Podręcznik dla klasy III szkoły podstawowej Jezusowa wspólnota serc

szkoły podstawowej, którzy uczęszczają na lekcję religii towarzyszy podręcznik zatytułowany Jezusowa wspólnota serc. Jeśli chodzi o program adresowany do trzecioklasistów to zakłada on kontynuację i dopełnienie dotychczasowej formacji religijno-moralnej. Podejmowane treści służą pogłębionej relacji z Bogiem a także przyczyniają do bardziej świadomego korzystania z sakramentów Eucharystii oraz pokuty i pojednania. Główny akcent w obecnym roku katechetycznym położony jest na społecznym wymiarze wspomnianych sakramentów oraz ich znaczeniu dla wspólnoty wierzących, jaką jest Kościół Chrystusowy31. Tytuł podręcznika Jezusowa wspólnota

serc zapowiada treści, które w znacznym stopniu odnoszą się do Kościoła, jako

wspólnoty osób wierzących, która urzeczywistnia się w celebracji eucharystycznej. Analizując podręcznik do III klasy szkoły podstawowej można zauważyć, iż zasadniczym źródłem treści są biblijne perykopy, wytyczne Magisterium Kościoła o celebrowaniu Mszy świętej z udziałem dzieci oraz obrzędy pokuty32. Wszelkie pomoce dla katechety zawarte są w formie segregatora33, analogicznie jak we wcześniejszych latach.

We wstępie do podobnie jak we wcześniejszych podręcznikach, znajduje się krótkie słowo autorów skierowane do dzieci, tym razem do trzecioklasistów. Autorzy podręcznika informują katechizowanych, że mają do dyspozycji jeszcze zeszyt ćwiczeń pod takim samym tytułem34 i zostaje wyjaśniony tytuł analizowanej publikacji.

31 Por. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski. Program nauczania

religii s. 30.

32 Por. tamże.

33 Zob. Podręcznik metodyczny do nauki religii dla klasy III szkoły podstawowej. Jezusowa

wspólnota serc. Red. T. Czarnecka, W. Kubik. Kraków 2004.

78 Następnie można zauważyć przypomnienie znaczenia znaków, ujętych w formie małych ilustracji, podobnych jak w podręcznikach z lat ubiegłych. Znak księgi oznaczający, że uczeń ma do czynienia z fragmentem Pisma Świętego; świecy, która wzywa do modlitwy; twarz dziecka, to znak, żeby odpowiedzieć na postawione pytania; zeszyt oznacza, żeby wykonać ćwiczenie w „Zeszycie ucznia”35.

Odnoście do konstrukcji podręcznika to można zauważyć, iż składa się on z 59 jednostek lekcyjnych, zebranych w 5 rozdziałów. Zawarte w nim treści skupiają się wokół struktury Eucharystii, roku liturgicznego i ośmiu błogosławieństw. Natomiast w zakończeniu podręcznika można znaleźć części stałe Mszy świętej jak również teksty innych modlitw. Nazwy rozdziałów ułożone są w taki sposób, aby stanowiły ważny przekaz katechetyczny. Uczniowie, czytając tytuły rozdziałów dowiadują się, co jest potrzebne, aby Jezusowa wspólnota serc mogła przynosić błogosławione owoce w codziennym życiu. Trzeba trwać w nauce Jezusa i na modlitwie (rozdział I), wsłuchiwać się Jego słowo, gdyż On sam wyjaśnia Pisma (rozdział II), składać Bogu własne ofiary i łączyć je z ofiarą Jezusa Chrystusa (rozdział III), czerpać siły z pokarmu eucharystycznego (rozdział IV) oraz przyjąć Jego błogosławieństwo i być Jego świadkiem w świecie (rozdział V)36.

Analizując podręcznik pod kątem mariologicznym należy zauważyć, iż na 59 jednostek tematycznych przeznaczonych do zrealizowania w III klasie szkoły podstawowej, w 8 można odnaleźć akcenty maryjne. Z tym, że 3 wyraźnie poruszają wątek maryjny: 11 – Modlimy się na różańcu, 24 – Od Maryi uczymy się wierności

Bogu, 46 – Maryja uczy nas radości błogosławionych, natomiast w 5 jednostkach

tematycznych jest zaledwie wspomniane o Matce Bożej. Tymi tematami są: 17 – W

Jezusie rozpoznajemy Syna Bożego, 30 – Ze świętym Janem wierzymy w Słowo, które stało się Ciałem (Boże Narodzenia), 31 – Wierzymy w narodzenie Jezusa, Syna Bożego,

33 – Jezus naszą światłością (Ofiarowanie Pańskie), 37 – Jezus ofiaruje się za nas w

Wieczerniku i na krzyżu (Część 2). Warto zaznaczyć, że najwięcej treści o Najświętszej

Maryi Pannie katechizowani zaczerpną z II rozdziału podręcznika, ponieważ aż w 5 tematach tej części pojawił się akcent maryjny.

Modlimy się na różańcu to temat, w którym autorzy podręcznika wyraźnie nawołają do pobożności maryjnej. Treścią katechezy jest praktyczna nauka

35 Por. Jezusowa wspólnota serc. Podręcznik do religii dla klasy III szkoły podstawowej. Red. W. Kubik, T. Czarnecka. Kraków 2004 s. 5.

36 Por. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski. Program nauczania

79 posługiwania się różańcem. Uczniowie mogą zapoznać się z tak zwaną „częścią ustną” różańca, do której zalicza się modlitwy wypowiadane takie jak Wierzę w Boga, Ojcze

nasz, Zdrowaś Maryjo, Chwała Ojcu oraz „część myślną”, medytacyjną, do której

zalicza się 20 tajemnic zaczerpniętych z życia Jezusa i Jego Matki. Katechizowanym przedstawione są tajemnice radosne, światła, bolesne i chwalebne wraz z krótkimi przykładowymi rozważaniami. Przy nazwie każdej tajemnicy jest umieszczona ilustracja przedstawiająca to co ona zapowiada. Uczeń ma więc możliwość dowiedzieć się, że modlitwa różańcowa to nie tylko wypowiadanie wyuczonych modlitw, ale rozważanie scen z życia Jezusa i Maryi po to, aby naśladować ich w codziennym życiu.

Kolejnym tematem w podręczniku do klasy III, o ewidentnym zabarwieniu maryjnym jest Od Maryi uczymy się wierności Bogu. Jak już sam tytuł podpowiada, Najświętsza Maryja Panna przedstawiona jest katechizowanym jako wzór wierności Bogu, szczególnie w okresie adwentu, kiedy podejmowane są różne postanowienia. Tak jak Maryja wiernie oczekiwała na narodzenie się Zbawiciela, tak uczniowie przy jej pomocy, wezwani są do równie wiernego czuwania. Trzecioklasiści mają także możliwość przy pomocy podręcznika zapoznać się z treścią Ewangelii o zwiastowaniu anielskim (zob. Łk 1, 28-33). Należy zaznaczyć, że w analizowanej perykopie uwaga została zwrócona na odpowiedź Maryi, która brzmiała: „Oto Ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa” (Łk 1, 38b). Taka odpowiedź Dziewicy z Nazaretu pokazuje katechizowanym, w jaki sposób postępuje człowiek zakochany w Bogu. Zawsze jest gotowy pełnić jego wolę, nawet gdy wydaje się wszystko trudne a nawet niemożliwe. W analizowanej jednostce katechezy, dzieci mogą przeczytać jeszcze krótkie opowiadanie zatytułowane Jak Maryja37. Odwołuje się ono do duchowości maryjnej, żeby zawsze wszystko robić tak jak zrobiłaby to Maryja. Na podstawie podanych treści katechezy, dzieci wezwane są do konkretnej praktyki, która ma polegać na tym, aby w spornych kwestiach zawsze stawiać sobie pytanie: „co na moim miejscu zrobiłaby Maryja?”

Następnym tematem wyraźnie akcentującym rolę Najświętszej Maryi Panny jest katecheza zatytułowana Maryja uczy nas radości błogosławionych. Tuż pod tematem zamieszczony jest fragment Bożego słowa zaczerpnięty z Ewangelii według świętego Łukasza, opisujący wydarzenie, które miało miejsce podczas przemowy Jezusa, jak to pewna kobieta wypowiedziała błogosławieństwo pod adresem Maryi: „Błogosławione

37 Zob. Jak Maryja. W: Jezusowa wspólnota serc. Podręcznik do religii dla klasy III szkoły

80 łono, które Cię nosiło, i piersi, które ssałeś” (Łk 11, 27). Zaskakująca jest jednak odpowiedź Chrystusa: „Owszem, ale przecież błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je” (Łk 11, 28). Katechizowani zapoznając się z tym biblijnym fragmentem, mają możliwość przy pomocy katechety odkryć, kiedy mogą być w życiu autentycznie szczęśliwi. Wskazówkę zostawił sam Chrystus, zwracając uwagę na słuchanie i zachowywanie Jego słowa. Niewątpliwie przykładem w tej dziedzinie może być Najświętsza Maryja Panna, która jako „pierwsza słuchała Syna i zachowywała Jego słowa w sercu i w życiu”38. Taka postawa przyczyniła się do Jej wniebowzięcia, do przebywania w radości błogosławionych. Podpowiedzią dla trzecioklasistów w skutecznym osiągnięciu chwały nieba służy zamieszczone przez autorów podręcznika opowiadanie Jak dostać się do nieba? autorstwa ks. Jana Twardowskiego. Ukazuje ono, iż skoro Matka Boża została wzięta do nieba, to Ona najlepiej wie co może tam doprowadzić. Tak jak Maryja, będąc na ziemi blisko Jezusa, opiekując się Nim w Betlejem, chroniła go na wygnaniu w Egipcie, była z Nim w Nazarecie i na weselu w Kanie, nie opuściła Go nawet pod krzyżem, tak każdy kto będzie blisko Niego w każdej życiowej sytuacji, również osiągnie wieczną radość39. W omawianej katechezie wyraźnie można dostrzec, iż Maryja jest stawiana katechizowanym jako wzór i pomoc w najpewniejszym dotarciu do zjednoczenia z Trójjedynym Bogiem w chwale nieba.

W dalszej części analizy podręcznika dla klasy III szkoły podstawowej

Jezusowa wspólnota serc należy także wspomnieć o 5 jednostkach lekcyjnych, w

których również można zauważyć w treści akcent maryjny, lecz w mniejszym stopniu. Autorzy podręcznika konstruując katechezę pod tytułem W Jezusie rozpoznajemy Syna

Bożego zaraz na początku umieścili jeden werset z perykopy o zwiastowaniu anielskim,

zapowiadający, iż Maryja zostanie Matką Syna Bożego (por. Łk 1, 35). Fragment ten ukazuje, w jaki sposób dokonało się poczęcie Jezusa Chrystusa, wskazując na współpracę Niepokalanej z Duchem Świętym.

W katechezie o Bożym Narodzeniu Ze świętym Janem wierzymy w Słowo, które

stało się Ciałem, nie sposób pominąć osoby Matki Bożej. Ukazana jest Ona jako Ta,

która dała Zbawiciela świata. Lecz nie dokonało się to bez zmartwień. Katechizowani dowiadują się z lekcji, że kiedy Maryja miała urodzić Jezusa okazało się, że trzeba wyruszyć w drogę z Nazaretu do Betlejem. Nawet gdy przybyli wraz z Józefem na miejsce, nie było tak dla nich schronienia w żadnym domu. Jezus więc musiał narodzić

38 Maryja uczy nas radości błogosławionych. W: Tamże s. 145. 39 Por. J. Twardowski. Nowy zeszyt w kratkę. W: Tamże s. 145-146.

81 się w grocie, która była stajnią dla zwierząt. Trzecioklasistom ukazana jest na podstawie życia Najświętszej Maryi Panny ważna prawda a mianowicie, że często dzieje się tak, że Jezus rodzi się w trudnościach, z tej racji nie należy odrzucać tego co czasami sprawia ból, ale znosić to wszystko tak, jak robiła to Maryja.

Wierzymy w narodzenie Jezusa, Syna Bożego to także temat odwołujący się do

motywu narodzenia Pańskiego, w którym zaakcentowana jest obecność Bożej Matki. Tym razem pod tematem katechizowani mogą przeczytać opis wydarzenia, kiedy to do groty betlejemskiej udali się pasterze (zob. Łk 2, 8-20) i „znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę leżące w żłobie” (Łk 2, 16). Należy podkreślić, iż zanim pasterze zobaczyli Zbawiciela, wcześniej znaleźli Jego Matkę. Nauka dla trzecioklasistów płynie z tego taka, iż trzeba na początku ukochać Maryję, gdyż Ona zawsze wskaże Chrystusa. Od Maryi katechizowani mogą uczyć się życia duchowego, ponieważ gdy pasterze opowiadali o widzeniu anioła, który zwiastował im o narodzeniu Mesjasza, Ona „zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu” (Łk 2, 19). W analizowanej jednostce lekcyjnej uczniowie klasy III mogą jeszcze zapoznać się z opowiadaniem o Mędrcach ze Wschodu, którzy również przybyli do Betlejem, aby oddać mu pokłon nowo narodzonemu Zbawicielowi i złożyć dary (zob. Mt 2, 1-15). Gdy weszli do środka „zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją” (Mt 2, 11). Katechizowani na kanwie tego wydarzenia otrzymują kolejny sygnał, że Maryja jest zawsze tam, gdzie jest Jej Syn, czyli zawiązanie relacji z Najświętszą Maryją Panną, jest jednocześnie wejściem we wspólnotę serc z Jezusem.

W podręczniku do klasy III autorzy w temacie Jezus naszą światłością

(Ofiarowanie Pańskie) także nie pomijają osoby Maryi. Przywołując scenę ofiarowania

Pańskiego zaznaczają, że po urodzeniu Jezusa Maryja i Józef przybyli do Jerozolimy i zanieśli Dziecię Jezus do świątyni (por. Łk 2, 22-24). Dzieci, uczestniczące w danej katechezie mogą zauważyć, iż do świątyni przybywa cała rodzina, że Dom Boży jest otwarty także dla dzieci. Maryja i Józef przynoszą Jezusa do świątyni. To wydarzenie wskazuje trzecioklasistom, jak ważni są rodzice w formacji duchowej dzieci, dlatego katechizowani powinni modlić się za swoich rodziców, aby być blisko Jezusa jak Maryja i Józef.

Ostatnią katechezą, w której można odnaleźć wątek maryjny jest Jezus ofiaruje

się za nas w Wieczerniku i na krzyżu. Temat ten składa się z dwóch części. To właśnie

w drugiej katechizowani mogą zapoznać się z wydarzeniami opisującymi mękę, śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Czytając zamieszczony opis Pasji trzecioklasiści

82 mogą natrafić na fragment, ukazujący Maryję stojącą pod krzyżem, na którym umiera Jej Syn. Fakt ten daje do zrozumienia, że Najświętsza Maryja Panna jest zawsze blisko Jezusa, nawet w chwilach bolesnych. Kościół nazywa Ją nawet Matką Bolesną, ponieważ Ona zawsze odczuwa ból, gdy człowiek popełniając grzech ciężki, rani Jej Syna. Katechizowani, aby nie zadawać bólu Maryi wezwani są do wierności Jezusowi i Jego przykazaniom. Jak zostało już wspomniane, na końcu podręcznika zamieszczone są różne modlitwy, a wśród nich są także akcenty pobożności maryjnej w postaci wypisanych nazw tajemnic różańcowych oraz modlitwa Zdrowaś Maryjo.

Podsumowując analizę podręcznika dla klasy III szkoły podstawowej Jezusowa

wspólnota serc należy podkreślić, iż autorzy umiejętnie wkomponowali wątki maryjne

w treści pogłębiające sakramenty Eucharystii oraz pokuty i pojednania. Wskazując na Maryję jako Tą, która jest zawsze w komunii ze swoim Synem Jezusem Chrystusem. Katechizowani, aby mogli trwać w Jezusowej wspólnocie serc powinni w życiu codziennym wszystko czynić z Maryją i jak Maryja.