P RAKTYCZNE PRZYPADKI PRZECHWYTYWANIA WARTOŚCI

Przedstawione poniżej zaobserwowane przypadki przechwytywania wartości występują w sieciach oraz pojedynczych przedsiębiorstwach, bo-wiem praktyki w tym zakresie nie mają granic instytucjonalnych.

 Sprzedaż czasu antenowego w telewizjach

Każda telewizja sprzedaje czas antenowy telewidzom w postaci abona-mentów. Jednocześnie część tego czasu przeznacza się na wyświetlanie re-klam, w zamian za opłaty. W takiej sytuacji czas emisji reklam jest dwu-krotnie sprzedawany (przechwytywanie wartości ekonomicznych). Nie po-winno zatem dziwić zdanie wypowiedziane przez jednego z menedżerów

te-PRZECHWYTYWANIE WARTOŚCI W MODELU BIZNESU SIECI PRZEDSIĘBIORSTW

– OSNOWA TEORETYCZNA I PRZYPADKI PRAKTYCZNE 117

lewizyjnych: „nieważne co miga między reklamami, ważne ile trwają rekla-my”.

 Społeczni reporterzy TV

Następnym przykładem z obszaru telewizji są ‘społeczni reporterzy TV’.

Telewizje takie jak TVP S.A. TVN, Polsat inspirują telewidzów do przesyłania im filmów i zdjęć z wydarzeń, których byli świadkami. Materiały te są selek-tywnie prezentowane w tych stacjach telewizyjnych. Całkowity koszt wyko-nania i przesłania owych materiałów ponoszą ‘społeczni reporterzy’. W ta-kiej sytuacji telewizja przechwytuje wartości ekonomiczne, zaś nagrodą dla

‘reportera społecznego’ jest wyświetlenie jego imienia na ekranie TV (warto-ści samorealizacji, uznania).

 E-faktura

Wiele przedsiębiorstw dążyło do stworzenia uregulowań prawnych po-zwalających na wyemitowanie e-faktury. Wygenerowanie e-faktury pozwala przedsiębiorstwu zaoszczędzić na kosztach wydruku i wysyłki faktur papie-rowych. Inspiracją do tego było przechwytywanie wartości ekonomicznych w postaci obniżki kosztów kolportażu. Po stronie klienta trudno dostrzec wartości, które mógł uzyskać na tej zamianie. To nasuwa myśl taką, że po-przez regulacje prawne przedsiębiorstwa mogą pozbawiać swoich klientów możliwości przechwytywania wartości.

 Obsługa na stacjach paliw

Niektórzy ludzie jeszcze pamiętają, że w latach 80-tych XX wieku nale-waniem paliw do samochodów zajmowała się obsługa stacji paliw. Obecnie taki stan został wyeliminowany, a cały ciężar nalewania paliw przerzucono na kierowcę. To on musi sam wykonać wszystkie czynności związane z tan-kowaniem. Trzeba zauważyć, że z tytułu przerzucenia tych prac na kierow-cę ceny paliw nie zmalały. Wobec tego należy stwierdzić, że całość wartości ekonomicznych związanych z utrzymaniem pracowników tankujących pali-wa przechwycili właściciele sieci stacji paliw.

 Zasilenie w informacje a przechwytywanie informacji (pliki cookies) Uruchamiając tzw. pliki cookies właściciele witryn internetowych pozy-skują informacje o konfiguracji zainteresowań internautów. Odwiedzając jakąś stronę internetową, internauta dostarcza (nieodpłatnie) informacje o swoich zainteresowania, a dokonując zakupów także wiedzę o swoich po-trzebach i preferencjach. Zgromadzona w ten sposób wiedza jest odsprze-dawana innym przedsiębiorcom w postaci baz danych, do komercyjnego wykorzystania. Zatem występuje tutaj przechwytywanie informacji o inter-nautach i zbywanie ich za wynagrodzeniem. Klient nie partycypuje w prze-chwytywaniu wartości informacyjnych.

Przedstawienie kliku przykładów przechwytywania wartości nie wy-czerpuje bogactwa tego tematu. Ma ono miejsce każdego dnia, we wszyst-kich zdarzeniach gospodarczych. Występuje wewnątrz przedsiębiorstw (pra-codawca przechwytuje pracę pracownika a pracownik przechwytuje wyna-grodzenie, przy czym każdy podejmuje wysiłki, aby ze swojej strony dać najmniej a uzyskać najwięcej). Ujawnia się na zewnątrz pojedynczych i zgrupowanych przedsiębiorstw.

Tadeusz Falencikowski, Bogdan Nogalski 118

P

D. J. Teece napisał, że ekonomia klasyczna nie zajmowała się zagad-nieniem przechwytywania wartości⁷. I to jest prawda. Obecnie zagadaniem tym zajmują się badacze zarządzania. To na nich spoczywa obowiązek roze-znania tego zagadnienia, które jest ważne szczególnie z tego względu, że jest powszechne.

Przeprowadzone tutaj prace pozwalają na wskazanie, że wnioskowanie dedukcyjne wsparte intuicją jest niejednokrotnie zawodne. Nie znalazły empirycznego potwierdzenia wnioski sformułowane w oparciu o piramidę wartości ujętą na rys. 2. Dane zawarte w tabelach 2 i 3 wskazują na inny rozkład wartości.

Ponadto wydaje się, że nie znajduje uzasadnienia rola wartości emocjo-nalnych występująca u obu stron gry rynkowej. Wynika to z tego, że wła-śnie wywołanie pozytywnych emocji jest często inspiracją do dokonywania zakupów.

Na zjawisko przechwytywania wartości nie można patrzeć pejoratywnie.

Z biznesowego punktu widzenia jest ono potrzebne. Uzasadnieniem dla tego stanowiska jest to, że w świetle teorii gier występuje tutaj gra o sumie do-datniej, bowiem za wygranego uznaje się tak klient, jaki i przedsiębiorca.

Jak można sądzić wynika to z tego, że każdy przechwytując inny rodzaj wartości uważa, że na tym korzysta.

Warto także wskazać na obecny stan i dalsze kierunki badań. Podjęte w tej pracy zagadnienia są na wstępnym etapie eksploracji. Nie ma dosta-tecznej wiedzy na temat modelu biznesu sieci przedsiębiorstw. Brak jest rozwiniętych podstaw teoretycznych przechwytywania wartości występują-cych w obrocie gospodarczym. Nie istnieją badania w zakresie przechwyty-wania wartości przy świadczeniu usług publicznych, tzn. w zakresie zarzą-dzania publicznego. Brak podstaw teoretycznych skutkuje brakiem badań empirycznych. Tę lukę warto wypełnić.

L

:

[1] Czakon W. Sieci w zarządzaniu strategicznym, Oficyna a Wolters Kluwer bu-siness, Warszawa, 2012.

[2] Dwojacki P. i Nogalski B., Tworzenie struktur sieciowych jako wynik restruk-turyzacji scentralizowanych przedsiębiorstw, Przegląd Organizacji 1998, nr 4.

[3] Falencikowski T. Model biznesu sieci przedsiębiorstw – założenia podstawo-we, Problemy Zarządzania 2015 (w druku).

[4] Falencikowski T. Spójność modelu biznesu. Koncepcja i pomiar, CeDeWu, Warszawa, 2013.

7 Teece D. J., Business Models, Business strategy and Innovation, Long Range Planning 2010, Vol. 43.

PRZECHWYTYWANIE WARTOŚCI W MODELU BIZNESU SIECI PRZEDSIĘBIORSTW

– OSNOWA TEORETYCZNA I PRZYPADKI PRAKTYCZNE 119

[5] Falencikowski T., Wartość dla klienta a wartość przechwycona dla przedsię-biorstwa: postacie i relacje w modelach biznesu; w: Studia Ekonomiczne Re-gionu Łódzkiego. Formy i uwarunkowania współpracy we współczesnej go-spodarce. Wydanie specjalne. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi, Łódź, 2012.

[6] Falencikowski T., Competition based on the value pyramid in a company; in:

Materiały z The II International Scientific – Practical Conference ‘Problems of formation and complementation of competition policy’. National University

“Lviv Polytechnik”, Lviv, Ukraine, September 2011.

[7] Kawa A., Analiza sieci przedsiębiorstw z wykorzystaniem metody SNA; w:

Sułkowski Ł. (red.), Zarządzanie organizacjami sieciowymi. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, tom XIV, zeszyt 13, część I. Wydawnictwo Społecznej Akade-mii Nauk, Łódź, 2013.

[8] Niemczyk J., Stańczyk-Hugiet E. i Jasiński B., Sieci międzyorganizacyjne, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa, 2012.

[9] Teece D. J., Business Models, Business strategy and Innovation, Long Range Planning 2010, Vol. 43.

S

Przechwytywanie wartości w modelu biznesu sieci