Badania przeprowadzone w 2012 r. pokazują, iż w przypadku percepcji zja-wiska przedsiębiorczości nie nastąpiły duże zmiany w żadnym z krajów, mimo istniejących, utrzymujących się zauważalnych różnic w jego postrzeganiu.
W badaniach z 2012 r. pojawiło się jednak kilka interesujących wniosków. Jeden z nich dotyczy tego, iż studenci z Polski utożsamiają przedsiębiorczość głównie z inicjowaniem i realizacją przedsięwzięć, natomiast czescy kierują się głównie ku odpowiedzi „organizowanie działalności własnej firmy i kierowanie nią”. Ogół badanych skłania się ku tym samym dwóm przytoczonym odpowie-dziom, jednak w dużej mierze ma to związek z tym, że liczba ankietowanych z Polski była istotnie większa.
Największa spójność odpowiedzi studentów z Polski i Czech stwierdzono w następujących odpowiedziach:
– w przypadku studentów z obu krajów inicjatorami i/lub wykonawcami ja-kiegoś przedsięwzięcia w czasie studiów (zarówno na uczelni, jak i poza nią) było tylko 15% ankietowanych, co jest niezmienne w porównaniu z wynikami badań z 2002 r. (16%),
– w obu krajach przedsiębiorcy znani studentom są oceniani „zdecydowanie pozytywnie” lub „raczej pozytywnie” przez ok. 80% ankietowanych,
– ok. 55% ankietowanych uważa się za osoby przedsiębiorcze,
– ok. 77% ankietowanych uważa, iż przedsiębiorcy mogą osiągać zyski i jed-nocześnie postępować moralnie (uczciwie, odpowiedzialnie, lojalnie) w stosunku do swoich klientów, pracowników, kooperantów, instytucji państwa.
Duże podobieństwa zauważa się również w stwierdzeniach dotyczących sa-mego przedsiębiorcy, takich jak:
– przedsiębiorca wyróżnia się specyficznymi cechami, tworzącymi standar-dowy profil – odpowiedzi przyjmują formę rozkładu normalnego, przy czym nie-znacznie więcej ankietowanych nie zgadza się z tym stwierdzeniem; zgadza się zaś 65% studentów z Polski i ponad 70% studentów z Czech,
– całkowicie niezależni, sami kierują sobą i swoim losem – odpowiedzi po-dobnie jak w poprzednim stwierdzeniu mają postać rozkładu normalnego, jednak z tym zdaniem zgadza się nieznacznie więcej studentów z Czech niż z Polski,
– są to ludzie dążący do władzy i kontrolowania innych osób – 55% studen-tów z obu krajów nie zgadza się z tym stwierdzeniem,
– motywacją przedsiębiorców jest jedynie pieniądz – ok. 55% ankietowa-nych z obu krajów nie zgadza się z tym stwierdzeniem,
– przedsiębiorcy to ludzie czynu, wykształcenie i wiedza mają drugorzędne znaczenie – odpowiedzi w przypadku obu krajów mają obraz rozkładu normal-nego,
– przedsiębiorcy to ludzie niedostosowani społecznie lub organizacyjnie, nie-potrafiący współpracować z innymi osobami i starają się wszystko wykonywać sami – ok. 90% ankietowanych nie zgadza się z tym stwierdzeniem.
Największe rozbieżności dotyczą następujących zagadnień, przy czym dwa pierwsze w znacznym stopniu pokrywają się z wynikami z 2002 r.:
– studenci z Polski kojarzą przedsiębiorczość głównie z inicjowaniem i reali-zacją przedsięwzięć (58%), podczas gdy tylko 7% czeskich studentów zaznaczyło taką odpowiedź; największą różnicą, jeśli chodzi o odpowiedź, którą często za-znaczali studenci z Czech, w przeciwieństwie do polskich studentów (11%) jest „utworzenie przedsiębiorstwa” (37%), rozbieżności w rozumieniu przedsiębior-czości utrzymują się w porównaniu do poprzedniego badanego okresu, natomiast najczęściej zaznaczaną przez nich odpowiedzią było „zorganizowanie działalno-ści własnej firmy i kierowanie nią” (40%),
– szansy na osiągnięcie przynajmniej umiarkowanego sukcesu zawodowe-go, przy czym w porównaniu z wynikami z 2002 r. wśród badanych studentów z Czech nastąpiła nieznaczna poprawa nastrojów,
– wszyscy przedsiębiorcy są wynalazcami – większość polskich studentów (65%) nie zgadza się z tym stwierdzeniem, w przeciwieństwie do studentów z Czech (36%), gdyż uważają, że przedsiębiorcy mają niewielki potencjał jako wynalazcy ,
– przedsiębiorcy są graczami skłonnymi do podejmowania wysokiego ryzy-ka – z tym stwierdzeniem zgadza się więcej studentów z Polski (69%) niż ich kolegów z Czech (40%),
– zauważalnie więcej polskich studentów (o ponad 10 p.p.) stawia przed sobą trudne cele niż studenci z Czech, przy czym prawie o 20 p.p. więcej Czechów niż Polaków nie stawia przed sobą ambitnych i trudnych zadań,
– prawie 20 p.p. więcej studentów z Czech niż ich koledzy z Polski uważa się za „kowali własnego losu”, którzy są w stanie sami kształtować swoją przyszłość,
– polscy studenci chcieliby swą przyszłość związać głównie z dużymi przed-siębiorstwami (52%), w przeciwieństwie do ich kolegów z Czech, którzy woleli-by pracować w małych firmach (50%),
– prawie 35% studentów z Czech uważa, iż studia kształtują w nich postawy przedsiębiorcze, co jest wynikiem wyższym o ok. 13 p.p. niż u studentów z Polski,
– negatywnie na temat możliwości prowadzenia działalności gospodarczej wypowiada się 47% ankietowanych w Polsce, natomiast w Czechach 55%,
Do niepokojących, wciąż utrzymujących się w większości negatywnych opi-nii w porównaniu z badaniami z 2002 r. można zaliczyć:
– biurokrację – najwięcej osób zaznaczyło taką odpowiedź (32%), choć zde-cydowanie więcej badanych studentów z Polski (39%) niż ich kolegów z Czech (22%),
– warunki do prowadzenia działalności gospodarczej w kraju, zwłaszcza ma-łych i średnich przedsiębiorstw – 47% studentów z Polski oraz 55% studentów z Czech,
– skłonności korupcyjne w otoczeniu biznesowym, w urzędach itp. – 21% studentów z Czech i niespełna 2% badanych z Polski.
Z badań porównujących oba okresy wynika, że poprawiły się opinie na temat znanych przedsiębiorców z uwagi na etykę prowadzenia działalności gospodar-czej (uczciwości, odpowiedzialności, lojalności wobec wspólników).
Otrzymane wyniki pokrywają się z ogólnymi nastrojami społecznymi. Pod-czas gdy w Polsce od lat głównym zarzutem wobec organów państwa jest zbyt duża biurokracja i obciążenia podatkowe, w Czechach jest to wysoki poziom ko-rupcji. Potwierdzeniem tego może być dymisja w bieżącym roku praskiego rządu z powodu zarzutów korupcyjnych.
Przeprowadzone badania i porównanie ich z badaniami z 2002 r. prowadzą do następujących wniosków:
– mimo prób dostosowania programów nauczania na studiach ekonomicz-nych do założeń wspólnotowych co do nauki przedsiębiorczości, realizowane działania w dalszym ciągu nie przynoszą oczekiwanych rezultatów,
– konieczna jest analiza działań poczynionych w ciągu ostatnich 10 lat, wy-ciągnięcie wniosków i opracowanie programu korygującego w celu szerzenia po-staw przedsiębiorczych wśród studentów,
– należy stworzyć studentom możliwości większej aktywności uczelnianej, kształtujących ich zachowania – niepokojące jest bowiem to, że tylko 15% bada-nych podejmuje działalność w okresie studiów,
– ważnym aspektem nauki przedsiębiorczości jest likwidowanie barier przy-szłym przedsiębiorcom – organy odpowiedzialne za współpracę z firmami powin-ny stwarzać lepsze warunki i pomagać w szerzeniu postaw przedsiębiorczych.
Literatura
Balawejder A., O przedsiębiorczości młodych słów kilka, w: Młodzi przedsiębiorcy – inspiracje,
koncepcje i uwarunkowania, red. J. Pasieczny, B. Glinka, A. Brzozowska, Wyd. Wydziału Za-
rządzania UW, Warszawa 2012.
Bochenek M., Metody aktywizujące w nauczaniu przedsiębiorczości, w: Młodzi przedsiębiorcy –
inspiracje, koncepcje i uwarunkowania, red. J. Pasieczny, B. Glinka, A. Brzozowska, Wyd. Wy-
działu Zarządzania UW, Warszawa 2012.
Bratnicki M., Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy współczesnych organizacji, Wyd. Akademii Eko- nomicznej, Katowice 2002.
Dyduch W., Pomiar przedsiębiorczości organizacyjnej, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Katowice 2008.
Frączkiewicz-Wronka A., Wronka M., Przedsiębiorczość akademicka – signum temporis nowo-
czesnej uczelni, w: Przedsiębiorczość w Polsce – bariery i perspektywy rozwoju, red. A. Frącz-
Jankowska, Pietrzykowski M., Postawy przedsiębiorcze studentów a profil kształcenia – Polska na
tle innych krajów, „Przegląd Organizacji” 2012, nr 8.
Jegorow, Przedsiębiorczość akademicka – rzeczywisty wymiar a potrzeby gospodarki opartej na
wiedzy, w: Przedsiębiorczość akademicka, red. B. Kościk, Pietrzak, Lublin 2010.
Koźmiński A. K., Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznik dla zaawansowanych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Kraśnicka T., Koncepcja rozwoju przedsiębiorczości ekonomicznej i pozaekonomicznej, Wyd. Aka- demii Ekonomicznej, Katowice 2002.
Kraśnicka T., Ludvik L., Poglądy studentów w kwestii przedsiębiorczości w kontekście integracji
europejskiej, w: Przedsiębiorczość, konkurencyjność oraz kondycja małych i średnich przedsię-biorstw w obliczu integracji z Unią Europejską, red. H. Bieniok, Wyd. Akademii Ekonomicz-
nej, Katowice 2003.
Kraśnicka T., Przedsiębiorczość publiczna – geneza, istota, modele, w: Przedsiębiorczość w
sekto-rze publicznym, red. T. Kraśnicka, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2011.
Morris M. H., Enterpreneurial Intensity: Sustainable Advantage for Individuals, Organizations and
Societes, Quorum, Westport 1998.
Multan E., Rola edukacji w kształtowaniu postaw przedsiębiorczych i budowaniu innowacyjności
przedsiębiorstw, w: Młodzi przedsiębiorcy – inspiracje, koncepcje i uwarunkowania, red. J. Pa-
sieczny, B. Glinka, A. Brzozowska, Wyd. Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2012. Piasecki B., Ekonomika i zarządzanie małą firmą, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998. Ratajczak Z., Przedsiębiorczość. Źródła i uwarunkowania psychologiczne, Difin, Warszawa 2012. Senge P. M., Piąta dyscyplina, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998.
Shane S., Venkataraman S., The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research, „Academy of Management Review” 2000, t. 25, nr 1.
Sharma P., Chrisman S. J. J., Toward a Reconciliation of the Definitional Issues in the Field of
Corporeate Entrepreneurship, „Entrepreneurship: Theory & Practice” 1999, t. 23, nr 3. Mały słownik języka polskiego, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka, PWN, Warszawa 1968.
Sobiecki R., Przedsiębiorca – przedsiębiorstwo – przedsiębiorczość, w: Jak założyć i prowadzić
własną firmę?, red. H. Godlewska-Majkowska, Wyd. SGH, Warszawa 2009.
Strojny J., Stankiewicz B., Przedsiębiorczość ekologiczna – nowa perspektywa rozwoju
społeczno--gospodarczego, Konferencja „Inovatívne technológie pre efektívne využitie biomasy v
energe-tike”, 18.-20.11.2009 r., Zemplínska Sirava 2009.
Sudoł S., Przedsiębiorczość – jej pojmowanie, typy i czynniki ją kształtujące, w: Uwarunkowania
przedsiębiorczości, red. K. Jaremczuk, Wyd. PWSZ, Tarnobrzeg 2008.
Targalski J., Francik A., Przedsiębiorczość i zarządzanie firmą, C.H. Beck, Warszawa 2009.