studia przypadków
3. Strategia Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego
Strategia Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB) zo-stała przyjęta w 2009 r. i zo-stała się podstawą realizacji pierwszej strategii
makro-25 March 2013, „Eurastat Newsrelease” 2013, nr 7, 30.04.2013 r. Rysunek 5. Mapa regionu Morza Bałtyckiego
regionalnej w Unii Europejskiej26. Inicjatywa realizacji strategii w tym regionie powstała w Parlamencie Europejskim już w 2004 r., kiedy nastąpiło rozszerzenie UE o leżące nad Bałtykiem kraje Europy Środkowej. Komunikat dotyczący Stra-tegii UE dla regionu Morza Bałtyckiego Komisja Europejska przyjęła 10 czer- wca 2009 r. Dołączono do niego Plan Działania, który zawierał sprecyzowane kierunki wspólnych przedsięwzięć.
W czasie prac nad koncepcją jej wdrożenia ustalono, że najskuteczniejszy bę-dzie zestaw działań o charakterze horyzontalnym. Pierwotny plan działania opar-to na czterech celach strategicznych, w wyniku realizacji których region Morza Bałtyckiego miał się rozwijać jako: obszar zrównoważony (głównie w przestrze-ni dotyczącej środowiska naturalnego), region dobrobytu (gdzie postawiono na przedsiębiorczość, szkolnictwo wyższe i innowacje), region dostępny i atrakcyj-ny (gdzie działania skoncentrowano na inwestycjach infrastrukturalatrakcyj-nych), region bezpieczny (planując działania sprzyjające poprawie bezpieczeństwa na morzu)27. Przyjęty plan wyznaczał 15 obszarów priorytetowych i ok. 80 projektów flago-wych. Ustalono, że strategię należy realizować przez 12 działań horyzontalnych.
26 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekono-miczno-Społecznego i Komitetu Regionów COM(2009) 248/3 dotyczący Strategii Unii Europej-skiej dla regionu Morza Bałtyckiego, SEC(2009) 702, SEC(2009) 703, SEC(2009) 712, s. 4.
27 Plan Działania. Dokument roboczy służb Komisji uzupełniający Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów dotyczący Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego, COM(2009) 248, SEC(2009) 702, SEC(2009) 703, s. 9.
przyspieszenie rozwoju regionu Morza Ba³tyckiego w celu rozwoju zrównowa¿onego, wzrostu konkurencyjnoœci
i integracji poprzez transgraniczn¹ integracjê potencja³ów Morze Ba³tyckie jako wspólne Ÿród³o zasobów wzmocnienie innowacyjnoœci konkurencyjne i atrakcyjne regiony i miasta dostêpnoœæ zewnêtrzna i wewnêtrzna
Rysunek 6. Cele Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego do 2013 r.
Źródło: Plan Działania. Dokument roboczy służb Komisji uzupełniający Komunikat Komisji do Parlamen-tu Europejskiego, Rady Europejskiego KomiteParlamen-tu Ekonomiczno-Społecznego i KomiteParlamen-tu Regionów dotyczący Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego, COM(2009) 248, SEC(2009) 702, SEC(2009) 703, s. 9.
Ponieważ w okresie 2007-2013 strategia nie dysponowała wydzielonymi środkami, region Morza Bałtyckiego korzystał ze środków udostępnionych w ra-mach polityki regionalnej i innych funduszy UE. Na zapewnienie zrównoważone-go rozwoju środowiska Bałtyku przeznaczono 9,8 mld euro, w tym 3,1 mld euro na oczyszczanie ścieków.
W celu poprawy konkurencyjności regionu wydzielono 6,7 mld euro, w tym 2,4 mld euro na innowacje w sektorze MŚP. Aby uczynić region bardziej dostęp-nym, pozyskano 27,1 mld euro, w tym na rozwój społeczeństwa informacyjnego – 1,4 mld euro, na infrastrukturę transportową – 23,1 mld euro, a na bezpieczeństwo energetyczne – 2,6 mld euro. Na bezpieczeństwo na Bałtyku wyasygnowano ze środków UE łącznie 697 mln euro28.
Zatwierdzony w lutym 2013 r. nowy dokument Komisji Europejskiej pt.
Ac-tion Plan skoncentrował działania na rzecz realizacji Strategii Unii Europejskiej
dla regionu Morza Bałtyckiego na trzech celach strategicznych: bezpieczeństwie na morzu, integracji regionalnej oraz wzroście dobrobytu29.
Przedsięwzięcia te mają wpisywać się w strategię Europa 2020, a co najważ-niejsze – wzmocnić konkurencyjność Unii Europejskiej. Wymierne efekty wy-znacza się już na 2016 r. W tym roku państwa skandynawskie powinny utrzy-mać czołowe miejsca wśród społeczeństw innowacyjnych, a państwa z Europy Wschodniej powinny zmienić swoje pozycje o 4 miejsca, a w 2020 r. – o 7 miejsc. Powinien temu sprzyjać wzrost kooperacji o 20 p.p. w 2016 r. i o 40 p.p. w 2020 r. Wskaźniki te powinny zostać osiągnięte dzięki skoncentrowaniu aktywności spo-łeczności regionu Morza Bałtyckiego na 17 obszarach priorytetowych i 5 działa-niach horyzontalnych. Każdy z celów strategicznych zostanie wykonany poprzez projekty realizujące 5 celów pomocniczych.
Bezpieczeństwo na morzu ma zostać poprawione przez współpracę w zakresie ochrony wód morskich, ochrony życia w środowisku wodnym RMB, przyjaznej środowisku i bezpiecznej żeglugi oraz rozwoju współpracy na rzecz bezpieczeń-stwa i ochrony środowiska. Integracja w RMB będzie rozwijana m.in. przez po-prawę warunków rozwoju transportu, integrację rynków zaopatrzenia w energię, swobodny przepływ ludzi i rozwój współpracy. W celu tym ujęto również walkę z przestępczością międzynarodową.
Cel strategiczny mający przyczynić się do zwiększenia w regionie dobrobytu będzie realizowany poprzez działania sprzyjające rozwojowi jednolitego rynku, wdrożenie strategii Europa 2020, wzmocnienie pozycji konkurencyjnej regionu w UE i na rynku globalnym, a także działania przyczyniające się do przystosowa-nia gospodarek regionu do zmian klimatycznych oraz ich ochronę przed ryzykiem w działalności biznesowej.
28 Unijna Strategia dla regionu Morza Bałtyckiego, „Panorama Inforegio”, Wspólnoty Euro-pejskie, Brussels 2009.
Aby zrealizować zadania strategiczne dla regionu Morza Bałtyckiego, wyty-czono również działania horyzontalne:
– HA Involve – rozwój wielopłaszczyznowego zarządzania z udziałem społe-czeństwa obywatelskiego, biznesu oraz nauki,
Tabela 3. Cele główne i wspomagające Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego na lata 2014-2020
Cele główne Cele wspomagające
Bezpieczeństwo na morzu – czysta woda morska – zdrowa i bogata fauna
– przyjazna środowisku i bezpieczna żegluga – lepsza współpraca regionalna
Współpraca w regionie – dobra warunki dla transportu – niezawodny rynek energii – rozwój kontaktów międzyludzkich
– współpraca w zakresie bezpieczeństwa i walki z przestępczością międzynarodową
Wzrost dobrobytu – RMB jako jednolity rynek
– RMB skoncetrowany na wdrożeniu strategii Europa 2020 – rozwój siły konkurencyjnej RMB na rynku globalnym – przystosowanie do zmian klimatycznych, zmniejszenie ryzyka
działalności
Źródło: Action Plan, COM(2009) 248, February 2013 version.
Rysunek 7. Elementy strategii makroregionalnej UE w regionie Morza Bałtyckiego (wersja oryginalna)
– HA Neighbours – aktywizacja współpracy krajów sąsiadujących w celu rozwiązywania wspólnych problemów w regionie Morza Bałtyckiego,
– HA Promo – wspólne działania promocyjne i budowanie tożsamości regio-nalnej,
– HA Spatial Planning – rozwój współpracy transgranicznej i wspólnego pla-nowania przestrzennego obszarów morskich i lądowych,
– HA Sustainable development and bio-economy – zrównoważony rozwój regionu z uwzględnieniem wymagań „zielonej gospodarki”30.
Obszary priorytetowe Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyc-kiego na lata 2014-2020 to:
– PA Agri – zrównoważony rozwój rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, – PA Bio – ochrona stref zasobów naturalnych i bioróżnorodności, – PA Crime – zwalczanie przestęczości międzynarodowej,
– PA Culture – rozwój i promocja wspólnej kultury i tożsamości kulturowej, – PA Education – rozwój innowacyjnej edukacji,
– PA Energy – rozwój i bezpieczeństwo rynków energetycznych, – PA Hazards – redukcja substancji niebezpiecznych,
– PA Health – poprawa jakości zdrowia i promocja zdrowia,
– PA Innovation – wykorzystanie potencjału w badaniach naukowych i inno-wacjach,
– PA Internal Market – usuwanie przeszkód w rozwoju rynku regionalnego, – PA Nutri – zmniejszenie odpadów naturalnych w morzu,
– PA Safe – wiodący w świecie region bezpiecznej żeglugi,
– PA Secure – ochrona przed zagrożeniami i wypadkami w ruchu lądowym, – PA Ship – wzorcowy region żeglugi przyjaznej otoczeniu,
– PA SME – promocja przedsiębiorczości i wzmocnienie firm MŚP, – PA Tourism – wykorzystanie turystyki do integracji regionu,
– PA Transport – rozwój wewnętrznych i zewnętrznych powiązań transpor-towych31.