Wśród aktów prawnych określających standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem nale-ży wymienić Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku25, która na mocy art. 72 nakłada na organy władzy publicznej obowiązek ochrony dzieci przed przemocą,
okrucień-25 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
Inne rekomendacje europejskie związane ze zjawiskiem krzywdzenia dzieci w rodzinie
Rekomendacja 1074 z 1988 r., która zalecała wprowadzenie w państwach Rady Europy koherentnej polityki rodzin-nej, zapewniającej równość płci, ochronę praw dziecka w rodzinie i rozwój w odpowiednich warunkach domowych i od-powiednim środowisku.
Rekomendacja 1551 (2002)1 z 2002 r. pod tytułemBudowa społeczeństwa dwudziestego pierwszego wieku z i dla dzie-ci: kontynuując europejską strategię dla dzieci, zaleca wprowadzenie prawnych instrumentów zobowiązujących państwa Rady Europy do przeprowadzenia działań dotyczących: przeglądu legislacji pod kątem zgodności z Konwencją o Prawach Dziecka; wprowadzenie odpowiedniej polityki dotyczącej ochrony praw dzieci; rozwijanie w różnych obszarach polityki rządowej działań dla ochrony dzieci; podniesienia priorytetu spraw dzieci w rozwiązaniach budżetowych i rozporządzaniu środkami narodowymi; ustanowienie Rzecznika Praw Dziecka; ustanowienie narodowego systemu analizy sytuacji dzieci;
stworzenie skoordynowanej europejskiej polityki o prawach dzieci i ich ochronie; stworzenia międzynarodowego (elek-tronicznego) centrum informacji o instytucjach i organizacjach pomocowych i interwencyjnych.
Rekomendacja (85)11 Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie pozycji ofi ary w prawie i procesie kar-nym z 1985 r., która traktuje o uprawnieniach ofi ar przestępstw na poszczególnych etapach formalnego postępowania, a także zwraca uwagę na szczególną sytuację przesłuchiwanego dziecka–ofi ary przestępstwa.
Rekomendacja R (87)21 w sprawie pomocy dla ofi ar i zapobiegania wiktymizacji z 1987 r., która zaleca pań-stwom podejmowanie wielu konkretnych działań dla ofi ar przestępstw. Dzieci zaliczono do szczególnej kategorii ofi ar, wobec których powinno tworzyć się i rozwijać systemy pomocy.
Rekomendacja R (98)8 o udziale dzieci w życiu rodziny i społeczeństwa, w której podkreśla się, pełnopraw-ne członkostwo dzieci i że życie dziecka w rodzinie spokoju, przyjaźni i bez przemocy jest niezbędpełnopraw-ne dla jego rozwoju (Jarosz 2008b).
Rekomendacja Rec (2006)19 na temat polityki wspierania pozytywnego rodzicielstwa, w której zaleca się, aby rodzicielstwo stanowiło domenę publicznej polityki i w tym celu podejmowanie środków wspierających i tworzących wa-runki dla pozytywnego rodzicielstwa. Ponadto zaleca się: promować wspólną politykę europejską dotyczącą spraw rodzi-ny i praw dziecka w Unii Europejskiej; uznać, iż władze publiczne pełnią zasadniczą rolę we wspieraniu rodzin i rodziców, a zwłaszcza w trzech elementach polityki rodzinnej: publicznym transferze i taksacji, odpowiednich środkach służących zbilansowaniu pracy i życia rodzinnego, zapewnieniu opieki dzieciom; uznać wyjątkowe znaczenie wypełniania ról rodzi-cielskich dla społeczeństwa i przyszłości, a w związku z wyzwaniami stawianymi rodzicom – organizować lepsze narzędzia służące ich wspieraniu. Podejście do problemu powinno być wielosektorowe i skoordynowane.
CZĘŚĆ I. PR ZEMOC W OBEC D ZIECKA W R OD ZINIE CECHY ZJ AWISKA ORAZ S TAND ARD Y I PR OBLEMY JEGO OGRANICZANIA
stwem, wyzyskiem i demoralizacją. Stwierdza, iż dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej mają prawo do opieki i pomocy władz publicznych, a w toku ustalania praw dziecka organ władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. W artykułach 47, 48, 63 Konstytu-cji wskazano na prawa dzieci do ochrony przed krzywdzeniem, podkreślając ich prawo do ochrony czci i dobrego imienia, poszanowania życia prywatnego, składania wniosków i skarg oraz wskazując, że wychowanie w rodzinie powinno uwzględniać stopień dojrzałości dzie-cka i jego przekonania.
Aktami prawnymi regulującymi kwestie ochrony praw dzieci przed przemocą, okrucień-stwem i wyzyskiem są:
► Kodeks karny z 1997 r.,
► Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r.,
► Ustawa o pomocy społecznej z 2004 r.,
► Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 2005 r.,
► Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw z 2010 r.
oraz następujące przepisy wykonawcze:
► Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2010 r. w sprawie wzoru za-świadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 201, poz. 1334);
► Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 stycznia 2011 r. w sprawie Zespołu Monitorującego do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (Dz.U. Nr 28, poz. 146);
► Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla o iar przemocy w rodzinie, kwali ikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szcze-gółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno–edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwali ikacji osób prowadzących oddziaływania ko-rekcyjno–edukacyjne (Dz.U. Nr 50, poz. 259);
► Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 2011 r.
w sprawie procedury postępowania przy wykonywaniu czynności odebrania dziecka z ro-dziny w razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemo-cą w rodzinie (Dz.U. Nr 81, poz. 448);
► Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzi-nie;
► Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Nie-bieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”(Dz.U. Nr 209, poz. 1245).
ZEMOC W OBEC D ZIECKA W R OD ZINIE CECHY ZJ AWISKA ORAZ S TAND ARD Y I PR OBLEMY JEGO OGRANICZANIA
5. W –
Ochrona dzieci przed krzywdzeniem jest szczególnie trudnym obszarem działań społecznych.
To chyba najbardziej trafne naczelne założenie, jakie można i należy w tej mierze przyjąć.
Postulowany obraz systemu ochrony dzieci przed krzywdzeniem, jaki wyłania się ze stan-dardów uniwersalnych (globalnych i regionalnych) oraz literatury przedmiotu, jest bogaty w różnorodne aspekty. Porządkując zasadnicze jego elementy, tj. strukturę i charakter oraz środki jakimi odznacza/powinien odznaczać się nowoczesny system, można wymienić na-stępujące poziomy jego konstrukcji, które są ze sobą ściśle powiązane i mają charakter sek-wencyjny:
► założenia systemu,
► obszary działań i poziomy,
► zadania na poziomach,
► metodyka tworzenia systemu.
RYC. 6. MODELTWORZENIAIMODERNIZACJILOKALNEGOSYSTEMUOCHRONYDZIECIPRZEDKRZYWDZENIEM
– OGÓLNASTRUKTURA.
ŹRÓDŁO: OPRACOWANIEWŁASNE.
Podłożem konstruowania systemu są jego założenia. Z nich wynikają kolejne elementy struk-tury: obszary działań i zadania, a także praktyczne tworzenie (a z czasem modernizowanie) systemu, które jest rozumiane jako wiele złożonych aktywności powiązanych ze sobą i od-powiednio skoordynowanych znaczeniowo i czasowo (czyli opartych na określonej meto-dyce). W stosunku do wszystkich komponentów modelu występują bardziej szczegółowe rekomendacje o naukowo–utylitarnym charakterze.
Zadania na poziomie indywidualnym i środowiskowym
Założenia i zasady Obszary i poziomy działania
Metodyka i modernizacji systemu
tworzenia