postępowania upominawczego - OCENA POZIOMU RZECZYWISTEJ OCHRONY PRAW WIERZYCIELI

Miarą efektywności postępowania cywilnego jest czas jego trwania, koszty z nim związane, a także skuteczność egzekucji po nim następującej. Kluczo-wą kwestią wydaje się być przede wszystkim czas trwania postępowania, zwłaszcza w przypadku pro-fesjonalnego obrotu gospodarczego, kiedy to bez-pośrednio przekłada się on na planowanie bizneso-we. Parametry te miarodajne są również dla oceny funkcjonowania elektronicznego postępowania upo-minawczego. Ze swej natury postępowanie to jest uproszczone względem zwykłego postępowania cy-wilnego, co czyni z niego reprezentatywny obieg ba-dawczy. Nie wydaje się przy tym, aby ukazany przez elektroniczne postępowanie upominawcze obraz był zbyt uproszczony, a przez to nieadekwatny dla

gene-ralnej oceny postępowania cywilnego. Na doniosłe znaczenie elektronicznego postępowania upominaw-czego wpływa liczba spraw w nim rozpoznawanych.

W znacznej mierze to właśnie liczba spraw decyduje o reprezentatywności tego postępowania ².

Przepisy regulujące, bezpośrednio i pośrednio, funkcjonowanie elektronicznego postępowania upo-minawczego były kilkukrotnie zmieniane w ciągu jego ponad już siedmioletniej historii. Nie były to jednak zmiany radykalnie wpływające na jego istotę.

Przede wszystkim, odnotować należy nowelizację z 2013 r. ³, która wpłynęła na zakres przedmiotowy elektronicznego postępowania upominawczego (po-przez ograniczenie kręgu roszczeń do nie starszych niż z trzyletnim okresem wymagalności) oraz

fak-1 Autor jest adiunktem w Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Publikacja w ramach projektu „Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004-2012 - koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów”, sﬁ nansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS4/03605.

2 Zob. Ł. Goździaszek, Sytuacja spółek jako wierzycieli dochodzących roszczeń w elektronicznym postępowaniu upominawczym, postępowaniu nakazowym i zwykłym postępowaniu cywilnym, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego 2016, nr 4, s. 66-70.

3 Ustawa z 10.5.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 654). Zob. Ł. Goździaszek, Elektroniczne postępowanie upominawcze, w: K. Flaga-Gieruszyńska, J. Gołaczyński, D. Szostek (red.), Informatyzacja postępowania cywilnego. Teoria i praktyka, Warszawa 2016, s. 109 i n.; A. Kościółek, Wzmocnienie pozycji dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym w świetle ustawy z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, Przegląd Sądowy 2013, nr 7–8, s. 90 i n.; P. Fik, Art. 505[29a] k.p.c. na tle nowelizacji z 10 maja 2013 r. – uwag kilka, Przegląd Sądowy 2014, nr 5, s. 123 i n.; J. Jankowski, Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego dokonana mocą ustawy z 10.5.2013 r., Monitor Prawniczy 2013, nr 15, s. 792 i n.

WINDYKACJA WIERZYTELNOŚCI

tycznie na zakres podmiotowy (poprzez wymaganie podania pełnych danych numerycznych pozwanego, w tym przykładowo numeru PESEL) ⁴.

Na rozpoznawanie spraw w elektronicznym postę-powaniu upominawczym wpływ miała również no-wela z 2015 r. ⁵ dotyczącą odsetek ustawowych. Nie była ona ograniczona jedynie do tytułowego postę-powania, jednak spowodowała doniosłe komplika-cje jedynie w jego ramach (choć były to komplikakomplika-cje ze swej natury przejściowe). Konsekwencje te nie były jednak bezpośrednio związane z prawem, lecz z niedostosowaniem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upo-minawcze do nowych regulacji. W efekcie, system teleinformatyczny nie mógł zostać wykorzystywany w zakresie spraw bezpośrednio powiązanych z od-setkami ustawowymi, a zatem pewna ich kategoria stała się nieadekwatna dla elektronicznego postę-powania upominawczego. Z 2015 r. pochodzi rów-nież nowelizacja ⁶, która wprawdzie weszła w życie z dniem 8.9.2016 r., to było to jedynie pozorne wej-ście w życie, gdyż art. 20 tej nowelizacji „zamroził”

rozpoczęcie stosowania przedmiotowych przepisów z uwagi na niedostosowanie infrastruktury technicz-nej. Zgodnie z przywołanym przepisem, w okresie trzech lat od wejścia w życie tej ustawy (tj. licząc od 8.9.2016 r.), dokonanie wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinfor-matycznego jest dopuszczalne, jeżeli ze względów technicznych, leżących po stronie sądu, jest to moż-liwe. Również ta nowelizacja nie dotyczy wyłącznie elektronicznego postępowania upominawczego, lecz każdego postępowania cywilnego. Zmiana ta jest jedynie o tyle istotna dla elektronicznego postępo-wania upominawczego, że tworzy dla tego postę-powania alternatywy w postaci innych

zinformaty-zowanych postępowań, w szczególności, w postaci zinformatyzowanego zwykłego postępowania upo-minawczego, które to postępowanie może być pod wieloma względami atrakcyjniejsze dla potencjal-nego powoda, aniżeli elektroniczne postępowanie upominawcze.

Warto wyjaśnić, że w elektronicznym postępowa-niu upominawczym rozpoznane są sprawy różnego typu. Pozwala to, jak wcześniej wskazano, przyjąć założenie, o reprezentatywności tego postępowania dla problemów wszystkich postępowań cywilnych.

Zastrzec jednak należy, że w niemałej liczbie przy-padków dochodzi do umasowienia powództw na skutek działalności ﬁ rm windykacyjnych, które nie tyle reprezentują swoich klientów, co nierzadko „za-kupiły długi” (przelew wierzytelności) i dochodzą ich jako własnych. Takie umasowione sprawy nie-koniecznie muszą być reprezentatywne dla całości, jednak inaczej patrząc, każdy portfel wierzytelności ﬁ rmy windykacyjnej przedstawia wycinek rynku w myśl rozumowania, że gromadzone się różne wie-rzytelności, a nie tylko te jednego typu. W każdym razie, w obrocie gospodarczym wskutek handlu wie-rzytelnościami dochodzi do „oderwania się” długu od pierwotnego wierzyciela.

Liczba spraw

Liczba spraw wnoszonych do e-sądu ma z zasady charakter rosnący, jednak wydaje się, że zasoby dla przyszłych przyrostów zostały już wyczerpane, o ile nie zajdą w prawie zmiany pogarszające warunki do-chodzenia roszczeń w innych postępowaniach (przy-kładowo, poprzez zmianę stawek opłat od pozwu lub rynkowych kosztów zastępstwa procesowego) lub zmieni się generalna liczba spraw w sądownictwie.

Przedstawione dane ukazują spadek liczby spraw

4 W niektórych przypadkach do ustalenia danych numerycznych pozwanego pomocne mogą okazać się zinformatyzowane publiczne bazy danych, w tym Krajowy Rejestr Sądowy oraz Księgi Wieczyste.

5 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w trasakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1830). Zob. P. Sekinda, Nowe zasady stosowania i obliczania odsetek w obrocie cywilnoprawnym, Przegląd Prawa Handlowego 2016, nr 6, s.48 i n.; A. Grajewski, Nowe regulacje dotyczące odsetek, Przegląd Sądowy 2016, nr 10, s. 123 i n.

6 Ustawa z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1311 ze zm.). Zob.: Ł. Goździaszek, Elektroniczne postępowanie upominawcze po nowelizacji, w: E. Marszałkowska--Krześ, I. Gil, Ł. Błaszczak (red.), Kodeks postępowania cywilnego z perspektywy pięćdziesięciolecia jego obowiązywania. Doświad-czenia i perspektywy, Sopot 2016, s. 409 i n.; A. Olaś, Umorzenie elektronicznego postępowania upominawczego na wniosek powoda po nowelizacji z 10.7.2015 r. – cz. I, Monitor Prawniczy 2016, nr 6, s. 291 i n.; A. Olaś, Umorzenie elektronicznego postępowania upominawczego na wniosek powoda po nowelizacji z 10.7.2015 r. – cz. II, Monitor Prawniczy 2016, nr 7, s. 348 i n.; I. Gil, M. Górna--Zawadzka, Elektroniczne formy czynności procesowych po nowelizacji KPC, Edukacja Prawnicza 2016, nr 2, s. 2 i n.

w 2014 i 2016 r., co prawdopodobnie stanowi kon-sekwencje wskazanych nowelizacji z tych okresów ⁸, niemniej nie wydają się to zmiany trwałe.

Dostrzec należy, że nie są to spadki znaczące, co prawdopodobnie wynika z okoliczności, że zmia-ny prawne zostały uwzględnione z wyprzedzeniem przez potencjalnych powodów i z jednej strony zin-tensyﬁ kowali oni prace nad wniesieniem pozwów przed datą wejścia w życie nowych regulacji. Nadto zmiany te nie były na tyle doniosłe, żeby mogły mieć długofalowe skutki – przykładowo, ograniczenie za-kresu przedmiotowego i faktycznie również podmio-towego spowodowało, że zdecydowana większość pozwów, na które zmiany te miały wpływ, została wniesiona przed wejściem w życie nowelizacji, a jednocześnie plany do wszczynania kolejnych (przyszłych) sprawy były już czynione z uwzględ-nieniem tych wymogów.

Choć w pełni zrozumiałe jest, że liczba pozwów wpływających do e-sądu nie jest stała, to nie są jasne przyczyny (wykres liniowy) istotnych zmian liczby spraw załatwianych przez e-sąd. Wprawdzie hipo-tetycznie mogłoby to być prostą pochodną liczby spraw wpływających do e-sądu, jednak nie byłoby to

trafne założenie, ponieważ zasoby – w tym kadrowe – e-sądu mają, jak się wydaje, relatywnie stałą war-tość. Zmniejszenie liczby wpływających spraw nie powinno wpływać w tak istotnym stopniu na zmniej-szenie liczby załatwionych spraw (częściowym uza-sadnieniem zmniejszenia liczby rozpoznawanych spraw 2016 r. było niedostosowanie systemu telein-formatycznego e-sądu do ostatnich zmian prawnych, co stało na przeszkodzie załatwianiu spraw).

Czas trwania

Wahania średniego czasu trwania elektronicznego postępowania upominawczego są niezwykle duże.

Oczywiście, prawo się zmieniało w tym czasie, ale raczej nie stanowi to wystarczającego uzasadnienia dla tak drastycznych zmian co do czasu trwania po-stępowań. Nie są jasne przyczyny takiego stanu rze-czy. Podkreślić należy, że sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym rozpoznaje jeden sąd w kraju – Sąd Rejonowy Lublin-Zachód (potocz-nie nazywany e-sądem), zatem przyczyna (potocz-nie tkwi w kwestiach terytorialnych. Wyjaśnić jednak należy, że niektórzy orzecznicy w tym sądzie pracują zdal-nie, czyli nie wszyscy referendarze rozpoznający Wykres nr 1. Liczba spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym w latach 2010-2016 ⁷

7 Obliczenia w oparciu o dane z: „EPU - elektroniczne postępowanie upominawcze (e-sąd) w latach 2010-2016”, w: „Informator Statystyczny Wymiaru Sprawiedliwości” - „Opracowania wieloletnie”, https://isws.ms.gov.pl [dostęp 19.03.2017]. Zob. aneks z danymi, załączony do niniejszej publikacji.

8 Kolejno: ustawa z 10.5.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 654) i ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1830).

WINDYKACJA WIERZYTELNOŚCI

2010 0

750000 1500000 2250000

3000000

2011 2012 2013 2014 2015 2016

sprawy ﬁ zycznie pracują w lubelskim sądzie, lecz w innych sądach, a sprawy rozpoznają online.

Znaczne zróżnicowanie czasu trwania postępowa-nia w poszczególnych latach uniemożliwia oszaco-wanie czasu trwania konkretnej sprawy w przyszło-ści. Potencjalni powodowie nie mają możliwości określenia atrakcyjności tej drogi sądowego docho-dzenie roszczeń względem innych.

Koszty

Parametr opłat sądowych, zwłaszcza opłaty od pozwu, wydaje się przy tym obecnie neutralny, po-nieważ jest z zasady pochodną wartości przedmiotu sporu, a nadto pozwany przegrywający sprawę winien je z zasady w pełnej wysokości zwrócić po-wodowi. Z kolei inne koszty dochodzenia roszczeń niż opłaty sądowe (np. związane z postępowaniem dowodowym, jak zaliczka na pokrycie kosztów prze-prowadzenia dowodu z opinii biegłego) nie powstają w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Na marginesie jedynie należy dodać, że z uisz-czeniem opłaty sądowej na rzecz e-sądu wiąże się konieczność uiszczenia kosztów prowizji do do-konania płatności. Dodatkowo należy wskazać, że w tym kontekście nie uwzględnia się, że opłaty są-dowe niekoniecznie pokrywają rzeczywiste koszty procesu. Zatem kwestia efektywności w zakresie kosztów nie dotyczy efektywności elektronicznego

postępowania upominawczego w strukturze sądow-nictwa (w sensie, na ile postępowanie to przyczynia się do oszczędności w wymiarze sprawiedliwości lub na ile stanowi niepotrzebne obciążenie dla jego funkcjonowania), a jedynie kosztów, jakie muszą ponieść strony postępowania. Niemniej, zagadnienie kosztów jest o tyle istotne, że w ramach elektronicz-nego postępowania upominawczego nie ma możli-wości zwolnienia przez sąd z ich uiszczenia.

W efekcie, bezwzględna konieczność uiszczenia opłaty od pozwu stanowi nieprzezwyciężalną ba-rierę dla dochodzenia roszczeń w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Niemniej, opłata od pozwu jest niska i wynosi jedynie 1,25% war-tości przedmiotu sporu, a zatem jedynie czwartą część opłaty podstawowej. Nadto, alternatywą dla dochodzenia roszczeń w elektronicznym postępo-waniu upominawczym jest wszczęcie postępowa-nia w ramach zwykłego postępowapostępowa-nia upominaw-czego (ewentualnie postępowania nakazowego), gdzie można już ubiegać się o całkowite zwolnienie z kosztów sądowych. W takim przypadku nie będzie jednak obecnie możliwe korzystanie z komunikacji elektronicznej.

Rozstrzygnięcie spraw

Praktyka rozpoznawania spraw w e-sądzie może budzić wątpliwości z uwagi na rozbieżność trendu, Wykres nr 2. Czas trwania postępowania (w dniach) w e-sądzie w latach 2010-2016 ⁹

9 Obliczenia w oparciu o dane z: „EPU - elektroniczne postępowanie upominawcze (e-sąd) w latach 2010-2016”, w: „Informator Sta-tystyczny Wymiaru Sprawiedliwości” - „Opracowania wieloletnie”, https://isws.ms.gov.pl [dostęp 19.03.2017]. Zob. aneks z danymi, załączony do niniejszej publikacji.

2010 0 35 70 105 140 175

2011 2012 2013 2014 2015 2016

co do liczby spraw, w których wydano nakaz zapłaty i liczby spraw, w których stwierdzono brak podstaw do jego wydania.

Początkowo, w 2010 r., prawie we wszystkich spra-wach wnoszonych do e-sądu wydawano nakazy za-płaty; rzadko stwierdzano brak podstaw do jego wy-dania. Z czasem tendencja do stwierdzenia braków podstaw rosła. Choć były zmiany prawne, to kluczo-wy w tej mierze art. 499 pkt 1-4 Kodeksu postępo-wania cywilnego, stanowiący podstawę wydania lub niewydania nakazu zapłaty, nie był zmieniany. Licz-ba spraw, w których stwierdza się brak podstaw do wydania nakazu zapłaty zaczyna „doganiać” liczbę spraw, w których wydano nakazy zapłaty. W efekcie, osoba wnosząca pozew nie jest w stanie oszacować prawdopodobieństwa pozytywnego dla niej zakoń-czenia sprawy, czyli wydania nakazu zapłaty, skoro w przeciągu siedmiu lat w tak mocny sposób zmieni-ło się podejście do oceny, kiedy nakaz może lub nie może być wydawany. Powyższy wykres prezentuje jedynie dwa rodzaje rozstrzygnięć: wydanie nakazu zapłaty lub jego niewydanie wskutek stwierdzenia ku temu podstaw prawnych zgodnie z art. 505(33) § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Liczba spraw, w których wydano inne rozstrzygnięcia kończące

sprawę (zwłaszcza zwrot lub odrzucenie pozwu, ewentualnie umorzenie) nie jest znaczna.

Jednoznacznym przesłankom niewydania nakazu zapłaty (okreslonych w art. 499 pkt 3 i 4, a także te dotyczące typu roszczenia wskazanych w art. 498 § 1 i art. 505(29a) Kodeksu postępowania cywilnego) towarzyszą podstawy nie w pełni jasne (ustanowione w art. 499 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilne-go). W praktyce funkcjonowania e-sądu te ostatnie są nierzadko interpretowane szeroko, co właściwie pozwala uzasadnić dowolne rozstrzygnięcie. Stąd w niektórych sprawach odmiawiano wydania na-kazu zapłaty ze względu na zbyt skomplikowany charakter stanu faktycznego lub prawnego sprawy.

Taka argumentacja stanowi przekroczenie granic określonych w art. 499 pkt 1 i 2 Kodeksu postępo-wania cywilnego, w ramach których wymagana jest oczywista bezzasadność oraz budzenie wątpliwości przez przytoczone okoliczności. Skomplikowany charakter sprawy nie ma w tym zakresie znaczenia.

Najcześciej przy tym w praktyce podstawy niewy-dania nakazu zapłaty określone są zbyt ogólnie (po-niekąd jest to blankietowa argumentacja), a czasami również nie podaje się konkrernego przepisu uzasad-niającego odmowę.

Wykres nr 3. Rodzaje rozstrzygnięć spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym w latach 2010-2016 ¹⁰

10 Obliczenia w oparciu o dane z: „EPU - elektroniczne postępowanie upominawcze (e-sąd) w latach 2010-2016”, w: „Informator Statystyczny Wymiaru Sprawiedliwości” - „Opracowania wieloletnie”, https://isws.ms.gov.pl [dostęp 19.03.2017]. Zob. aneks z danymi, załączony do niniejszej publikacji. Dla lat 2010 i 2011 podane wartości w zakresie liczby decyzji o „braku podstaw wydania nakazu zapłaty” obejmują również inne nieliczne sprawy, co jednak nie wpływa na ogólny obraz analizy z uwagi na marginalną liczbę takich spraw.

WINDYKACJA WIERZYTELNOŚCI

2010 0

750000 1500000 2250000 3000000

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Zróżnicowanie i niepewność

Dodatkowo, zaakcentować należy kwestię znacz-nego zróżnicowania postępowań sądowych i niepew-ności (trudniepew-ności z dokładnym określeniem przebiegu postępowania cywilnego z góry, w tym jego czasu i kosztów). Prezentowane w niniejszej publikacji dane to głównie liczba spraw i ewentualnie zwy-kłe średnie liczbowe (a zatem nie średnie ważone).

W praktyce jednak poszczególne sprawy są znacznie zróżnicowane. Wprawdzie można uznać ogólnie, że każda sprawa sądowa jest inna, jednak dla potencjal-nych powodów posiadanie przynajmniej wstęppotencjal-nych szacunków jest niezwykle przydatne na potrzeby pod-jęcia decyzji o wszczęciu postępowania sądowego.

Możliwość określenia przez danego wierzyciela pa-rametru czasu i kosztu postępowania cywilnego jest znacznie istotniejsza niż wartości tych parametrów jako takich. Jeśli wierzyciel miałby wiedzę o nieefek-tywności sądowego dochodzenia konkretnego rosz-czenia (wysokie prawdopodobieństwo, co do para-metru czasu i kosztów), mógłby podjąć alternatywne działania (przykładowo dokonać „sprzedaży długu”), a w razie powzięcia informacji jeszcze na wstępnym etapie transakcji (przed zaistnieniem sporu), skorzy-stać z jednej z form zabezpieczenia wierzytelności lub umówić się na polubowne jej załatwienie w razie zaistnienia sporu (zapis na sąd polubowny).

Z perspektywy konkretnego wierzyciela, określe-nie efektywności wymiaru sprawiedliwości w jego konkretnej sprawie nie jest możliwe z racji znacz-nego zróżnicowania spraw. Kwestia ta jest szczegól-nie dostrzegalna w przypadku czasu trwania, kiedy każdy dodatkowy dzień poświęcony na rozprawę faktycznie wiąże się z wielotygodniowym, a nawet miesięcznym wydłużeniem postępowania. Choć na rozpatrzenie sprawy niezbędne może być zatem je-dynie kilka godzin na kolejnej rozprawie, wskutek wyznaczenia terminu tej rozprawy nie następnego dnia, lecz w dalszej perspektywie, oddala się znacz-nie czas rozpatrzenia całej sprawy. Kwestia ta jest oczywista, jednak wydaje się, że na problem ten pa-trzy się w zbyt małym stopniu, nie poprzez pryzmat czasu trwania postępowania, ale właśnie w świetle niepewności dla stron postępowania jaki będzie czas załatwienia sprawy.

Egzekucja

Wydanie przez e-sąd nakazu zapłaty, co

oczywi-ste, nie jest równoznaczne z faktycznym zaspokoje-niem wierzyciela. Po pierwsze, nakaz ten wcale nie musi się uprawomocnić, ponieważ pozwany może w prosty sposób zaskarżyć go wnosząc sprzeciw.

Spowoduje to nieodwracalną utratę mocy przez na-kaz, a sprawa zostanie przekazana do sądu właści-wości ogólnej, który będzie ją od początku rozpozna-wał pod względem merytorycznym. Pod drugie zaś, nawet jeśli nakaz zapłaty się uprawomocni, to (po nadaniu mu klauzuli wykonalności) stanowić będzie jedynie tytuł wykonawczy umożliwiający wszczęcie egzekucji. Postępowanie egzekucyjne niekoniecznie jednak musi okazać się skuteczne.

Jedynie część postępowań egzekucyjnych kończy się pełną skutecznością (w zakresie badanych spraw jest to 8122 przypadków na 57595 spraw); część jest całkowicie bezskuteczna. Reszta postępowań egzekucyjnych kończy się różnego typu decyzja-mi, często o charakterze niemerytorycznym, jak np.

przekazaniem sprawy lub tylko częściową spłatą na-leżności.

Wydaje się, że relatywnie znaczny jest odsetek spraw umarzanych z powodu bezskuteczności (jed-nocześnie jest on niski w przypadku całkowitej spłaty). Dodatkowo trzeba uwzględnić, że postępo-wanie egzekucyjne nierzadko może trwać znaczny okres czasu wskutek cykliczności podejmowanych czynności egzekucyjnych (np. jeśli jest to egzekucja z wynagrodzenia za pracę lub innych temu podob-nych świadczeń).

Niska skuteczności egzekucji w oparciu o elek-troniczne nakazy zapłaty jest często konsekwencją niewielkich wartości przedmiotu sporu w elektro-nicznym postępowaniu upominawczym. Działania jakie mógłby zgodnie z prawem podjąć komornik często nie są stosowane z przyczyn ekonomicznych („zysk” nieadekwatny do „nakładów”, przy czym kwestia „zysków” dotyczy zarówno wierzyciela, który musi nierzadko uiszczać zaliczki na poczet wydatków, które niekonicznie przełożą się na po-zytywne zakończenie egzekucji, jak też w stosunku do komornika). O nieskuteczności egzekucji nie za-wsze zatem przesądza brak uprawnień organu egze-kucyjnego. Postępowanie egzekucyjne w przypadku elektronicznych nakazów zapłaty stawia dłużnika w korzystniejszej sytuacji w porównaniu z egzekucja-mi toczonyegzekucja-mi w oparciu o inne tytuły wykonawcze.

Pozycja dłużnika jest szczególna w tym zakresie od

2013 r. Odtąd komornik musi pouczać dłużnika zgodnie z art. 805 § 1(1) Kodeksu postępowania cy-wilnego o przysługujących mu uprawnieniach. Nad-to ustanowiono wtedy specjalny mechanizm obo-wiązkowego zawieszania egzekucji w oparciu o art.

820(3) § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

Prognozy prawne dla elektronicznego postępowania upominawczego

Informatyzacja postępowania cywilnego zapewne będzie rozwijała się równie dynamicznie, jak do-tychczas. Rozwój informatyczny ma już w znacznym zakresie wyraz w prawie (wspominana na wstępie nowelizacja z 2015 r.), a jedynie przepisy są w okre-sie „zamrożenia”, oczekując na wyposażenie sądów w infrastrukturę techniczną (przy czym, infrastruk-tura niekoniecznie zostanie zainstalowana, ponie-waż doświadczenia, zwłaszcza z początku XXI wie-ku, pokazują że nie zawsze normy technologiczne korespondują z technologią dostępną w sądach) ¹². Technologie będą – w różnych formach – w coraz większym stopniu wspierały rozpoznanie spraw są-dowych. W praktyce może to jednak doprowadzić do marginalizacji elektronicznego postępowania upomi-nawczego, ponieważ przestanie to być jedynie postę-powanie procesowe, które jest w pełni

zinformatyzo-wane. Nie oznacza to jednak zmniejszania się liczby spraw sądowych, a jedynie ich nierozpoznawanie w elektronicznym postępowaniu upominawczym, lecz w innym trybie.

Szczególnym zagrożeniem dla atrakcyjności elek-tronicznego postępowania upominawczego jest ten-dencja rosnącej liczby przypadków, w których nie jest wydawany nakaz zapłaty, a także rosnąca liczba sprzeciwów od nakazu zapłaty. W razie utrzymywa-nia się takiej tendencji, potencjalni wierzyciele będą mogli obawiać się korzystania z tej drogi dochodze-nia roszczeń, jako zbył mało efektywnej i stwarza-jącej małe szanse na szybkie i pozytywne dla nich załatwienie sprawy.

W dokumencie OCENA POZIOMU RZECZYWISTEJ OCHRONY PRAW WIERZYCIELI (Stron 111-119)