstw przeciwko życiu, tym samym nie zawsze do zagi-nięcia dochodzi w wyniku przestępstwa� Bardzo często jednak prowadzi się po-szukiwania osoby żywej, która może chcieć popełnić samobójstwo, tak więc poszu-kiwania mogą zakończyć się odnalezieniem martwej osoby� Z kryminalistycznego punktu widzenia zasadne jest, aby przy każdym takim zgonie, nawet jeśli istnieje uzasadnienie do przyjęcia tezy, że nie było działań osób trzecich, przeprowadzić
30 http://www�csp�edu�pl/csp/pion-dydaktyczny/10,dok�html (25�06�2015)�
31 http://www�psyratownicze-nowysacz�pl/o-nas/, ttps://www�facebook�com/pages/
Ochotnicza-Stra%C5%BC-Po%C5%BCarna-Grupa-Ratownictwa-Specjalnego-Nowy--S%C4%85cz/269582943067837 (25�06�2015)�
32 http://gpr�jastrzebie�pl/o_nas�php?strona=psy,https://www�facebook�com/gpr�
jastrzebie?fref=pb&hc_location=profile_browser, (25�06�2015)�
Artur Luzar, Joanna Stojer-Polańska
badania pozwalające wykluczyć zabójstwo, a także pomocnictwo do samobójstwa lub inne formy czynu zabronionego dokonane przez osoby trzecie� Stąd też rów-nież w takich poszukiwaniach powinny brać udział osoby przeszkolone w kwestii właściwego zachowania się na miejscu zdarzenia�
Precyzyjne określenie, po jakim czasie od śmierci człowieka właściwym psem do poszukiwań jest pies zwłokowy, nie jest nigdzie sprecyzowane z powodu braku badań w tym zakresie� Kwestia ta zależy od umiejscowienia ciała człowieka, od temperatury i czynników zewnętrznych, jak obecność owadów czy dzikich zwie-rząt�
Natomiast w przypadku podejrzenia popełniania przestępstwa ważną kwestią jest stosowana metodologia prowadzenia poszukiwań� Jeśli dotyczą one osoby zmarłej w wyniku czynu zabronionego, to kwestia uznania terenu za przeszukany bez wskazania, a w związku z tym w wnioskiem, że zwłoki na tym obszarze się nie znajdują, może mieć istotne konsekwencje procesowe� Stąd też przewodnicy psów zwłokowych powinni być w szczególnie przemyślany sposób powoływani do po-szukiwań� Najczęściej uczestniczą w tego rodzaju poszukiwaniach kryminalnych w charakterze biegłych�
Nie ulega natomiast wątpliwości, że strażackie psy są jak najbardziej właściwe do poszukiwań w miejscach katastrof� Doprowadzenie do katastrofy także może być wynikiem czynu zabronionego, ale nie jest skierowane przeciwko konkret-nemu człowiekowi� Przeszukiwanie gruzowisk oraz miejsc katastrof jest bardzo istotnym elementem pracy Państwowej Straży Pożarnej�
Przedstawione rozważania pokazują, że istnieją obszary dla współdziałania służb w celu ratowania życia i mienia ludzi oraz zapewniania bezpieczeństwa�
Współpraca taka powinna być podejmowana i ma uzasadnienie w korzyściach płynących z wymiany doświadczeń oraz prowadzenia wspólnych akcji ratowni-czych i poszukiwawratowni-czych� Także nowe technologie służą działaniom na rzecz bezpieczeństwa� Rola Państwowej Straży Pożarnej obejmuje szeroki zakres łań� Zdarzenia będące wynikiem działań przestępczych powinny być objęte dzia-łaniami policyjnymi ze względu na potrzebę właściwego zachowania na miejscu zdarzenia i konieczność zabezpieczania śladów kryminalistycznych� W praktyce poszukiwania i wyławiania zwłok z obszarów wodnych dokonywane są przez róż-ne zespoły poszukiwawcze i ratownicze, co może prowadzić do zatarcia śladów na miejscu zdarzenia� Należałoby szczególną uwagę zwrócić na poszukiwania, kiedy ofiara mogła być ofiarą przestępstwa, aby nie dopuścić do utraty śladów� Dodatko-wo, dla obywatela istotne jest, aby zwłoki bliskiej osoby zostały wydobyte z obszaru wodnego i nie jest jego z punktu widzenia istotne, która służba dokonuje poszu-kiwań oraz podejmuje ciało z wody� Ważne jest jednak, aby służby mundurowe miały zapewniony sprzęt umożliwiający im prowadzenie sprawnych działań po-szukiwawczych i ratowniczych, a także zapewnione szkolenia pozwalające uzyskać niezbędną wiedzę i umiejętności w tym zakresie�
J o a n n a P u l i t , M i r o s ł a w P u l i t
Grupa Ratownictwa Specjalnego Ochotniczej Straży Pożarnej w Nowym Sączu