Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej zgodnie z przepisami usta-wy należy:
– rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń, – organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk
ży-wiołowych, lub likwidacji miejscowych zagrożeń,
18 Art� 29 Kodeksu cywilnego § 1� Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedem-dziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu� § 2� Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy�
19 Art� 30� § 1� Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie� § 2� Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość� § 3� Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nieprzewidzianym w paragra-fach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w któ-rym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać�
20 A�K� Bielińśki, M� Pannert, Prawo cywilne – część ogólna. Prawo rzeczowe, Warszawa 2014, s� 26�
21 Art� 95 ustawy z dnia 28 listopada 2014 roku, Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz�U�
z 2014, poz� 1741�
Działania ratownicze czy humanitarne?
– wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze22�
Państwowa Straż Pożarna jest formacją zawodową, umundurowaną i wyposa-żoną w specjalistyczny sprzęt23� Od czasu powstania PSP w 1992 roku zadania rea-lizowane przez strażaków PSP ewoluowały poprzez organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych z takich dziedzin jak ratownictwo techniczne (w szczególności w komunikacji drogowej), ratownictwo wodno-nurkowe, ratownictwo wysokoś-ciowe, ratownictwo medyczne, ratownictwo chemiczne i ekologiczne oraz udział w akcjach poszukiwawczo-ratowniczych na terenie kraju i poza granicami Polski�
Efektem mnogości podejmowanych obowiązków jest stosunkowo duża liczba wy-jazdów do akcji ratowniczo-gaśniczych wynosząca 419 265 w 2014 roku, w tym 4 604 działań na obszarach wodnych24�
Województwo Liczba akcji ratowniczych na obszarach wodnych
dolnośląskie 534
kujawsko-pomorskie 321
lubelskie 151
lubuskie 167
łódzkie 137
małopolskie 457
mazowieckie 421
opolskie 155
podkarpackie 216
podlaskie 197
pomorskie 419
śląskie 417
świętokrzyskie 95
warmińsko-mazurskie 389
wielkopolskie 278
zachodniopomorskie 250
Razem 4604
Tabela 1. Udział jednostek Państwowej Straży Pożarnej w akcjach ratowniczych na obszarach wodnych25
22 Art� 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1992 roku o Państwowej Straży Pożarnej, Dz�U� z 1991, Nr 88, poz� 400 wraz z poźn� zm�
23 Tamże�
24 Dane statystyczne KG PSP, www�kgpsp�gov�pl (25�06�2015)�
25 Dane statystyczne KG PSP, www�kgpsp�gov�pl (25�06�2015)�
Artur Luzar, Joanna Stojer-Polańska
Zasady organizacji ratownictwa wodnego w krajowym systemie ratowniczo--gaśniczym26 określają dwa zakresy realizacji zadań:
– podstawowy – wykonywany przez każdą jednostkę ratowniczo-gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej oraz inne jednostki ochrony przeciwpożaro-wej lub podmioty ratownicze deklarujące posiadanie stosownej wiedzy, do-świadczenia, umiejętności i zaplecza sprzętowego pozwalającego na reali-zację zadań w systemie całodobowym i całorocznym� Działania w zakresie podstawowym polegają na prowadzeniu akcji ratowniczych na powierzchni obszarów wodnych – w tym w okresie ich oblodzenia,
– specjalistyczny – wykonywany przez specjalistyczne grupy ratownictwa wodno-nurkowego Państwowej Straży Pożarnej oraz pozostałych podmio-tów krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego wyposażonych w sprzęt i zasoby ludzkie pozwalające na realizację zadań w stopniu podstawowym i specjalistycznym na powierzchni, w toni oraz na dnie akwenów wodnych�
Gotowość do podjęcia akcji ratowniczych objęta jest systemem całodobo-wym i całorocznym�
Do zadań w zakresie podstawowym należą następujące czynności:
– analiza sytuacji i jej ocena pod kątem potencjalnego zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego, a także środowiska naturalnego oraz mienia;
– ratowanie życia osób tonących (również w warunkach lodowych) poprzez dotarcie do tych osób, ewakuację ich poza strefę zagrożenia oraz udzielenie kwalifikowanej pierwszej pomocy w myśl ustawy o Państwowym Ratowni-ctwie Medycznym,27
– niesienie pomocy osobom znajdujących się na wodach powodziowych po-przez ewakuację ich w miejsce bezpieczne i w miarę potrzeby zapewnienie im niezbędnej pomocy medycznej,
– ewakuacja zwierząt,
– walka z zagrożeniami spowodowanymi przedostaniem się do wody czynników chemicznych, substancji niebezpiecznych oraz szkodliwych dla środowiska, – współpraca z pozostałymi jednostkami krajowego systemu ratowniczo
gaś-niczego podejmującymi czynności ratownicze w stopniu podstawowym lub specjalistycznym, a także współdziałanie z Wodnym Ochotniczym Pogoto-wiem Ratunkowym lub innymi podmiotami uprawnionymi do wykonywa-nia zadań z zakresu ratownictwa wodnego,
– nadzór nad bezpieczeństwem działań ratowniczych prowadzonych na po-wierzchni lodu i wody, w tym asekurację ratowników wykonujących w cza-sie wykonywania czynności ratowniczych na wodzie (lodzie), jak również w bezpośrednim sąsiedztwie akwenów wodnych�
Zakres specjalistyczny jest rozszerzony i realizacja postawionych przed pod-miotem ratowniczym zadań wymaga zwiększonych umiejętności ratowników, dysponowania stosownymi uprawnieniami (m�in� płetwonurka, stermotorzysty
26 http://www�straz�gov�pl/data/other/zasady_woda_22�11�2012�pdf (25�06�2015)�
27 Ustawa z dnia 8 września 2006 roku, o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Dz�U�
z 2006, Nr 191, poz� 1410�
Działania ratownicze czy humanitarne?
żeglugi śródlądowej, przeszkolenia w zakresie wykorzystania transportu lotnicze-go, kierownika prac podwodnych II lub I stopnia, itd�) i obejmuje:
– zadania określone dla poziomu podstawowego,
– ratowanie zdrowia i życia ludzkiego na obszarach wodnych poprzez odwiedni dobór i realizację prac podwodnych w tym: niesienia pomocy po-szkodowanym w wyniku wypadków komunikacyjnych na i pod wodą oraz w przerębli lodowej, ewakuację osób z pojazdu, łodzi lub innego obiektu poza strefę niebezpieczną,
– dotarcie, udzielenie pomocy i ewakuację poza strefę zagrożenia osób znajdu-jących się pod lodem lub na krze lodowej,
– realizację zadań z zakresu ratownictwa technicznego i chemicznego w sytu-acji ratowania środowiska wodnego,
– udział w działaniach poszukiwawczych we współpracy z innymi służbami/
podmiotami,
– podejmowanie obiektów z dna akwenu w sytuacji ich potencjalnego zagro-żenia dla życia, zdrowia i środowiska�
KW PSP Interwencje
Wrocław 13
Toruń 6
Lublin 7
Gorzów Wlkp� 5
Łódź 2
Kraków 0
Warszawa 11
Opole 0
Rzeszów 4
Białystok 6
Gdańsk 1
Katowice 3
Kielce 3
Olsztyn 5
Poznań 6
Szczecin 6
SUMA 78
Tabela 2. Liczba interwencji z udziałem sonarów w okresie 1 stycznia-31 października 2014 roku W kontekście podejmowanego tematu należy zaznaczyć wzrastającą liczbę profesjonalnego sprzętu i specjalistycznych urządzeń wspomagających prace pod-wodne, w które zaopatrywana jest Państwowa Straż Pożarna� Szczególnie przy-datnym wyposażeniem staje się sonar służący do wspomagania poszukiwań zwłok, szczątków ludzkich i różnego rodzaju innych przedmiotów znajdujących się na
Artur Luzar, Joanna Stojer-Polańska
dnie akwenów� Na dzień 7 listopada 2014 roku na wyposażeniu Państwowej Stra-ży Pożarnej znajduje się 14 sonarów opuszczanych, 10 sonarów holowanych oraz 4 zdalnie sterowane pojazdy podwodne typu ROV (ang� remotely operated vehicle)�
W okresie od 1 stycznia 2014 do 31 listopada 2014 roku wykorzystywane były one w 78 akcjach poszukiwawczo-ratowniczych� Strażacy korzystają z trzech typów takich urządzeń, z których najbardziej liczną grupę stanowią sonary opuszczane, zwane także dookólnymi� Urządzenie to pozwala na przekazywanie do odbiornika danych o ukształtowaniu dna akwenu oraz znajdujących się tam obiektach po-przez pomiar natężenia sygnału echa fali akustycznej� Na podobnej zasadzie działa także sonar holowany, jednakże jak sama nazwa wskazuje – jest on holowany za obiektem pływającym (np� łodzią) i wymaga od sterującego zwiększonej uwagi ze względu na ryzyko uszkodzenia urządzenia28�
Zgodnie z definicją ustawową, akcja ratownicza „to działania ratownicze orga-nizowane i kierowane przez Państwową Straż Pożarną” (art� 7 pkt 1 u� o Państwo-wej Straży Pożarnej)� Może być również prowadzona poza granicami państwa�
Ustawa rozróżnia „działania ratownicze”, „akcję poszukiwawczo-ratowniczą” oraz
„akcję humanitarną”� PSP dysponuje Siecią Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-Nurkowego do działania na obszarach wodnych� Jest to służba o pełnej dyspozycyjności z szybkim czasem reakcji na zdarzenie�