Podręcznik dla klasy III szkoły podstawowej Wzrastamy w przyjaźni

Jezusem

Dla uczniów klasy III szkoły podstawowej został przygotowany podręcznik do religii zatytułowany Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Treści zawarte w nim stanowią dopełnienie inicjacji w sakramenty pokuty i pojednania oraz Eucharystii. Podręcznik został w taki sposób ułożony, aby uczniowie wzrastali w przyjaźni z Jezusem, którego

169 Tamże s. 126. 170 Por. tamże s. 129.

127 przyjmują już w Komunii Świętą oraz by lepiej mogły poznać Jego życie, cuda i przypowieści. Materiał merytoryczny zawiera 65 jednostek lekcyjnych zamkniętych w siedem rozdziałów. Aby katechizowani mogli głębiej wniknąć w zbawcze wydarzenia i słowa Jezusa Chrystusa, układ treści zawarty w podręczniku odpowiada układowi roku liturgicznego171. Wskazują na to tytuły rozdziałów, które przedstawiają się w sposób następujący: I. W przyjaźni z Panem Jezusem, II. Odkrywany osobę Jezusa, III. Pan

Jezus umacnia naszą wiarę, IV. Przyjmujemy Pana Jezusa całym sercem, V. Jezus uczy nas kochać, VI. Jezus wybiera nas i posyła, VII. Z Jezusem budujemy królestwo Boże.

Pomocą dla katechetów w zrealizowaniu tych treści jest podręcznik metodyczny oraz zeszyt ćwiczeń172 dla trzecioklasistów. Jeśli chodzi o strukturę każdej jednostki lekcyjnej to wygląda ona a taki sposób, że autorzy podają najpierw biblijną perykopę czasami fragment z Katechizmu Kościoła Katolickiego, następnie krótki komentarz do tego tekstu zawierający prawdy katechetyczne. W kolejnej części zatytułowanej „Pomyśl” postawione są pytania do podawanych wcześniej treści. Następny element jednostki opatrzony został tytułem „Zapamiętaj” i wzywa do przyswojenia sobie na dłużej najważniejszych wątków katechezy. Po tym, w niektórych jednostkach autorzy zamieścili znane teksty pieśni a po nich ostatni element lekcji „Zadanie”, czyli praca do wykonania w domu rodzinnym.

Autorzy podręcznika dla klasy III podobnie jak we wcześniejszych, nie pominęli w materiale merytorycznym wątków odnoszących się do Najświętszej Maryi Panny. Zauważalne są one aż w 11 następujących jednostkach: 7 – Życie Pana Jezusa w

tajemnicach różańcowych, 24 – Bóg objawia Maryi, że będzie Matką Pana Jezusa, 25 – Maryja odwiedza Elżbietę, 27 – Bezdomny Jezus, 28 – Nadanie imienia „Jezus” i ofiarowanie w świątyni, 29 – Mędrcy ze Wschodu składają hołd Zbawicielowi, 30 – Życie ukryte Jezusa w Nazarecie, 31 – Jezus „w sprawach swojego Ojca”, 40 – Kochać to oddawać życie – śmierć Pana Jezusa na krzyżu, 46 – Duch Święty przemienia nasze życie – zesłanie Ducha Świętego, 51 – Wniebowzięta Matka Kościoła. Po takiej ilości

jednostek z wątkiem o Najświętszej Maryi Pannie w podręczniku zatytułowanych

Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem można stwierdzić, iż wręcz niemożliwym wydaje się

pogłębianie przyjaźni z Jezusem Chrystusem w oderwaniu od Jego Matki, Maryi.

171 Por. E. Kondrak. Przewodnik metodyczny. Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Klasa III. Kielce 2003 s. 5.

172 Zob. E. Kondrak, B. Nosek, M. Żołowicz. Klasa III. Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Zeszyt

128 Dalsza cześć dysertacji ma na celu ukazać, w jakim stopniu i jaki sposób w tych jednostkach, autorzy podręcznika odnoszą się do Matki Bożej?

W jednostce zatytułowanej Życie Pana Jezusa w tajemnicach różańcowych twórcy podręcznika uświadamiają uczniom wagę modlitwy różańcowej wskazują, iż jest ona streszczeniem Ewangelii. Istotą jej jest rozważanie dwudziestu tajemnic z życia Pana Jezusa i Jego Matki, podzielonych na cztery części: radosne, światła, bolesne i chwalebne. W podręczniku metodycznym zamieszczona jest informacja, że „w życiu Jezusa i Maryi, tak jak i w naszym życiu, były chwile radosne, smutne, czyli bolesne oraz chwalebne”173. Wypowiedź ta świadczy, że katechizowani powinni na różne wydarzenia w swoim życiu spoglądać przez pryzmat życia Jezusa i Maryi i starać się tak postępować jak Oni. Takie podejście to niniejszej kwestii wskazuje na chrystologiczne uwarunkowanie katechezy maryjnej.

W następnej jednostce Bóg objawia Maryi, że będzie Matką Pana Jezusa akcent został położony na Boże rodzicielstwo Najświętszej Maryi Panny. Autorzy w przekazie katechetycznym oparli się o biblijny fragment, opisujący scenę zwiastowania (zob. Łk 1, 26-38). Powołanie się na niniejszą perykopę wskazuje na trynitarne podstawy maryjnej katechezy. Zaakcentowana jest zgoda Maryi na wolę Boga, przyjęcie Jego Syna a to wszystko dzieje się z natchnienia Ducha Świętego. Niepokalana, będąc posłuszna Bogu jest dobrym przykładem dla trzecioklasistów, w jaki sposób pełnić Jego wolę, która objawia się często przez rodziców, wychowawców, nauczycieli, ludzi starszych174.

Kolejna jednostka, zatytułowana Maryja odwiedza Elżbietę ukazuje katechizowanym Najświętszą Maryję Pannę jako wzór służby drugiemu człowiekowi. Autorzy podręcznika uświadamiają uczniom, że bliska relacja z Jezusem objawia się w tym, że człowiek chętnie służy innym. Warto jeszcze zaznaczyć, że Maryja odwiedzając Elżbietę, przybliżyła jej Syna Bożego. Każdy więc, kto jest w zażyłej relacji z Maryją doświadczy także bliskości Jezusa.

W dalszej części podręcznika również można zauważyć, iż dzięki Najświętszej Maryi Pannie Jezus jest blisko ludzi. Ukazuje to katecheza zatytułowana Bezdomny

Jezus. Tytuł ten podkreśla fakt, że kiedy „nadszedł dla Maryi czas rozwiązania,

porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie,

173 E. Kondrak. Przewodnik metodyczny. Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Klasa III s. 31. 174 Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Podręcznik do religii dla klasy III szkoły podstawowej s. 50.

129 gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie” (Łk 2, 7). Perykopa ta ukazuje ponadto troskę Maryi o Syna, Jezusa. Autorzy niniejszej jednostki katechetycznej wskazują uczniom, żeby w czasie świąt Bożego Narodzenia nie zapomnieli o tym, że ważniejsze od choinki, prezentów i gości, jest przyjęcie Jezusa na wzór Maryi i stanie się dla Niego domem175.

Następny w kolejności temat w podręczniku, który brzmi: Nadanie imienia

„Jezus” i ofiarowanie w świątyni, także wspomina Matkę Bożą. Autorzy opracowali

niniejszą jednostkę w oparciu o scenę ofiarowania Pana Jezusa w świątyni (zob. Łk 2, 21-22.24-32). Ukazuje ona Maryję, która wraz z Józefem, przynosi do świątyni Dzieciątko Jezus, aby Je przedstawić Panu. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w tej scenie Jezus jest totalnie zależny od swojej Matki. Należy jeszcze zaznaczyć, że gdy Józef z Maryją przynieśli małego Jezusa do świątyni, wyszedł im naprzeciw Symeon, któremu „Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego” (Łk 2, 26). Nie byłoby to możliwe, gdyby nie Maryja. Z drugiej zaś strony Symeon, oczekując na Jezusa, spotkał się również z Jego Matką. To Ona dopomaga w spotkaniu się człowieka z Bogiem. Nie sposób tutaj nie zauważyć urzeczywistnienia się chrystologicznych warunków maryjnej katechezy.

Nierozłączność Jezusa i Najświętszej Maryi Panny ukazuje katecheza Mędrcy ze

Wschodu składają hołd Zbawicielowi. Twórcy podręcznika ukazują to katechizowanym

na podstawie nowotestamentalnej perykopy, opisującej cześć oddaną nowo narodzonemu Jezusowi przez Mędrców ze Wschodu. Gdy odnaleźli miejsce narodzin Chrystusa weszli go groty betlejemskiej i zobaczyli „Dziecię z Matką Jego, Maryją” (Mt 2, 11). Katechizowani zostają uświadomieni, że warto cierpliwie szukać i oczekiwać Jezusa tak czynili to Mędrcy ze Wschodu. Znakiem zaś, że odnalazło się prawdziwie Chrystusa, będzie obecność przy Nim Jego Matki.

Nierozdzielność Jezusa i Maryi można zauważyć także w temacie Życie ukryte

Jezusa w Nazarecie. Pod tematem zamieszczony jest fragment Ewangelii, który

opowiada o sytuacji, kiedy to anioł ukazał się Józefowi w Egipcie podczas snu, polecając mu wstać wziąć Dziecię i Jego Matkę i wracać do Izraela. Warto zaznaczyć, że Józef uczynił dokładnie tak jak mu polecił anioł: „On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela” (Mt 2, 21). Autorzy ponadto uświadamiają dzieciom, że po powrocie do Nazaretu Święta Rodzina prowadziła normalne życie.

130 Jezus zaś „uczył się, bawił, pomagał swojej Matce i św. Józefowi – swojemu Opiekunowi. Pokazał w ten sposób, że w codziennym życiu, przez naukę i przykładanie się do swoich obowiązków wypełnimy wolę Bożą”176.

Jak istotne jest postawienie Boga na pierwszym miejscu, zostało ukazane w jednostce zatytułowanej Jezus „w sprawach swojego Ojca”. Autorzy odwołując się do perykopy opisującej wydarzenie odnalezienia Pana Jezusa w świątyni jerozolimskiej (zob. Łk 2, 41-52) uświadomili uczniom, że w życiu Bóg powinien być najważniejszy. A gdy nawet na chwilę straci się Go z oczu, to należy szukać Go z takim przejęciem, jak czynili to Maryja i Józef.

Opiekunowie Pana Jezusa, że szczególnym wskazaniem na Najświętszą Maryję Pannę, gdy odnaleźli Chrystusa przekonani byli, że trzeba trwać przy Nim zawsze. Zostało to wyraźnie pokazane katechizowanym w jednostce Kochać to oddawać życie –

śmierć Pana Jezusa na krzyżu. Ukazuje ona scenę ukrzyżowania Pana Jezusa i Maryję

obecną do końca przy Chrystusie (zob. J 19, 25-30). Ponadto autorzy w podręczniku metodycznym zwracają uwagę na fakt, iż Syn Boży umarł na krzyżu, aby zgładzić wszystkie grzechy. Dzięki śmierci Jezusa dokonało się Odkupienie i od tego momentu wszyscy mogą dostąpić odpuszczenia grzechów. Przystępując do spowiedzi wierzący korzystają z tej łaski. Wówczas razem z Najświętszą Maryją Panną stoją pod krzyżem, krew zaś Jezusa obmywa dusze177. Z analizy niniejszej jednostki wynika, że przekaz katechetyczny jest mocno uwarunkowany chrystologicznie.

Natomiast jednostka lekcyjna zatytułowana Duch Święty przemienia nasze życie

– zesłanie Ducha Świętego, zwraca uwagę uczniów na związek Maryi z Trzecią Osobą

Trójcy Świętej. Autorzy podręcznika do nauczania religii, przybliżając katechizowanym wydarzenie zesłania Ducha Świętego wskazują, iż wśród zgromadzonych w Wieczerniku apostołów, była Najświętsza Maryja Panna. Dobrze zostało to zobrazowane na ilustracji, która przedstawia grono apostołów a pośrodku nich Maryję, nad nimi zaś ogniste języki, symbolizujące zstępującego Ducha Świętego178. Katechizowani mogą przekonać się, że obecność Maryi pociąga za sobą rychłe doświadczenia Bożego Ducha. Pozwala to stwierdzić, iż katecheza maryjna ma pneumatologiczne fundamenty.

176 Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Podręcznik do religii dla klasy III szkoły podstawowej s. 59.

177 Por. E. Kondrak. Przewodnik metodyczny. Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Klasa III s. 148. 178 Zob. Wzrastamy w przyjaźni z Jezusem. Podręcznik do religii dla klasy III szkoły

131 Ostatnią jednostką lekcyjną odwołującą się do Najświętszej Maryi Panny w podręczniku dla klasy III, ukazującą jednocześnie eklezjalny format mariologii jest

Wniebowzięta Matka Kościoła. Podręcznik metodyczny zamieszcza informację, że

Pismo Święte nic nie wspomina o śmierci Maryi. Tradycja zaś podaje, że Ona nie umarła, ponieważ nie popełniła nigdy grzechu. Śmierć jest natomiast karą za grzech pierworodny. Maryja, była wolna od niego, nawet już w chwili narodzin. Kościół na podstawie tego nazywa Ją Niepokalanie Poczętą i wskazuje, że nie podlegała Ona prawu śmierci. Ponadto od momentu, kiedy Chrystus umierał na krzyżu i oddał Maryję św. Janowi, a św. Jana powierzył Maryi, stała się Ona Matką wszystkich wierzących, Matką Kościoła179. W przekazie katechetycznym niniejszej jednostki uczniowie zostają uświadomieni, że Maryja, będąc Matką nieustannie pomaga swoim dzieciom, aby tak jak Ona przebywały w niebie. Twórcy podręcznika zamieszczając taki temat wskazali jednocześnie trzecioklasistom, że jeśli nieustannie będą wzrastały w przyjaźni z Jezusem, to także ich, podobnie jak swoją Matkę, Chrystus zabierze do nieba.