Podręcznik dla klasy V szkoły podstawowej Wielbimy Boga

Dla uczniów klasy V szkoły podstawowej został przygotowany podręcznik pod tytułem Wielbimy Boga. Treść zawarta w nim wprowadza katechizowanych w historię zbawienia, przekazaną na kartach Nowego Testamentu. Wiąże się to z procesem poznawania Jezusa Chrystusa, Jego nauki i działalności co w konsekwencji ma prowadzić do postawy wyrażonej w tytule podręcznika, do uwielbienia Boga. Analizując podręcznik, można zauważyć, że autorzy po kilku tematach wprowadzających, w II rozdziale uwagę skupili na podstawowych prawdach o Bogu, świecie i człowieku, który jest podmiotem działa odkupienia. W następnych rozdziałach twórcy podręcznika wprowadzają uczniów w tajemnicę adwentu, Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu, Triduum Paschalnego, Wielkanocy i w czas zwykły w ciągu roku, prowadząc tym do postawy uwielbienia Trójjedynego Boga190. Widać to na podstawie tytułów następujących rozdziałów: I. Z Bogiem w nowy rok szkolny, II. Powołanie do

szczęścia, III. Adwent – zapowiedź odkupienia, IV. Boże Narodzenie – czas spełnionej obietnicy, V. Wielki Post – odkupienie, VI. Wielkanoc – zapoczątkowanie pełni życia,

VII. Czas zwykły w ciągu roku – historia zbawienia trwa, VIII. Katechezy dodatkowe. Warto jeszcze podkreślić bogactwo katechez dodatkowych, które ukazują sylwetki świętych chociażby św. Matki Teresy, św. Tereski od Dzieciątka Jezus, św. Wojciecha czy św. Stanisława. Nie zabrakło również katechez okolicznościowych związanych z dniem nauczyciela, dniem matki oraz dniem dziecka. Podczas realizacji materiału przeznaczonego dla klasy V katecheta ma do dyspozycji także przewodnik metodyczny191 złożony z 5 zeszytów oraz teczkę pomocy. W całości materiału, który obejmuje 68 jednostek lekcyjnych, zostało odnalezionych 11 katechez, w których zaakcentowano obecność Najświętszej Maryi Panny. Są nimi: 4 – Stanisław Kostka

190 Por. A. Kiciński. Recenzje. „W przyjaźni z Bogiem”. Program nauczania i podręczniki

dla klas IV-VI s. 77.

191 Zob. Podręcznik metodyczny. Wielbimy Boga. Klasa V szkoły podstawowej. Red. R. Brzoza [i in.]. Kielce 2010.

136

wzorem świętości, 15 – Oczekujemy Zbawiciela – Adwent, 17 – Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny – Maryja jest wolna od grzechu pierworodnego, 22 – Święta Rodzina z Nazaretu – wzór dla naszych rodzin, 28 – Jezu, idę razem z Tobą – „droga krzyżowa”, 41 – Matka Jezusa jest Matką Kościoła, 44 – Oddaję cześć Maryi w nabożeństwie majowym, 45 – Maryja – Królowa Polski, 50 – Liturgia uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 51 – Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej, 53 – Moja modlitwa różańcowa. Dalsza cześć dysertacji ukaże, w

jakim wymiarze i w jakim kontekście autorzy podręcznika odwołują się do Najświętszej Maryi Panny?

W pierwszym z wymienionych jednostek autorzy podręcznika przedstawiają katechizowanym sylwetkę św. Stanisława Kostki, który od najmłodszych lat był rozmiłowany w Jezusie i Jego Matce. Spędzał wiele godzin na adoracja Najświętszego Sakramentu oraz często powierzał się w swoich modlitwach Najświętszej Maryi Pannie, szczególnie wtedy, gdy bardzo pragnął spotkać się z Jezusem w Komunii Świętej. Twórcy powołują się w niniejszej jednostce na fakt, kiedy to św. Stanisławowi objawiła się Matka Boża i poleciła mu wstąpić do zakonu jezuitów. Relacja jego z Maryją była tak głęboka, że nawet pragnął umrzeć w Jej święto, co się stało, gdy miał lat 18. Ciężko zachorował na malarię i tak jak pragnął, zmarł w uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Kościół zaś ogłosił go świętym192. Niniejsza katecheza ukazuje piątoklasistom, że bliska relacja z Jezusem i Maryją może przyczynić się do tego, że i oni dostąpią chwały nieba.

W następnej katechezie zatytułowanej Oczekujemy Zbawiciela – Adwent można dostrzec chrystologiczne uwarunkowania katechezy maryjnej. Autorzy podręcznika, ukazują piątoklasistom Maryję, która jest „wzorem oczekiwania na spełnienie się wszystkich obietnic Bożych”193. Katechizowani, czerpiąc więc z Niej przykład, mogą we właściwy sposób przygotować się na święta Bożego Narodzenia. Tak jak Maryja z pokorą zachowywała i rozważała w swoim sercu wszystko, co powiedział Jej Pan, tak uczniowie kierując się słowem Bożym oraz wchodząc na drogę modlitwy, pokuty i nawrócenia, będą z większą radością oczekiwać na spotkanie z Chrystusem.

Tytuł kolejnej jednostki, która ukazuje rolę Maryi w życiu człowieka brzmi:

Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny – Maryja jest wolna od grzechu pierworodnego. Twórcy podręcznika, odwołując się do uroczystości Niepokalanego

192 Por. Wielbimy Boga. Podręcznik do religii dla klasy V s. 14-15. 193 Por. tamże s. 44.

137 Poczęcia Maryi, uświadamiają uczniom, że to z Bożej łaski na mocy wszelkich przyszłych zasług Jezusa Chrystusa, Maryja została zachowana od wszelkiego grzechu i nigdy nie uległa szatanowi. Dlatego w walce ze złym duchem może przyjść z pomocą tym, którzy się Jej powierzają. Autorzy wskazują w katechezie tych, którzy obrali Maryję za szczególną patronkę swojego życia. Należą do nich: św. Maksymilian Maria Kolbe, kard. Stefan Wyszyński, św. Jan Paweł II. Oni, powierzając Maryi swoje życie dokonywali niezwykłych dzieł dla Boga, Kościoła i Ojczyzny194.

Nie sposób pominąć jednostki zatytułowanej Święta Rodzina z Nazaretu – wzór

dla naszych rodzin. Autorzy uświadamiają uczniom, że Jezus przez trzydzieści lat żył w

wypełnionej miłością atmosferze domu rodzinnego, z Maryją i Opiekunem, Józefem. Skoro, więc Bóg postanowił Maryi i Józefowi powierzyć opiece swojego Syna, Jezusa Chrystusa, to tym bardziej każdy katechizowany powinien im zawierzać swoje życie. Mając szczególne nabożeństwo do Maryi i Józefa uczniowie w najpewniejszy sposób upodobnią się do Osoby Jezusa Chrystusa a to zaowocuje także świętością całej rodziny.

Akcent maryjny jest widoczny również w katechezie, której tytuł brzmi: Jezu,

idę razem z Tobą – „droga krzyżowa”. Autorzy zamieszczając pod tematem lekcji

rozważania stacji Drogi Krzyżowej, nie mogli pominąć czwartej, która ukazuje spotkanie cierpiącego Jezusa ze swoją Matką, Maryją. Uświadamiają uczniom cierpienie i ból także Najświętszej Maryi Panny, która nieustannie towarzyszyła swojemu Synowi na tej trudnej drodze. Była także obecna przy stacji dwunastej, gdy Jezus umierał na krzyżu. Syn Boży, będąc wywyższonym nad ziemią, oddał swoje życie wraz ze swoją Matką. Od tego momentu Maryja jest zawsze obecna przy tych, których w osobie św. Jana Chrystus powierzył Jej opiece.

Na powyższe wydarzenie powołują się autorzy podręcznika również w katechezie pod tytułem Matka Jezusa jest Matką Kościoła. Na kanwie nowotestamentalnej perykopy, która opisuje śmierć Jezusa na krzyżu i przekazanie św. Janowi Maryi za Matkę (zob. J 19, 25-27) uświadamiają uczniom, że Matka Bożą jest także Matką wspólnoty wierzących, czyli Kościoła i można czcić Ją na różne sposoby na przykład: odmawiając Litanię Loretańską, śpiewając maryjne pieśni, modląc się na różańcu, udając się na pielgrzymki do sanktuariów Jej poświęconych. Twórcy podręcznika wskazują, że Maryja zawsze przyjmuje prośby i przedstawia je w naszym

138 imieniu Jezusowi, gdyż On jedynie może udzielić potrzebnych łask. Stawia tylko jeden warunek, mówiąc: „Zróbcie wszystko cokolwiek wam powie” (J 2, 5). Katechizowani ponadto mogą przekonać się o bardzo ważnej prawdzie, że nie wystarczy tylko czcić Maryję i modlić się do Niej, ale należy we wszystkim starać się Ją naśladować195.

Na maryjne odniesienia wskazuje wyraźnie jednostka zatytułowana Oddaję

cześć Maryi w nabożeństwie majowym. Piątoklasiści otrzymują w niej informację na

temat miesiąca maja, który jest poświęcony Najświętszej Maryi Pannie. Wierzący w tym okresie gromadzą się na nabożeństwach majowych obok przydrożnych figur i w kościołach przed Najświętszym Sakramentem, odmawiając Litanię Loretańską oraz śpiewając maryjne pieśni ufając jednocześnie, że Maryja wskaże wszystkim modlącym się najkrótszą drogę do swojego Syna Jezusa Chrystusa196.

Maryja – Królowa Polski to kolejna katecheza maryjna, która uświadamia

katechizowanym, że Najświętsza Maryja Panna, 1 kwietnia 1656 roku przez króla Jana Kazimierza, została uroczyście obrana za Królową Polski. Dniem, w którym w sposób szczególny naród polski oddaje jej hołd jest 3 maja. Autorzy nauczają uczniów klasy V, że od tamtych czasów Maryja nieustannie wstawia się u Boga za całym narodem, opiekuje się nim, czego Polacy mogli doświadczyć w ciągu swych dziejów. Autorzy podręcznika zachęcają uczniów, aby nieustannie modlili się do Jezusa przez wstawiennictwo Najświętszej Maryi Panny o łaski w walce ze złem, by upraszała pomoc w pracy, w miłowaniu innych oraz dodawała sił w walce z wadami narodowymi197.

Następny temat, w którym wyraźnie zaakcentowana została Matka Boża to

Liturgia uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Twórcy podręcznika

uświadamiają katechizowanym, że Bóg tak bardzo umiłował Maryję, że wybrał Ją na Matkę swojego Syna, uwalniając Ją od zmazy grzechu pierworodnego. Niepokalana w ciągu życia na ziemi była nieustannie przy Bogu, a gdy przyszła pora odejścia Jej z tego świata, Bóg nie pozwolił Jej zaznać śmierci, ale zabrał Ją do nieba, by mogła być dalej przy Nim. Fakt ten, Kościół wspomina każdego roku 15 sierpnia. Autorzy uświadamiają również uczniów, że tego dnia wierni przynoszą do kościoła bukiety z kwiatów, zbóż i owoców, które są błogosławione przez kapłana. Od tej tradycji wzięła początek druga

195 Por. tamże s. 107. 196 Por. tamże s. 112. 197 Por. tamże s. 114.

139 nazwa święta mianowicie: Matki Bożej Zielnej198. Kościół wówczas dziękuje Bogu za owoce ziemi, tak jak dziękuję za Maryję, która jest najpiękniejszym owocem tego świata.

W oczywisty sposób Matka Boża jest zaakcentowana w jednostce Uroczystość

Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej. Autorzy tej katechezy przedstawiają

uczniom historię obrazu Jasnogórskiej Pani, który znajduje się w Częstochowie. Gdy wizerunek Matki Bożej zasłynął cudami, Jasna Góra stała się głównym ośrodkiem kultu Maryi w Polsce. Wierzący wdzięczni Najświętszej Maryi Pannie za wszelką pomoc, pielgrzymują każdego roku na Jasną Górę, chcąc podziękować za doznane łaski i prosić o kolejne. Najczęściej odbywa się to przed 26 sierpnia, gdyż tego dnia przypada w kalendarzu liturgicznym uroczystość Matki Bożej Częstochowskiej. Twórcy podręcznika twierdzą ponadto, że tego pielgrzymowania uczy sama Maryja, która w ciągu swojego życia chodziła za Jezusem. Jako Matka wszystkich wierzących wspiera teraz każdego w drodze do domu Ojca. Wskazuje drogę i wyprasza to co na tej drodze jest konieczne199.

Ostatnią z serii katechez z wątkiem maryjnym, jest jednostka zatytułowana Moja

modlitwa różańcowa. Usytuowana została ona w katechezach dodatkowych. Autorzy

ukazują piątoklasistom, że różaniec jest modlitwą, w której „człowiek poleca siebie Bogu i uznając swoją własną grzeszność, prosi Maryję o modlitwę i wstawiennictwo”200. Ci, którzy biorą różaniec do ręki, powinni przede wszystkim swoją uwagę skupić na tajemnicach z życia Jezusa Chrystusa i Jego Matki, Maryi. Ma to pomóc w zjednoczeniu swojego życia z życiem Jezusa i Maryi. Katechizowani mogą przekonać się na podstawie tajemnic radosnej, światła, bolesnej i chwalebnej, że stając się niewolnikiem Pana Boga, jak Najświętsza Maryja Panna i będą postępować jak Ona, osiągną chwałę w niebie i szacunek na ziemi.

Podsumowując analizowane katechezy w podręczniku dla klasy V należy zaznaczyć, że autorzy podręcznika dokonali recepcji posoborowej mariologii. Wyrażało się to w licznych odniesieniach do Boga Ojca i Jego Syna Jezusa Chrystusa, a także wspólnoty Kościoła, przekazując jednocześnie prawdy o Najświętszej Maryi Pannie. Warto jednak podkreślić, że w małym stopniu można było odnaleźć w katechezach maryjnych wątków łączących Maryję z Trzecią Osobą Trójcy Świętej. Jedynie na

198 Por. tamże s. 124-125. 199 Por. tamże s. 126-127. 200 Por. tamże s. 132.

140 stronie 104 zamieszczona jest reprodukcja obrazu autorstwa El Greco zatytułowanego

Pięćdziesiątnica. Przedstawia on Maryję wśród grona apostołów, nad nimi zaś ogniste

języki pochodzące od Ducha Świętego symbolizowanego przez gołębicę. Matka Jezusa ma złożone ręce jak do modlitwy, co wskazuje na postawę prośby. Cała kompozycja wskazuje, że Maryja w swojej modlitwie wypraszała zstąpienie Ducha Świętego na apostołów zgromadzonych w Wieczerniku. To niewerbalne przesłanie katechetyczne może również świadczyć o pneumatologicznych fundamentach katechezy maryjnej.

6.3. Podręcznik dla klasy VI szkoły podstawowej Z Jezusem idziemy do Boga