studia przypadków
5. Przemysłowo-naukowy klaster wiedzy Medicon Valley W sektorze Life Science Industry Medicon Valley to jeden z najsilniejszych
w Europie klastrów wiedzy powiązanych z przemysłem. Jest klastrem nauko-wo-produkcyjnym, którego podmioty działają w Danii, Kopenhadze i okolicach (Greater Copenhagen) oraz w Skanii, w południowej Szwecji. Niewątpliwym atutem logistycznym jest to, że w rejonie Medicon Valley znajduje się kilka por-tów lotniczych (w tym do obsługi cargo) z prestiżowym i jednym z największych w północnej Europie Copenhagen Airport. Tutaj mieszczą się również liczne porty morskie, z największym w Skandynawii zespołem portowym Copenhagen Malmö Port44.
Medicon Valley jest jednym z największych eksporterów produktów farma-ceutycznych. Ich produkcja na masową skalę stała się możliwa dzięki powiązaniu w jednym regionie ośrodków naukowo-badawczych i producentów oraz połącze-niu ich z rynkiem globalnym. Globalny charakter mają zarówno osiągnięcia ba-dawcze, jak i produkcja pozycjonowana na całym świecie. Dzięki Medicon Valley Dania jest trzecim, a Szwecja piątym eksporterem wyrobów farmaceutycznych na jednego mieszkańca. Wśród najbardziej znanych firm działających w regionie znajdują się: Novozymes, Novo Nordisk, LEO Pharma, H. Lundbeck i Nycomed. 43 Map of national and international financial structures in the Baltic Sea Region, Investment and Development Agency of Latvia, Riga 2011.
Novo Nordisk i LEO Pharma mają długoletnie doświadczenie we współpracy z nauką, bowiem w latach 20. dzięki współpracy z duńskimi naukowcami i le-karzami wdrożyli do użytku klinicznego insulinę45. W rejonie Kopenhagi działa 74% duńskich firm biotechnologicznych z 82 przedsiębiorstw tego typu pracują-cych w Danii46.
Medicon Valley intensywnie zaczęło się rozwijać w połowie lat 90. dzięki ak-tywności kadry menedżerskiej i działań innowacyjnych kadry naukowej. Dzięki innowacjom organizacyjnym działa tu jeden z największych na świecie medycz-nych klastrów innowacyjmedycz-nych, skupiający uniwersytety, szpitale i współpracują-ce z nimi przedsiębiorstwa. Biotechnologia powstała w placówkach naukowych regionu niedawno, choć wiele katedr i instytutów w uniwersytetach regionu już w latach 80. miało silną pozycję w naukach biologicznych i medycznych47.
Dużą aktywnością w badaniach stosowanych wykazywały się działające tu firmy farmaceutyczne: Novo Nordisk, H. Lundbeck, AstraZeneca i LEO Phar-ma. W połowie lat 90. przedstawiciele administracji i przemysłu farmaceutycz-nego działającego w Kopenhadze i południowej Szwecji postanowili połączyć siły i ukierunkować region na biotechnologię. Istotną rolę w podjęciu innowacji klastrowej odegrały rządy wspierające finansowo i organizacyjnie budowę klastra naukowo-badawczego. Od 1997 r. Copenhagen Capacity z Danii oraz szwedzki Invest ze Skanii zaczęły pozycjonować na rynku globalnym nową markę: Medi-con Valley48.
45 Ch. Tachibana, Denmark: Making Global Connections, http://sciencecareers.sciencemag. org [15.01.2013].
46 Danish biotechnology R&D pipeline ranks third in Europe, E&Y survey reveals, http://
www.thepharmaletter.com [20.12.2012].
47 Medicon Valley Brochure, Copenhagen Capacity, Invest in Skane, Kopenhaga 2013.
48 Medicon Valley facts, http://www.mediconvalley.com [30.06.2013]. Tabela 4. Medicon Valley w liczbach
Wyszczególnienie Dane
Firmy biotechnologiczne i farmaceutyczne 150
Firmy sektora Medtech 200
Zatrudnienie w przedsiębiorstwach 44 000 Uniwersytety (w tym medyczne) 11 (5)
Studenci 155 000
Studenci studiów medycznych 45 000
Absolwenci – roczna liczba 9 000
Szpitale (w tym kliniki akademickie) 33 (11) Parki naukowe skoncentrowane na badaniach medycznych 9
Podstawą działania klastra są badania naukowe. Działają tu 32 szpitale, w tym 11 klinik akademickich. Łącznie w Medicon Valley pacjenci mają do dyspozycji kliniki i oddziały ze wszystkimi specjalizacjami z ok. 15 tys. łóżek. Pracuje to ok. 11 tys. lekarzy, 2 tys. stomatologów i farmaceutów oraz ok. 20 tys. pielęgniarek. Badania prowadzone są w klinikach państwowych i prywatnych instytutach, często powoływanych przez fundacje i – co najważniejsze – wspieranych finan-sowo przez rządy Danii i Szwecji, które przeznaczały duże środki na rozwój bio-technologii. Szwecja i Dania utrzymują od lat czołowe pozycje w rankingach in-nowacyjności49. Dania na badania naukowe przeznacza rocznie ok. 2,52% PKB, a Szwecja ok. 4,3% PKB. Szwecja na rozwój biotechnologii wydaje od końca lat 90. co kwartał ok. 65 mln euro50. Dzięki temu w Szwecji działa 177 firm, a w Danii 82 – wszystkie związane z biotechnologią. Szwedzkie firmy biotech-nologiczne na badania i rozwój wydają rocznie ok. 490 mln dolarów51. Istotną rolę w rozwoju biotechnologii odgrywają wydatki przedsiębiorstw, które w kilku przypadkach mają długą historię. Na przykład Novo Nordisk Foundation (NNF) wspiera prace badawcze od 1926 r. i ma ważny udział w rozwoju szwedzkiej biotechnologii. NNF przeznaczył 113 mln dolarów na uruchomione w czerwcu 2009 r. NNF Center for Protein Research (CPR). W końcu 2009 Lundbeck Fo-undation poinformowało o przeznaczeniu 6 mln dolarów na utworzenie w Aar-hus University centrum badawczego Lundbeck Foundation Nanomedicine Centre for Individualised Management of Tissue Damage and Regeneration. Jako wzór partnerstwa publiczno-prywatnego w dziedzinie biotechnologii można podać przykład powołania Duńskiego Biobanku w Statens Serum Institute przez NNF i Duńskie Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji. To kolejne podmioty uru-chamiane w Medicon Valley52.
Instytuty naukowe z Danii i Szwecji tworzą w Medicon Valley wielonarodo-we centra badawcze o znaczeniu międzynarodowym. Na przykład Instytut Bio-logii Raka (Danish Cancer Society) zajmuje się wymianą informacji o badaniach nad rakiem ze wszystkimi wiodącymi ośrodkami w Europie. Jest to wynik De-klaracji sztokholmskiej podpisanej przez 18 dyrektorów wiodących europejskich ośrodków badawczych.
Medicon Valley stanowi też źródło wsparcia dla tych przedsiębiorstw skan-dynawskich i regionu Morza Bałtyckiego, które chciałyby współpracować z pod-miotami tu działającymi. Biuro klastra oferuje swoje usługi pod hasłem: „Medi-con Valley with minimal level of bureaucracy”.
49 The Baltic Sea Region Innovation Monitor 2012, StarDust, FORA/Danish Business Autho- rity, April 2013.
50 A. Rosiello, Comparing Biotechnology Innovation Systems: The Cases of Scotland, Sweden
and Denmark, Innogen Working Paper 35, ESRC, September 2005.
51 B. van Beuzekom, A. Arundel, OECD Biotechnology Statistics 2009, OECD, Paris 2009, s. 25.
Tabela 5. Ważniejsze przedsięwzięcia w klastrze Medicon Valley w 2012 r.
Firma, inwestor Rodzaj przedsięwzięcia (mln euro)Wartość
Sunstone Capital rozwój 20 firm biotech 89
BioInvent International
i Les Laboratoires Servier zakup licencji na leki onkologiczne 11
BGI otwarcie w Kopenhadze European
Geno-me Research Center …
Probi i USV Limited (Indie) porozumienie w sprawie dystrybucji na
rynku Indii …
Novo Nordisk i Caisson Biotech wykorzystanie technologii leków hepa-rosan Caisson Biotech w terapii … Agilent Technologies i EQT (Szwecja) nabycie Dako (Dania) – firmy zajmującej
się diagnostyką raka 1,7 BioInvent International i Cancer Research
Technology (z Cancer Research UK) współpraca z Uniwersytetem w Londy-nie nt. rozwoju terapii antyrakowej … Novo Seeds oraz Sunstone Life Science
Ventures Fund III Adenium Biotech na badania zwalczania bakterii gram-ujemnych 9 Lund University i WntResearch EuroStar-grant na badania nad nowymi
lekami na raka 3
Rząd USA – kontrakty dla Bavarian
Nordic prace nad lekiem przeciwwirusowym 14,5 Baxter International zakup firmy Gambro AB wytwarzającej
produkty do dializy 2,9
Źródło: Major deals from 2012. http://www.mediconvalley.com/content/us3/ [30.06.2013].
Dzięki wysokiej jakości informatyzacji zarządzania większość procedur re-alizowana jest w sieci i według uproszczonych standardów, a koszty administra-cji są ograniczone do niezbędnego minimum. Dlatego region ten określany jest jako przyjazny nauce i biznesowi, a podmioty tu działające mogą skupić się na swoich podstawowych działaniach. Badania Survey Institute for Management Development (IMD) stawiają administrację Danii i Szwecji w czołówce państw o najniższym poziomie biurokracji. Medicon Valley pomaga w uruchomieniu przedstawicielstw, biur sprzedaży i dystrybucji, w których można utrzymywać kontakty z rynkiem globalnym i pozycjonować najlepsze produkty pod dobrze znaną marką.
W 2011 r. Medicon Valley otrzymało nagrodę Hermès Prize for Innovation na IV konferencji „Club des Directeurs de l’Innovation de Paris” za „doskonałą współpracę między instytucjami publicznymi i przedsiębiorstwami po obu stro-nach cieśniny Öresund”. W 2012 r. rozwinięto również działania nad rozwojem Ideon Medicon Village. Sunstone Capital informowało o planowanych inwe-stycjach w regionie 130 mln dol. w biotechnologiczny start-up. Decyzja to ma związek z utworzeniem Copenhagen Spin-out, organizacją powołaną przez UE
wraz regionem Kopenhagi, której zadaniem jest komercjalizacja wyników badań naukowych przez wspieranie tworzenia jednostek spin-out w jednostkach akade-mickich53.
Podsumowanie
Region Morza Bałtyckiego należy dotąd do jedynego makroregionu Unii Eu-ropejskiej, który posiada i wdraża jednolitą strategię rozwoju obejmującą wszyst-kie istotne obszary społeczno-gospodarcze. Jedną z istotnych wad regionu jest znaczna luka innowacyjna między społeczeństwami regionu, a dokładniej między państwami skandynawskimi i Niemcami a pozostałymi państwami regionu54.
Z przeprowadzonej przez Obserwatorium regionu Morza Bałtyckiego i Polski Klaster Morski analizy realizacji Programu Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego w latach 2007-2014 wynika, że mimo 7 lat wspólnych projektów luka między krajami skandynawskimi i Niemcami a Polską i państwami bałtycki-mi się nie zmniejszyła, bowiem rozwinięte państwa przejęły lwią część budżetu na wyrównywanie tej luki. Z 270 mln euro przeznaczonych na integrację, wyrów-nywanie luk w rozwoju, wspieranie innowacji i wzrost konkurencyjności miast i regionów RMB Polska skorzystała jedynie z 13 mln euro. Większość środków skonsumowały administracje, instytucje i instytuty badawcze z krajów wysoko rozwiniętych. Uwzględniając to, że Polskę zamieszkuje 38 mln osób i mając na uwadze potencjał naszej administracji, samorządów gospodarczych i ośrodków naukowych, utracone korzyści Polski można oszacować na 110 mln euro.
Z badań prowadzonych przez Katedrę Ekonomii i Zarządzania w ramach Bałtyckiego Obserwatorium Gospodarczego wynika, że najbardziej efektywną formą współpracy nauki i gospodarki w regionie Morza Bałtyckiego są klastry naukowo-przemysłowe oraz projekty transnarodowe realizowane w ramach Stra-tegii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego. Dobrym rozwiązaniem jest to, że jako partnerzy w projektach uczestniczą przedstawiciele przemysłu, samorządów gospodarczych, uczelni i instytutów badawczych oraz samorządów regionalnych. Współdziałanie tych instytucji istotnie przyczyniło się do synergii nauki i praktyki gospodarczej w regionie Morza Bałtyckiego. Praktyka dowodzi, że klastry w Skandynawii i Niemczech przyjęły już zaawansowaną formę i sta-nowią istotną wartość dodaną regionów. W Skandynawii w wielu przypadkach klastry mają charakter ponadnarodowy (jak np. Medicon Valley) i zajmują silną pozycję na rynku międzynarodowym.
53 Medicon Valley Review, http://www.mediconvalley.com/content/us3/business_opportunities [30.06.2013].
54 M. Grzybowski, BSR information societies. (Dis) Connected, „Baltic Transport Journal” 2013, nr 2, s. 16-17.
Nową jakość w regionie Morza Bałtyckiego stanowią klastry projektów, które pozwalają na transfer wiedzy między interdyscyplinarnymi zespołami oraz zespo-łami badawczymi a praktyką gospodarczą i samorządami lokalnymi. Dzięki nim uzyskuje się synergię działań w obszarach priorytetowych dla Regionu Morza Bałtyckiego.