Przedsiębiorczość akademicka

Traktując przedsiębiorczość jako proces, zakładamy, że przedsiębiorczości można się nauczyć, czyli wykształcić w określonych jednostkach cechy charak-terystyczne dla osoby przedsiębiorczej. W literaturze istnieje wiele definicji tego zjawiska, bardziej ogólną, nastawioną na ośrodki akademickie, jest ta mówiąca, iż przedsiębiorczość akademicka to wszelkie zaangażowanie placówek nauko-wych, doktorantów i studentów w działalność gospodarczą18, a zatem wiąże ona środowisko akademickie z działalnością gospodarczą. Można więc stwierdzić, iż podejmując się nauki przedsiębiorczości, chcemy wykształcić osoby dobrze ra-dzące sobie na współczesnym rynku pracy, nie oczekując od nich jednak tylko zakładania nowych firm, z czym zwykle kojarzy się przedsiębiorczość, lecz także generowania wartości jako jeden z jej pracowników. Realizując proces nauczania przedsiębiorczości, zwraca się uwagę na konieczność istnienia wielowymiarowej współpracy na linii wykładowca – wykładowca, wykładowca – student i student – wykładowca19. Nauka przedsiębiorczości powinna odbiegać od tradycyjnego na-uczania, a sposób nauczania być tożsamy z pożądanymi cechami przedsiębiorcy. Metody dobierane do nauki tego procesu powinny kłaść nacisk na wspieranie 14 T. Kraśnicka, Koncepcja rozwoju przedsiębiorczości ekonomicznej i pozaekonomicznej, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Katowice 2002, s. 74.

15 B. Piasecki, op. cit., s. 15.

16 A. K. Koźmiński, Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznik dla zaawansowanych, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 163.

17 A. Frączkiewicz-Wronka, M. Wronka, Przedsiębiorczość akademicka – signum

tempo-ris nowoczesnej uczelni, w: Przedsiębiorczość w Polsce – bariery i perspektywy rozwoju, red.

A. Frączkiewicz-Wronka, M. Grewiński, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, Warszawa 2012, s. 107-109.

18 Przedsiębiorczość akademicka – stan, bariery, przesłanki rozwoju, red. B. Plawgo, Państwo-wa Wyższa Szkoła Informatyki i Przesiębiorczości, Łomża 2011, s. 7.

19 D. Jegorow, Przedsiębiorczość akademicka – rzeczywisty wymiar a potrzeby gospodarki

kreatywności, eksperymentowanie, krytyczne myślenie czy interakcje20, np. gry dydaktyczne, które koncentrują się na rozwiązywaniu problemów oraz aktywi-zacji uczniów. Metody dobierane do nauki przedsiębiorczości powinny zachęcać uczniów do aktywności, cechować się możliwością korygowania poziomu aktyw-ności, akcentując rozwiązania praktyczne.

Należy również zauważyć, iż uczenie się samego przedsiębiorcy, zachowa-nia przedsiębiorcze, pojmowanie samej przedsiębiorczości inaczej odbywa się w małej firmie, a inaczej w międzynarodowej korporacji. Funkcjonowanie przed-siębiorcy w mniejszej organizacji wiąże się z większym wpływem jednostki na całą organizację, co za tym idzie – własne cele są realizowane w inny sposób niż w korporacji, która nastawiona jest na ciągły proces uczenia się i zaangażowa-nie pracowników na wszystkich szczeblach21. Jednak funkcjonowanie w dużych korporacjach wiąże się często z załamaniem horyzontu naszego postrzegania, a konsekwencje decyzji, jakie podejmujemy, często są poza naszym polem od-działywania, podobnie jak ich ewaluacja, przez co czerpanie nauki z własnych doświadczeń staje się niemożliwe22.

Jednym z głównych zarzutów pod adresem polskich ośrodków akademickich jest to, iż mały odsetek studentów po ukończeniu studiów ekonomicznych tworzy własne firmy, podczas gdy na Zachodzie osoba studiująca zarządzanie jest nie-rzadko wprost obligowana przez środowisko do tego rodzaju działań. Sytuacja nauczania przedsiębiorczości w Europie jest natomiast gorsza od poziomu, jaki reprezentują Stany Zjednoczone. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Stany Zjednoczone są najbardziej przedsiębiorczym krajem na świecie. Ok. 12% Amerykanów pracuje w firmach otwartych w ostatnich 42 miesiącach, natomiast 70% pracuje w sektorze MŚP23. Komisja Europejska w 2008 r. zareko-mendowała w zakresie wydatkowania środków na lata 2007-2013, by w ramach polityki spójności na poziomie wspólnotowym:

– wykorzystać fundusze strukturalne do wprowadzania inicjatyw nauczania przedsiębiorczości na poziomie szkół wyższych,

– włączyć środki i cele do programu Lizbona 2.0. oraz ocen narodowych pro-gramów reform krajów członkowskich,

– zainaugurować program unijny mający za cel przeprowadzenie staży na-ukowców zajmujących się przedsiębiorczością oraz wymianę doświadczeń,

– przyznawać roczną nagrodę dla najbardziej przedsiębiorczej instytucji, 20 M. Bochenek, Metody aktywizujące w nauczaniu przedsiębiorczości, w: Młodzi przedsię-

biorcy – inspiracje, koncepcje i uwarunkowania, red. J. Pasieczny, B. Glinka, A. Brzozowska, Wyd.

Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2012, s. 31-32.

21 A. Balawejder, O przedsiębiorczości młodych słów kilka, w: Młodzi przedsiębiorcy..., s. 15. 22 P. M. Senge, Piąta dyscyplina, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998, s. 20-21.

23 E. Multan, Rola edukacji w kształtowaniu postaw przedsiębiorczych i budowaniu innowa-

Natomiast na poziomie lokalnym:

– rozwinąć i wdrożyć politykę włączenia przedsiębiorczości w główny nurt edukacji wyższej i rozwoju zasobów,

– zapewnić swobodę jednostkom naukowym w kształtowaniu przedmiotów z zakresu przedsiębiorczości i włączaniu ich do oferty edukacyjnej,

– śledzić i ewaluować postępy we wdrażaniu edukacji przedsiębiorczości, – kontrolować rozwój całego systemu edukacji w zakresie wdrażania przed-siębiorczości ze względu na konieczność obecności tych zagadnień na każdym stopniu24.

Wielu autorów zakłada, że nauka przedsiębiorczości w Polsce ma podatny dla rozwoju grunt w związku z przechodzeniem jeszcze kilkanaście lat temu w system wolnorynkowy. Jednak czy pojmowanie zachowań przedsiębiorczych mających miejsce w poprzednim okresie – gospodarki centralnie sterowanej nie jest jednak większym utrudnieniem? Kształtowanie postaw przedsiębiorczych by-łoby na pewno łatwiejsze, gdyby zaczynać od zera, jednak nawyki wyniesione przez osoby funkcjonujące jeszcze w czasach PRL-u oraz przekształceń gospo-darczych, gdzie wiele procesów zachodziło w sposób niejasny, wciąż są utrudnie-niem w rozwoju postaw przedsiębiorczych młodych ludzi. Jednak nie wszystkie nawyki powstałe w tamtym okresie są złe i nieobecne w krajach bez tak burzliwej historii. Sieci kontaktów, które obecnie kojarzą się głównie z nepotyzmem, mają duże znaczenie w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, zwłaszcza w początkowej fazie. Badania mikroprzedsiębiorstw przeprowadzane w latach 2005-2007 wyka-zały, że sieci kontaktów są głównym zasobem generującym korzyści, umożliwiają m.in. znalezienie luki, czyli w tym przypadku szansy rynkowej, bądź zdobywanie wiedzy i informacji25.

Formą wspierania powstających przedsiębiorstw w Polsce są akademickie in-kubatory przedsiębiorczości (AIP), które realizują swoją misję, czyli „budowanie sprzyjającego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości” poprzez wspieranie osób w zakładaniu nowych przedsiębiorstw w okresie preinkubacji. Firmy osób korzy-stających z pomocy AIP funkcjonują w ramach jego struktury, tj. stają się częścią osoby prawnej, którą są akademickie inkubatory. Główną korzyścią wynikającą z tej formy działalności jest znaczne zmniejszenie kosztów prowadzenia firmy w pierwszym okresie jej funkcjonowania, pomoc w zakresie prawa, promocji oraz też pomoc przy ubieganiu się o środki na rozwój firmy m.in. z programów Unii Europejskiej26.

24 B Jankowska, M. Pietrzykowski, Postawy przedsiębiorcze studentów a profil kształcenia –

Polska na tle innych krajów, „Przegląd Organizacji” 2012, nr 8, s. 28. 25 A. Balawejder, op. cit., s. 17.

W krajach Unii Europejskiej łącznikiem środowiska akademickiego z prak-tyką są spółki typu spin-off lub spin-out, które w ostatnich latach zyskują na zna-czeniu również w naszym kraju. Firmy spin-off to firmy, które zostały założone przez osobę bezpośrednio związaną z uczelnią, jednak będące od niej niezależne, mające na celu realizowanie nowych pomysłów bądź komercjalizowanie prowa-dzonych badań. Spin-out to natomiast przedsiębiorstwo będące własnością uczel-ni, powołane przez te same osoby i funkcjonujące dla tych samych celów, co spin-offy. Firmy te są istotnym elementem transferu technologii ze środowiska akademickiego do biznesu. Stają się swego rodzaju łącznikiem z jednostkami na-ukowymi, dzięki czemu przedsiębiorca ma podstawy, by dostrzec i wykorzystać pojawiające się szanse rynkowe, co potwierdzą zawartą w literaturze definicję przedsiębiorczości.