Dostrzegając szereg negatywnych konsekwencji wynikających z (przed)- wczesnego macierzyństwa, zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i spo-łecznym nie ulega wątpliwości, że nastoletnich rodziców, w szczególności wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, należy objąć pomo-cą. Mikołajczyk-Lerman wskazuje, że w „debatach społecznych i politycz-nych powinno się z wielkim naciskiem podkreślać ważność w redukowaniu skutków kwestii małoletniego rodzicielstwa, w szczególności zaś ryzyka długotrwałego wykluczenia społecznego i uzależnienia od pomocy społecz-nej tak małoletnich matek i ojców, jak również dziedziczenia tej niekorzyst-nej pozycji społeczniekorzyst-nej przez ich dzieci w przyszłości”52.
Z uwagi na intymny charakter problemu w pierwszej kolejności wspar-cie winno być udzielane przez osoby najbliższe młodej dziewczynie – jej rodziców, rodzeństwo, przyjaciół. Jednak w sytuacji wychowanek placówek opiekuńczo-wychowawczych takie rozwiązanie należy do rzadkości. Rodzi-ce sami borykają się z problemami, z którymi nie są w stanie sobie poradzić.
Nie zawsze małoletnie matki otrzymują pomoc od najbliższych członków rodziny, co stało się udziałem badanych kobiet, „istnieje wyraźna potrzeba organizowania wsparcia dla tej grupy osób w ramach sieci formalnych w środowisku lokalnym w oparciu o wyspecjalizowane instytucje. Koniecz-ne wydaje się rozbudowanie sieci wsparcia społeczKoniecz-nego, tworzonych przez grupy formalne tak, aby nastoletnie matki, które nie otrzymały pomocy od własnej rodziny, bądź otrzymały ją w niedostatecznym zakresie, mogły sko-rzystać z alternatywnych do rodziny źródeł wsparcia”53. Jest to niezwykle istotne, gdyż jak wykazała analiza jedynie fragmentarycznie zaprezentowa-nych tu narracji, małoletnie matki zazwyczaj znacznie przeceniały w swoich oczekiwaniach sieć wsparcia społecznego w porównaniu z otrzymaną w rzeczywistości pomocą, co utrudniało efektywne funkcjonowanie w no-wej sytuacji.
Bibliografia
Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków 2002.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2007.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości, Warszawa 2004.
Bidzan M., Nastoletnie matki. Psychiczne aspekty ciąży, porodu i połogu, Kraków 2007.
_____________
52 G. Mikołajczyk-Lerman, op. cit., s. 58.
53 A. Skowrońska-Zbierzchowska, Doświadczenia…, op. cit, s. 99.
130 AGNIESZKA SKOWROŃSKA-PUĆKA
Bidzan M., Nastoletnie rodzicielstwo. Perspektywa psychologiczna, Gdańsk 2013.
Bunio-Mroczek P., Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym, 2010, http://www.wzlot.uni.lodz.pl/pub/dokumenty/123234.pdf, [online] dostęp:
8.08.2015.
Ćwiek A., Konkubinat, Warszawa 2002.
Doniec R., Rodzina wielkiego miasta. Przemiany społeczno-moralne w świadomości trzech poko-leń, Kraków 2001.
Farnicka M., Przemiany realizacji zadań rozwojowych. Ewolucja czy rewolucja?, Zielona Góra 2011.
Izdebski Z., Wąż K., Niemiec T., (Zbyt)młodzi rodzice, Warszawa 2011.
Kawula S., Brągiel J., Janke A.W., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Toruń 2004.
Kempińska U., Małżeństwa młodocianych. Ciąża, ślub i co dalej…?, Toruń 2012.
Komorowska A., Ginekologia wieku rozwojowego, Warszawa 1991.
Kowalska-Kantyka M., Kantyka S., Możliwości wsparcia rodzin i osób dysfunkcyjnych przez ośrodki pomocy społecznej, Warszawa 2011.
Kucharski T., Palkij M., Charakterystyka porównawcza wybranych cech osobowości młodocia-nych matek i uczennic liceum ogólnokształcącego, w: Środowisko – młodzież – zdrowie. Pe-dagogiczne wymiary zagrożeń i rozwoju młodzieży, red. J.A. Malinowski [i in.], Toruń 2007.
Kwak A., Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja, Warszawa 2005.
Kwak A., Rodzina, formy i warunki funkcjonowania, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 5, Warszawa 2006.
Łukaszek M., Wczesne formy aktywności seksualnej młodzieży nieprzystosowanej społecznie, w: Zagadnienia marginalizacji i patologizacji życia społecznego, red. F. Kozaczuk, Rze-szów 2005.
Maciarz A., Macierzyństwo w kontekście zmian społecznych, Warszawa 2004.
Melosik Z., Edukacja, młodzież i kultura współczesna. Kilka uwag o teorii i praktyce pedagogicz-nej, „Chowanna” 2003, t. 1(20).
Migała P., Wybrane elementy patologii społecznej w aspekcie ich uwarunkowań, Józefów 2011, http://www.stara2.wsge.edu.pl/files/migala_patologia_spoleczna.pdf, [online] do-stęp: 8.08.2015.
Mikołajczyk-Lerman G., Małoletnie rodzicielstwo jako problem psychospołeczny, „Polityka Społeczna” 2007, nr 8, https://www.ipiss.com.pl/wp-content/uploads/downloads/
2012/10/ps_8_2007_g_mikolajczyk-lerman.pdf, [online] dostęp: 8.08.2015.
Młodzież wobec (nie)gościnnej przyszłości, red. Z. Melosik, R. Leppert, B. Wojtysiak, Wro-cław 2005.
Niemiec T., Macierzyństwo u młodocianych, „Nowa Medycyna – Zdrowie kobiety w kolej-nych okresach życia” 2004, nr 1, http://www.czytelniamedyczna.pl/1399,macierzyn stwo-u-mlodocianych.html, [online] dostęp: 8.08.2015.
Ratajczak R., Rodzicielstwo osób niepełnoletnich, w: Socjalizacja dysocjacyjna w doświadczeniu indywidualnym i społecznym. Inspiracje teoretyczne i próby pedagogicznych ingerencji, red.
A. Matysiak-Błaszczyk, J. Modrzewski, Poznań – Kalisz 2012.
Resler A., Dzieci mają dzieci, „Psychologia w Szkole” 2014, nr 4. http://wshtwp.pl/wp-con tent/uploads/2014/09/psychologia_w_szkole-2014_04.pdf, [online] dostęp: 8.08.2015.
Nastoletnie macierzyństwo a rodzina pochodzenia 131
Rocznik demograficzny 2013, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/
roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2014,3,8.html, [online] dostęp: 11.01. 2015.
Rodacka-Wróbel D., Nieletnia matka – diagnoza zjawiska, „Wychowanie Fizyczne i Zdro-wotne” 1996, nr 4.
Rodzina we współczesności, red. A. Ładyżyński, Wrocław 2009.
Rymiarz T., Sytuacja emocjonalno-społeczna nieletnich matek wychowujących nieślubne dziecko, w: Zagadnienia marginalizacji i patologizacji życia społecznego, red. F. Kozaczuk, Rze-szów 2005.
Skowrońska-Pućka A., (Przed)wczesne macierzyństwo – perspektywa biograficzna. Diagnoza – pomoc i wsparcie, niepublikowana rozprawa doktorska, 2015.
Skowrońska-Zbierzchowska A., Rozwijanie sieci wsparcia społecznego odpowiedzią na proble-my nastoletnich rodziców, „Przegląd Pedagogiczny” 2008, nr 2(13), http://repozytorium.
ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/523/Alicja%20Skowronska-Zbierzchowska%20 Rozwijanie%20sieci%20wsparcia%20spolecznego.pdf?sequence=1, [online] dostęp:
8.08.2015.
Skowrońska-Zbierzchowska A., Doświadczenia małoletnich rodziców. Aspekty socjopedago-giczne, Gdańsk 2010.
Szukalski P., Nastoletnie macierzyństwo we współczesnej Polsce, „Polityka Społeczna” 2001, nr 1, http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/3463/PS%202011-1.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [online] dostęp: 8.08.2015.
Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków 2008.
Sobańska A., Nieletnie matki – przyczyny i konsekwencje, http://www.jadwiga.org/content/
blogcategory/29/9/, [online] dostęp: 8.01.2015.
Tyszka Z., Wachowiak A., Podstawowe pojęcia i zagadnienia socjologii rodziny, Poznań 1997.
Więcławska A., Nieletnie dziewczęta samotnie wychowujące dzieci a ich przygotowanie do ra-dzenia sobie z ograniczeniami losu, Toruń 2005.
Winiarski M., Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny i ich implikacje, w: Rodzina polska na przełomie wieków. Przeobrażenia, zagrożenia, patologie, red. J. Żebrowski, Gdańsk 2001.
Wszeborowski K., Sytuacja wychowawcza w rodzinach rozbitych, w: Rodzina polska na przeło-mie wieków. Przeobrażenia, zagrożenia, patologie, red. J. Żebrowski, Gdańsk 2001.
Żebrowski J., Współczesne przeobrażenia w funkcjonowaniu rodziny polskiej, w: Rodzina polska na przełomie wieków. Przeobrażenia, zagrożenia, patologie, red. J. Żebrowski, Gdańsk 2001.
132 AGNIESZKA SKOWROŃSKA-PUĆKA
Zakłócenia w odgrywaniu roli matki – wybrane zagadnienia 133
Maria Mądry
Wyższa Szkoła Humanistyczna
im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Lesznie